بخشی از مقاله
تدوین الگوی تجربی نقش بیمه محصولات کشاورزی در توسعه پایدار: (موردمطالعه: شهرستان کهنوج)
چکیده:
. اتخاذ سیاستهای مطلوب افزایش توان تولید و کاهش ریسک در بخش کشاورزی، از برنامههای دولتها بهمنظور دستیابی بـه امنیت غذایی می باشد. در این خصوص »بیمه محصولات کشاورزی « به عنوان سازوکاری مناسـب بـرای توسـعه پایـدار، کـاهش ریسک اقتصادی و ارتقاء امنیت غذایی جامعه مطرح است. پژوهش حاضر در سال 1394 باهدف تأثیر بیمه محصـول گنـدم بـر توسعه پایدار در شهرستان کهنوج صورت پـذیرفت. آمـار و اطلاعـات پـژوهش از طریـق طراحـی و تکمیـل پرسشـنامه از 168 بهره بردار گندم کار دهستان ها به روش تصادفی طبقهبندی جمعآوری گردید. بهمنظـور تجزیـهوتحلیـل دادههـا مقـادیر مصـرف نهاده ها درگروهای مختلف از آزمونهای آماری استفاده گردید.. بهطورکلی گندم کاران بیمهشده در مقایسه با گروه بیمه نشـده، در مصرف کود ازته و پتاسه صرفه جویی داشته اند. این گروه با اینکه در سایر نهاده ها نظیر کود فسفاته، سـموم شـیمیایی، بـذر، نیروی کار، ماشین آلات و آب مصرف بیشتری داشته، اما از عملکرد یکسانی نسبت به گروه بیمه نشده برخوردارند. هرچنـد کـه هیچ یک از آمار اظهارشده به لحاظ آماری معنیدار نشده است، لیکن قابلتأمل و تفکـر مـیباشـد. مـیتـوان اذعـان داشـت کـه بیمه شدگان دهستان سورگ آباد(چلپایی) در جهت دستیابی به توسعه پایدار محصولات کشاورزی ازجمله گندم گـام بهتـری را در مقایسه با دهستان سیدآباد سهرن برداشته اند.در پایان با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد ایجاد پایگاه اطلاعات از کشـاورزان گندم کار جهت همسوسازی به منظور پایدارسازی تولید کشاورزی و گسترش فرهنـگ بیمـه انجـام گیـرد. پیشـنهاد مـیگـردد مکانیابی سیلو در نزدیکی مزارع بهصورت نیمهصنعتی با ظرفیت منطقه ایجاد گردد
واژههای کلیدی: بیمه ، توسعه ، کشاورزی، پایدار ، کهنوج ، تجربی .
-1مقدمه:
کشاورزی در میان بخشهای اقتصادی صنعت و خدمات، یکی از مخاطرهآمیزترین فعالیتهای اقتصادی به شمار میآید. در تولید محصول کشاورزی انبوهی از عوامل کنترل ناپذیر،مانند عوامل جوّی، آفتها، بیماریها، خطرات مربوط به بازار اثرگذار است. بنابراین بهکارگیری راهکارهای گوناگون جهت کاهش اثرات منفی ریسک ضروری میباشد. واضح است که بیمه محصولات کشاورزی، در از بین بردن خطرها نقشی ندارد، بلکه بهمنظور کاهش ریسک و سرشکن کردن خطر در زمانهای مختلف به کار گرفته میشود. به همین جهت بیمه را در راستای تأمین و ایجاد امنیت برای تولیدکننده میشناسند (ظریفیان، .(143 :1384
در شهرستان کهنوج بخش عمده جمعیت روستایی به کشاورزی مشغولاند و اقتصاد کشاورزی در تقسیم فضـایی فعا لیـت (در سطح ملّی) رکن اصلی را در این خطه ایفا می کند، لذا نیل به اهداف توسعه بلندمدت شهرسـتان درگـروارتقـاء کمّـی و کیفـی بخش کشاورزی و بهبود شرایط زیستی روستائیان نهفته است. در این میان توجـه بـه افـزایش محصـولات زراعـی اسـتراتژیک ازجمله گندم از جایگاه خاصی برخوردااست و هر اقدامی در جهت بهبود کمّـی و کیفـی و پایدارسـازی تولیـد آن در راسـتای اهداف کلان توسعه در سطوح مختلف محلی، منطقهای و ملّی قلمداد می شود. هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامـل مـؤثر بـر پذیرش بیمه محصولات کشاورزی جهت توسعه پایدار تولید کشاورزی (مطالعه موردی گندم کاران شهرستان کهنوج) میباشد
- 2 پیشینهی پژوهش:
گسترش بیمه محصولات کشاورزی موردتوجه و حمایت بسیاری از صاحبنظران، سیاستمداران، برنامه ریزان و بهویـژه محققـان قرارگرفته و مطالعات دامنهداری در این زمینه صورت گرفته است که ازجمله آن ها می توان به موارد نظیر سـمیرا سـجادی،علی یوسفی و امیر مظفر امینی((1393 و ناصر شاهنوشی، هادی رفیعـی و علـی عـدالتیان (1390) و مهـرداد نیـک نـامی، فـتح االله حاتمی و فرهاد لشگر آرا( (1388 و علی دریجانی و مرضیه قربانی (1388) اشاره نمود که تحقیق دریجانی و قربانی نشان داد که با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهادها و راهکارهای اجرایی نظیر ایجاد بانک اطلاعات زارعین و کارشناسان، اصـلاح سیاسـتهـای تشویقی بیمه و ایجاد نظام مستقل ترویج در صندوق بیمه، جهت افزایش عملکرد صندوق بیمه، افزایش نرخ مشارکت و پـذیرش بیمه، استفاده بهینه تر از نهاده های تولید و حرکت به سمت پایداری تولید به برنامه ریزان و سیاست گذاران ارائـه گردیـد. میسـرا (1999) در تحقیق خود عوامل مؤثر در پذیرش و گسترش نظام بیمه کشاورزی در ایالت گجرات هندوستان را بررسی می کنـد. او مهم ترین عوامل توسعه نظام بیمه کشاورزی را افزایش سطح پوشش بیمه های کشاورزی، شناسایی کشـاورزان هـدف، تـأمین اعتبارات لازم برای جبران خسارت و برقراری ارتباطات مناسبتر با کشاورزان ذکر میکند.
سمیت و بوکوئیت (1996) در بررسی تقاضاهای بیمه محصولات کشاورزی از سوی گندم کاران ایالت مونتانا در امریکـا بـه این نتیجه رسید که متغیر هایی چون میزان تحصیلات، سابقه رویارویی با خطر، میزان بدهی، مؤسسههای اعتبـاری و بانـکهـا، نوسانات میزان محصول تولیدی و نرخ حقبیمه، در میزان مشارکت کشاورزان در طرح بیمه گندم مؤثر بوده است.
هاردکر و همکاران ( (2004 نیز تأیید می کنند در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های مربوط به کشاورزی، افراد همواره بـا عوامـل پیش بینی ناپذیر روبه رو هستند. این در حالی است که فراهم کردن یک فهرست کامل از نتـایج برآمـده از گـرفتن تصـمیمهـای مختلف و احتمال وقوع آنها ممکن نیست، ولی بههرحال، باید تصمیمگیریها انجام بپذیرد.
-3 روش پژوهش:
1-3 روش اجرا:
این مطالعه در سال 1394 در تعدادی از دهستانهای شهر کهنوج انجام گردید. آمار و اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی جمعآوری شد. برای این کار183 پرسشنامه بهصورت مصاحبه حضوری با کشاورزان گندمکار انجام گردید.
2-3 جامعهی آماری:
جامعهی آماری شامل تعدادی از دهستانهای شهر کهنوج میباشد که طی مقطع زمـانی سـال 1394 مـورد کشـت گنـدم قرارگرفته و. در این مطالعه از روش نمونهگیری تصادفی استفاده میشود.
3-3 نمونهی آماری:
به دلیل عدم دسترسی بهتمامی دهستانها، با استفاده از روش نمونهگیری، تعدادی از جامعهی آماری دهستانها مورد معامله، بهعنوان نمونهی آماری انتخاب گردید.
4-3 روش جمعآوری اطلاعات:
بهترین و سادهترین روش جمعآوری آمار و اطلاعات صحیح و قابل استناد، ابزار پرسشنامه، مصاحبه و بازدید میدانی میباشد، لذا تکمیل پرسشنامهها از طریق مصاحبهی حضوری با کشاورزان، و بازدید و سنجش میدانی صورت پذیرفت.
5-3 شیوهی نمونهگیری:
با توجه به وسیع بودن دامنهی موردتحقیق در نظر گرفتهشده شهرستان کهنوج تنها تعدادی از دهستانها بهعنوان نمونه انتخاب شدند و به دلیل عدم دسترسی به دهستانها شهر کهنوج، بهتناسب کشت و موقعیت مکانی و نیز سایر ویژگیهای ذکرشده در این پژوهش، تعدادی از دهستانها به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب گردید.
-4 نتیجهگیری:
-1-4 پذیرش بیمه در راستای توسعه پایدار تولیدات کشاورزی
مطالعه حاضر بهمنظور بررسی ارتباطِ بیمه و توسعه پایدار تولیدات کشاورزی، در ابتدا به مقایسـه عملکـرد گنـدم و میـزان مصرف نهادههایی چون انواع کود، سموم شیمیایی، بذر، آب، نیروی کار و ماشین آلات بین گندم کاران بیمهشده و بیمـه نشـده میپردازد. سپس، این ارتباط را با مقایسه شاخصهای مذکور در دهستانهای مختلف مورد ارزیابی و تحلیل قرار خواهد داد.
-2-4 مقایسه عملکرد و میزان مصرف نهادهها بین دو گروه بیمهشده و بیمه نشده
در جدول 1، آماره مربوط به آزمون در خصوص متغیرهای عملکرد گندم، مصرف نهاده های آب، کود و سم، بـذر، نیـروی کار و ماشین آلات حاکی از این است که دو گروه بیمه شده و بیمه نشده هیچ گونه اختلاف معنیداری ندارنـد. در ایـن دو گـروه، عملکرد گندم یکسان بوده و معادل با 6/6 تن در هکتار میباشد. بنابراین، پذیرش بیمه توسط گندم کـاران تـأثیری در افـزایش عملکرد آنان نسبت به گروه بیمه نشده نداشته است. مصرف هر سه نوع کود در گروه های بیمهشده و نشده بالا بوده و ازآنجاکـه مصرف کود با مصرف آب همراه است، می توان اظهار نمود که گندم کاران موردمطالعه در مصرف آب نیـز اسـراف مـیکننـد؛ از طرف دیگر، با توجه به اینکه بیمه گذاران کاهشی را در کود و آب مصرفی نسبت به گروه دیگر نشان نمیدهند، این اعتقاد وجود دارد که سیاست بیمه خود نیز عاملی مهم برای دستیابی کشاورزان به کود دولتی میباشد.. همانطور کـه پـیشتـر بیـان شـد، کشاورزان بیمه شده یکی از مهم ترین دلایل بیمه نمودن محصول گندمی خود را دستیابی به سم و کود دولتی ذکـر نمـوده کـه باقیمتدولتی و قطعاً ارزانتر در اختیار آنها قرار میگیرد
