بخشی از مقاله
بیان مسئله
عملکرد تحصیلی مطلوب یکی از دغدغه های والدین و متولیان امور تربیتی می باشد و به دلیل وجود این تفکر که موفقیت آینده ، وابسته به عملکرد در امر تحصیل می باشد ، محققان همواره در پی یافتن راههایی در جهت افزایش آن بوده اند و عملکرد ضعیف نوعی اضطراب و تشویش در دانش آموز و خانواده ها ایجاد کرده که در صورت تکرارشدن ، احساس خودکارآمدی کاهش یافته و با بروز درخودماندگی آموخته شده ، تبعات سوء روانی و اجتماعی به دنبال خواهد داشت .
تحقیقات درزمینه ی شاخص های موثر برافت تحصیلی و ضعف در عملکرد به نقش عواملی نظیر فقر، بی سوادی والدین ، جدایی والدین ، بیماری جسمی وروانی پدر و مادر،اختلالات و ناهماهنگی پدر و مادر ، جو خانوادگی نامطلوب، فقدان نظارت یا نظارت والدین - سیف ، - 1384 و عوامل آموزشگاهی همچون مدرسه و محیط آن، محتوای برنامه های آموزشی ، صلاحیت معلمان ،مقررات آموزشی و کمبود فضای آموزشی - موسوی، - 1380 و مشکلات مربوط به دوره نوجوانی ونداشتن روش صحیح مطالعه - عیسی زاده نشلی، - 1385 تاکید داشته است
در زمینه عوامل مربوط به دانش آموز نیز ، برخلاف دیدگاه کلاسیک شناختی که به نقش عواملی همچون هوش ، خلاقیت و شخصیت به عنوان فاکتورهای اصلی در موفقیت تحصیلی اشاره دارد، دیدگاه یادگیری خود تنظیمی دیگر متغیرها نظیر سبک تفکر، سبک های یادگیری ، راهبردهای مطالعه ، هوش هیجانی ، یادگیری خودگردان وخود تنظیمی رابه عنوان ملاک های مهم دردستیابی به موفقیت مطرح میکند.
در الگویی که پینتریچ1 و دی گروت - 1990 - 2 از یادگیری خودتنظیمی ارایه دادند، خودکارآمدی ، ارزش گذاری درونی و اضطراب به عنوان» باورهای انگیزشی « و »راهبردهای شناختی « و » راهبردهای فراشناختی « و » مدیریت منابع« توسط دانش آموزان از جمله عوامل موثر بر یادگیری خود تنظیمی معرفی شده اند.
منظور از راهبردهای شناختی ، سازمان دهی ، تکرار و مرور و بسط یا ایجاد ارتباط بین مطالب است و به روش های مختلف یادگیری اشاره دارد که یادگیرندگان برای به خاطر سپاری و درک محتوا بکار می برند . این روش ها شامل تمرین و تکرار ، مرور ذهنی ، خلاصه نویسی ، سازماندهی و تفکر انتقادی می باشد.
راهبردهای فراشناختی ، تدابیری برای نظارت بر راهبردهای شناختی و هدایت آنها هستند و شامل برنامه ریزی ، نظارت ، خود ارزیابی می باشد . آگاهی فراشناختی نیز میزان آگاهی فراگیران از راهبردها، مهارتها و دانش فراشناختی است که با توجه به آنکه راهبرد های مطالعه - راهبردهای شناختی - متنوع هستند و در هر زمینه ، نتیجه یکسان ندارند ، لذا اهمیت داشتن مهارتهای فراشناختی روشن می گردد.
به عنوان مثال ، روخوانی برای کسب اطلاعات در درس ادبیات کاربرد ندارد، اما اگر دانش آموزان قرار است به ارزیابی انتقادی مقاله بپردازند ، کاربرد دارد . بنابراین استراتژی های مطالعه لزوما به حوزه های دیگر منتقل نمی شوند و دانش آموزان نیاز دارند بدانند که هرکدام را کجا بکار ببرند. - صفری، - 1388 یکی از عوامل انگیزشی در این مدل نیز خودکارآمدی است که به باورهای دانش آموز درباره موفقیت های مورد انتظار در انجام یک تکلیف اشاره دارد
در طی دو دهه اخیر خودکارآمدی به عنوان یک سازه مهم در آموزش و پرورش مطرح گردیده و به عنوان یکی از عوامل پیش بینی کننده در مورد یادگیری و انگیزش مورد توجه قرار گرفته است . تحقیقات انجام گرفته در ارتباط با تعامل این عوامل شناختی و فراشناختی حاکی از رابطه خطی بین عوامل انگیزشی - خودکارآمدی و ارزش درونی - و مولفه های خود تنظیمی - راهبردهای شناختی ، فراشناختی و مدیریت منابع - با یکدیگر است. به این معنی که با افزایش خودکارآمدی و ارزش های درونی در دانش آموزان میزان استفاده از راهبردهای فراشناختی او افزایش می یابد و بالعکس . به این صورت دانش آموزی که از فرایندهای خودکارآمدی استفاده می نماید ، میتواند به طور موثر مطالعه کند و بر چگونگی مطالعه درسی خود نظارت داشته باشد و در نتیجه اثر مستقیم و شدید بر عملکرد تحصیلی خواهد داشت.
در تحقیقات عباباف - 1375 - ، صمدی - - 1381 کرمی - 1381 - ، رضایی - - 1384 ، درخشان و کاوسی - 1387 - ، زینلی - 1389 - ، اسلامی - - 1389 نشان داده شده که دانش اموزان موفق نسبت به دانش آموزانی که عملکرد تحصیلی ضعیف داشته اند، بیشتر از راهبردهای شناختی و فراشناختی استفاده می کنند وابراهیمی قوام آبادی - 1377 - کارشکی - 1379 - ، قدیری جعفربیگلو - 1385 - ،عبدخدایی - 1387 - با آموزش راهبردهای فراشناختی به دانش آموزان به آزمایش تاثیر آن در عملکرد و یادگیری پرداخته و این برنامه های آموزش سبب بهبود در عملکرد شده است .
همچنین ساویا - 2008 - 2 و داوینک - 2009 - 4 ، محسن پور - - 1386 خرازی ، اژه ای ، قاضی طباطبایی و کارشکی - - 1387 نشان داده که دانش آموزانی که اعتقاد دارند در انجام تکالیف درسی توانا هستند ، راهبردهای شناختی و فراشناختی بیشتری به کار می برند و بین استفاده راهبردهای شناختی و فراشناختی با خودکارآمدی رابطه مثبت وجود دارد.
با توجه به تحقیقات متعددی که در زمینه رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی با خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی وجود دارد، این پژوهش با هدف تبیین اثر بخشیمهارتهای فراشناختیِ راهبردهای مطالعه برخودکارآمدی تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی به آزمون دو فرضیه پرداخته است:
-1آموزش مهارتهای فراشناختی درراهبردهای مطالعه برخودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان تاثیرمعناداری دارد.
- 2 آموزش مهارتهای فراشناختی در راهبردهای مطالعه بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیر معنا داری دارد.
روش
طرح این پژوهش به صورت آزمایشی با روش پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل و آزمایش و گمارش تصادفی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر پایه اول راهنمایی یکی از مدارس راهنمایی دولتی در جنوب شهر شیراز سال تحصیلی 1389-1390 بوده که پس از بررسی معدل نمرات در نیمسال اول دانش آموزان پایه اول این آموزشگاه ، افرادی که معدل تحصیلی دروس ریاضی ، جغرافی ، تاریخ و علوم تجربی آنها در نوبت تحصیلی اول - دی ماه - کمتر از 14بود - 40 نفر - شناسایی شدند و در طی قرعه کشی تصادفی ابتدا 30 نفر انتخاب شدند
