بخشی از مقاله
چکیده
هدف آموزش و پرورش تعلیم و تربیت و شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن همه استعدادهاي انسان با برنامههاي سنجیده است، این امر مستلزم شناسایی و پی بردن به کم و کیف آنهاست، از دیرباز مشاوران نقش حساس و موثري در این زمینه داشته اند، لذا هدف اصلی این پژوهش تأثیر مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی،هویت فردي دردانش آموزان پسر متوسطه شهرستان شهرکرد میباشد. جامعه آماري شامل کلیه دانش آموزان متوسظه پسر شهرستان شهرکرد که در سال تحصیلی 93- 92 مشغول به تحصیل بودند که ازمیان آنها تعداد40 نفر با استفاده از روش تصادفی ساده انتخاب و به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند سپس براي گروه آزمایش برنامه آموزش مشاوره تحصیلی در قالب 10جلسه 90 دقیقه اي برگزار گردید و براي جمع آوري اطلاعات از پرسشنامههاي انگیزش تحصیلی هارتر، هویت فردي بردبار و سلامت عمومیگلدبرگ و همچنین، براي تحلیل دادها از روش آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس یک راهه آنکوا استفاده شد که سطح معنی داري براي فرضیهها α= 0/05 در نظر گرفته شدو از نرم افزار spss استفاده شده است. یافتههاي پژوهش نشان میدهد که مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی ، هویت فردي و بهداشت روان تأثیر مثبت دارد.
کلمات کلیدي: مشاوره تحصیلی، انگیزش تحصیلی،هویت فردي، آموزش و پرورش
-1 مقدمه
انسان تنها موجودي است که با هم نوعان خودبه تبادل نظر میپردازد وبراي شناخت وحل مشکلات خود با آنان مشورت وازراهنمایی آنان استفاده میکند. راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان باکسانی که مورد قبول واعتمادشان بوده مشورت میکرده اند. باتوسعه علوم انسانی ورشدعلوم رفتاري به راهنمایی ومشاوره به عنوان شاخه اي مستقل ازعلوم رفتاري توجه شد. مشاور تحصیلی وشغلی باید فرد را از نیازهاي شغلی مملکت آگاه سازدورغبتها واستعدادها ي فرد را به او بشناساند.مشاور فقط نقش مشورتی و راهنمایی فرد را به عهده دارد - هدایت و مشاوره تحصیلی امریکا،. - 2007 امروزه راهنمایی ومشاوره به صورت حرفه اي یاورانه براي کمک به افرادي است که دررشد،سازگاري ،تصمیم گیري،روابط خانوادگی،مهارتهاي اجتماعی وشیوه زندگی مشکلاتی دارند ومشاوره به این افراد کمک میکند تاراه حل مناسبی براي مشکلات بیابند دانش آموزان درجریان تحصیل با مشکلات زیادي مواجه میشوند که مشاور میتواند دررفع این مشکلات کمکهاي مؤثري به دانش آموزان ارائه دهند - جلالی،. - 1384 از طرفی نقش مشاوران درتأمین بهداشت روانی دانش آموزان میتواند موثر باشد.دانش آموزانی از سلامت روانی برخوردارهستند که اولاٌ خودرا فردي ارزشمند وقابل احترام بدانند وبه توانائیهاي خود اطمینان داشته باشند.ثانیا بتوانند بدون دغدغه خاطر وناراحتی با واقعیات زندگی مواجه شوند وکل وجودشان را همانگونه که هست بشناسند وبپذیرند،ثالثاٌ با آرامش خاطر واحساس امنیت وبا شوق وامید زندگی کنند.دانش آموزي که با بحران ومشکل روانی مواجه است توانایی ایستادگی دربرابر فشارهاي وارده را ندارد ودرحل مشکلات به طور منطقی وسنجیده عاجز است وتعادل روانی بهم خورده اي دارد .چنین دانش آموزي جهت حل مشکل وبرقراري تعادل به مشاوره نیاز دارد. مشاورین و روشهاي راهنمایی و مشاوره از طریق شیوههاي مختلف فردي گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک میکند تا با بررسیهاي همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حلهاي مناسب را انتخاب و براي اجراي آنها برنامه ریزي نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد . - جلالی،. - 1384
شکی نیست که به موازات گسترش اجتماع و پیچیدگی نهادهاي آن مشکلاتی بروز میکند و چیزهاي نو ي ضرورت مییابد که قبلا نیازي به آنها احساس نمیشده است. مثلا در جوامع پیچیده ، روابط اجتماعی سست تر میشود و افراد همبستگی عاطفی خود را، که در پاره اي از موارد میتواند مشکل گشاي ناراحتیهاي روحی باشد ،از دست میدهند؛ به طوري که خانوادههاي زیادي بدون آن که همدیگر را بشناسند و خود را در غم و شادي یکدیگر شریک بدانند ، نا آشنا و بی خبر از یکدیگر در کنار هم زندگی میکنند . در نهاد خانواده به علت افزایش سطح گرفتاریهاي شغلی پدر و مادر و مسئولیت هر یک از افراد خانواده در امور مربوط به خود ، روابط افراد خانواده و علایق و وابستگی عاطفی آنها به یگدیگر نیز قدرت و شدت خود را از دست میدهد و والدین کمتر فرصت مییابند به درد دل فرزندان خود گوش دهند ،در نتیجه ، انتظار والدین از مدرسه و نظام تعلیم و تربیت جامعه بالا میرود و والدین بیش از پیش میخواهند که مدرسه پاره اي از مسئولیتهاي آنها، را با ارائه خدمات ویژه اي به عهده بگیرد - شفیع آبادي، ناصري، . - 1388 یکی از روشهاي مناسب مبارزه با نا بسامانیهاي قرن و مشکلات اجتماعی ، آن است که اصلاح مشکلات و تغییر رفتارهاي نامطلوب از نسل جوان یعنی دانش آموزان مدارس آغاز گردد. با توجه به این که آموزش و پرورش باید دانش آموزان را براي زندگی واقعی آماده سازند، مشاور با کمک سایر کارکنان مدرسه میتواند دانش آموزان را در درك و کاربرد آموخته هایشان یاري دهد و در برنامههاي آموزشی و پرورشی تغییرات مناسبی را پیشنهاد کند و به مرحله اجراء در آورد - شفیع آبادي . - 1371 براي توجیه ضرورت مشاوره در آموزش و پرورش که هدفش تعلیم و تربیت و شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن همه استعدادهاي انسان با برنامههاي سنجیده است ، شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن همه استعدادها مستلزم شناسائی و پی بردن به کم و کیف آنهاست.کار معلم در انتقال مطالب درسی زمانی با موفقیت قرین خواهد شد که به حل مشکلات رفتاري و سازشی دانش آموزان اقدام گردد،معلم به تنهایی قادر به حل مشکلات دانش آموزان نیست و باید از کمک مشاور استفاده کند ؛لذا حضور مشاور در مدرسه ضروري است - شفیع آبادي، . - 1371
برخی دانش آموزان با وجود این که افت تحصیلی ندارند، اما ممکن است نیاز به آموزش شیوههاي صحیح مطالعه و روشهاي بهسازي حافظه داشته باشند. آموزش چنین روش هایی میتواند به جلوگیري از اتلاف وقت دانش آموز و بالا بردن بهره وري او کمک کند. مشکلات دانش آموزان، زنجیره اي از عوامل فردي و اجتماعی است که نیازمند دیدي جامع نگر و نظام مند به استعدادها و تواناییها و علائق، شخصیت، ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهاي محیطی است. مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینههاي روانی اجتماعی دانش آموزان، با استفاده از متون و روشهاي راهنمایی و مشاوره از طریق شیوههاي مختلف فردي، گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک میکند تا با بررسیهاي همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حلهاي مناسب را انتخاب و براي اجراي آنها برنامه ریزي نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد. مشاوره میتواند یک مهارت براي پیشگیري از حاد شدن مشکلات عادي، شکست تحصیلی، بحرانهاي عاطفی و بزهکاري در دانشآموزان بهشمار آید. همچنین مشاوره میتواند یک راهکار براي ایجاد محیط سالم به منظور کمک به دانشآموزان در مواجهه با فشارهاي روانی و تعارضاتی که در رشد و تکامل خود با آنها روبهرو میشوند قلمداد گردد و یک نیروي محرّك عمده براي کمک به دانشآموزان به هنگام رویارویی با مشکلات باشد تا از طریق ارزیابی و شناخت مشکل خود، مشاورهي فردي یا گروهی، مشورت با والدین یا معلّم و ایجاد تغییرات در محیط به فرد کمک نماید - تامپسون و رادولف1988،به نقل از سقایی . - 1392
بنابراین ضرورت و اهمیت بررسی تأثیر مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی، هویت فردي و بهداشت روان در دانش آموزان پسر متوسطه شهرستانشهرکرد قابل توجه میباشد .
-2پیشینه تحقیق
آقایی و همکاران - - 1390 درپژوهشی به بررسی تأثیر مشاوره شغلی گروهی به روش یادگیري کرومبولتز بر انگیزش پیشرفت، انگیزش تحصیلی، نگرانیهاي آینده تحصیلی شغلی و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان سال اول دبیرستان پرداختند. پژوهش از نوع نیمه تجربی و جامعه آماري پژوهش کلیه دانشآموزان پسر و دختر سال اول دبیرستانهاي استان چهارمحال و بختیاري بودند که با استفاده از روش نمونهگیري خوشهاي چند مرحله اي تعداد 60 نفر 30 - دختر و 30 پسر - از بین آنان انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. سپس گروه آزمایش طی 9 جلسه ي 90 دقیقه اي مشاوره شغلی گروهی به شیوه یادگیري کرومبولتز را دریافت کرد. دانشآموزان گروههاي آزمایش و کنترل طی 3 مرحله پیشآزمون، پسآزمون و پیگیري سه ماهه پرسشنامههاي انگیزش پیشرفت، انگیزش تحصیلی و نگرانیهاي آینده تحصیلی شغلی را تکمیل کردند. نتایج تحلیل کواریانس چند متغیري نشان دادند، ارائه مشاوره شغلی به روش یادگیري کرومبولتز بر انگیزش پیشرفت، انگیزش تحصیلی و نگرانیهاي آینده تحصیلی - شغلی دانش آموزان موثر بوده است. در حالی که مشاوره شغلی بر روي پیشرفت تحصیلی دانشآموزان تأثیر معنادار نداشته است .همچنین نتایج تحلیل کواریانس چند متغیري نشان دادند که تأثیر ارائه مشاوره شغلی پس از گذشت 3 ماه از آخرین جلسه مشاوره بر روي انگیزش پیشرفت و نگرانیهاي آینده تحصیلی - شغلی پایدار بوده است.
مجیدي و همکاران - - 1390 در پژوهشی با هدف » بررسی اثر بخشی برنامه مشاوره ي تحصیلی بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان مقطع دبیرستان دخترانه در شهر برازجان« انجام دادند. جامعه آماري مورد مطالعه شامل کلیه دانش آموزان مقطع دبیرستان دخترانه در شهر برازجان به تعداد 520 نفر بوده و با روش تصادفی ساده تعداد 52 نفر از دانش آموزان به عنوان نمونه انتخاب و سپس به دو گروه 25نفري، - یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل - تقسیم شدند، براي گروه آزمایش به مدت 10 جلسه آموزش برگزار گردیده است. نتایج این تحقیق نشان داد که تاثیر برنامه مشاوره تحصیلی بر انگیزه تحصیلی دانش آموزان معنی دار بوده و بین انگیزه ي دانش آموزانی که مورد مشاوره ي تحصیلی قرار گرفته اند با دانش آموزانی که مورد مشاوره واقع نشده اند تفاوت معنی داري وجود دارد.
عثنی عشري - - 1389 به بررسی اثر بخشی مشاوره گروهی بارویکرد الیس بر عملکرد تحصیلی و عزت نفس دانش آموزان دختر سال سوم مقطع متوسطه شهر زرند پرداختند.جامعه آماري شامل کلیه دانش آموزان دختر شهر زرند بود که از طریق روش نمونه گیري خوشه اي چند مرحله اي 30 نفر - براي دو گروه 15 نفري آزمایش و کنترل - انتخاب شدند . ابزار مورد استفاده پرسشنامه عملکرد تحصیلی و پرسشنامه عزت نفس مدرسه اي کوپراسمیت استفاده شد و براي تحلیل نمرههاي دو گروه از آزمون پارامتریک t مستقل استفاده شد.در این تحقیق عملکرد تحصیلی ،ابعاد مختلف عملکرد تحصیلی خودکار آمدي ، تأثیرات هیجانی ، برنامه ریزي ، فقدان کنترل پیامد ،و انگیزش و عزت نفس با توجه به شیوه مشاوره گروهی مورد بررسی قرار گرفته است . نتایج این تحقیق نشان داد که مشاوره گروهی بر خودکارآمدي ، ،برنامه ریزي فقدان کنترل پیامد ، انگیزش و عزت نفس موثر است ،اما بر تأثیرات هیجانی ، تأثیري ندارد.
فاضلی - - 1383 در تحقیقی به تأثیر مشاوره در پیشرفت تحصیلی دانشجویان پرداخت.جامعه آماري این تحقیق مراکز مشاوره دانشجویی بودند .یافته ها حاکی از آن است که بین مراکز مشاوره دانشجویی از نظر دارا بودن فضا و نیرويانسانی متخصص تفاوت چشمگیري وجود دارد؛ ارائه خدمات بعضی از آنها، از نظر اینکه قادر به رفع نیازهاي روز افزون دانشجویان باشند، محدود است .ضریب همبستگی پیرسون نشان میدهد که درمیان عوامل چهارگانه کلیدي مدل نظري همبستگی وجود دارد. همچنین، نتایج عملیات رگرسیونی و مدلسازي معادله ساختاري نشان میدهد که مراکز مشاوره دانشجویی میتوانند درموارد چهارگانه مذکور درمدل نظري به دانشجویان کمک کنندواین امرمیتواند در حل مسائل آموزشی به پیشرفت تحصیلی مؤثر منجر شود. مهمترین عامل در فرایند ارائه این خدمات، کمک به کسب و ارتقاي خود پنداري مثبت در دانشجویان است. توماس - - 2001 تأثیر مشاوران در حل مشکلات تحصیلی دانش آموزان را بررسی کرد.او نظرات 2365نفر از مراجعان به مراکز مشاوره و 637 نفر از دانش آموزان و دانش جویان پسر را مورد سنجش قرار داد . نتیجه تحقیق نشان داد که مشاوران در حل مشکلات تحصیلی و پیشرفت تحصیلی نقش به سزایی داشته اند.
-3 جامعه آماري و گروه نمونه مورد مطالعه
جامعه آماري پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دبیرستانی پسر دوره سوم متوسطه شهرستان شهرکرد که در سال تحصیلی -93 92 در رشتههاي علوم تجربی،علوم انسانی مشغول به تحصیل می باشند. در این پژوهش براي انتخاب نمونه از روش نمونه گیري تصادفی چند مرحله اي استفاده شد، به این شکل از بین دبیرستانهاي شهرستان شهرکرد دو دبیرستان به صورت تصادفی - مرحله اول - و سپس ازمیان این دودبیرستان 40 نفر انتخاب شدند و به تصادف در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند.
-1-3 طرح تحقیق
این تحقیق یک طرح آزمایشی میدانی حقیقی با پیش آزمون و پس آزمون است، در آن از دو گروه آزمایش و گواه استفاده شده است. جدول 1-3 طرح تحقیق
