بخشی از مقاله
چکیده
همه ما انسان ها زمانی کودك بودیم، کودکی که رشد کرد، بزرگ شد و روزهاي شاد کودکیش به خاطره تبدیل شد. در واقع انسان بزرگسال، رویاي کودکیش را به همراه دارد. این موضوع بسیار اهمیت دارد که کودك، کودکیش را در چه مکانی سپري میکند. فضایی که کودك درآن رشد می کند نقش مهمی درشکل گیري روحیات وذهنیات و درنهایت شادي کودکان دارد . شادي و نشاط، از جمله حالتهاي فراگیر شخصیت انسان است که بر نگرشها، باورها، احساسات و رفتار او تأثیر بسیار شگرفی میگذارد و می تواند همه جنبههاي شخصیت او را در حال و آینده، دستخوش تغییر و تحول کند. طراحی فضاهاي کودك به عنوان کانون جمعی کودکان به گونه اي که روابط کودکان را با یکدیگر تسهیل نموده و نیازهاي آنان را برآورد سازد می تواند نقش موثري در ارتقا شادي کودکان داشته باشد مرور ادبیات موضوع نشان می دهد که علی رغم نظریات گوناگون در زمینه شادي و مطالعات فراوان در زمینه فضاهاي کودکانه و کیفیت آنها، تاثیر طراحی مناسب چنین فضاهایی بر افزایش نشاط در کودکان کمتر مورد بحث بوده است. گردآوري اطلاعات از طریق مشاهده حضوري، بررسی پلان ها و محیط انجام خواهد شد. از طریق فیش برداري مطالعات کتابخانه اي توسط جداول swot تهیه شده و با بررسی اولویت هاي طراحی معماري و استاندارد هاي فضاهاي مناسب کودکان، اصول طراحی ارائه خواهدگردید.
واژگان کلیدي: کودك، خانه کودك، شادي، فضاهاي کودکانه، جدول swot
-1 مقدمه
در سالهاي اخیر، تحقیقات بسیاري انجام شده که از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در رشد خلاقیت کودك، شیوه هاي آموزشی، جنبه هاي عاطفی- شناختی کودکان و نیز مسایل تربیتی مورد بررسی قرار گرفته اند؛ اما به تأثیر کیفیت فضاي معماري در پرورش خلاقیت، کمتر توجه شده است. پژوهش ها نشان می دهند در دوران کودکی قابلیت ها و خلاقیت کودکان پایه گذاري می شود و بهترین زمان پیشرفت براي خلاقیت و تخیل در فاصله سنی 2 تا 10 سال روي می دهد. کودك طی این سالها از محیط تأثیر بیشتري میگیرد و در مورد محیط خود به طور طبیعی کنجکاو است حال آن که فضاهاي آموزشی کودکان در ایران مانند مهدکودکها، فاقد طراحی مناسب کودکان است. اکثر آنها در فضاهاي مسکونی و حتی آپارتمانها تأسیس شده و با نقاشی و رنگ آمیزي،ظاهراً به محیطی کودکانه تبدیل شده اند هدف از این تحقیق، اصول طراحی مبتنی بر تنوع، در فضاهاي آموزشی کودکان 3 ماهه تا 6 ساله ایرانی با رویکرد ارتقاء شادي آنان است، تا با به کارگیري اصول حاصل در طراحی فضاهاي مختص کودکان، انگیزش کودك براي بازي ارتقا یافته، قدرت تخیل و کنجکاوي او افزایش یابد و شادي در کودك افزون شود - عظمتی، . - 1387
-2 مفهوم دوران کودکی
دوران کودکی و عالم کودکی به مفهوم درست نشانگر نیاز ها، ممیزات ذهنی و دنیاي خاص کودکی است . دوران کودکی به عنوان اولین مرحله از رشد و ضمن پیوند با مراحل رشد، مرحله مجزایی از حیات آدمی با تشویق و مسائل خاص خود می باشد. کودکان انسانهایی در حال رشد اما متعلق به گروه سنی خاص خود هستند. آنها آدمهایی هستند مثل دیگر آدمها، که در فعالیت دنیاي خود شرکت می کنند بنابر این از جنبه بیولوژیکی که بگذریم چنین به نظر می رسد که دوران کودکی به منزله مرحله اي از رشد ارگانیسم که همواره وجود داشته اما در قرون اخیر کشف شده است، محسوب می شود. این مرحله درواقع پایه گذار تمام مراحل زندگی - نوجوانی،جوانی و بزرگسالی - است. با مطرح شدن مفهوم کودکی و عالم کودکی ادبیات کودك نیز پا به عرصه وجود نهاد. ادبیات کودك به مفهوم درست عبارت از آثاري است که با شناخت نیاز کودك به سرگرمی و با در نظر گرفتن کیفیات ذهنی و ادراك و عاطفه او و براي غنی کردن اوقات فراغت او بوجود آمده است - تبریزیان: . - 2 :1386
-3 بررسی تاثیرات متقابل کودك و محیط
با یک نگرش کلی میتوان اشاره کرد که خواستههاي کودك همواره سه مسئله بوده است: ایمنی، تازگی و معنی. کودك همواره به سنجش ایمنی خود می پردازد و کالبد معماري و ظاهر بنا می تواند تاثیر خاص بر آنها بگذارد. بطور کلی یکپارچگی فضاهاي مصنوع و طبیعی، فضاي باز و نیمه باز، ایجاد امنیت و آرامش از طریق تعریف محدود و محصور کردن فضاها و دید به نقاط شاخص و سازماندهی فضاها همراه با یک مسیر ارتباطی حاکم بر کل کار صورت می گیردبه گونه اي که سیر کولاسیون براي کودکان امکان تجربیات متنوعی را به وجود آورد که شامل نقاط مرتفع سمبلیک معلق، مکان هاي بزرگ و کوچک و راه هاي میان بر می باشد. به طور کلی فضا از طریق بکارگیري فضاي طبیعی، فضاهاي مخفی و فضاهاي باز و راهها، فضایی جهت ماجراجویی و بازي سازماندهی می شوند.هدف طراحی فضاهاي آزادي است که با اهداف ویژه اي تعریف شده اند که آشنا و قابل تصور و در عین حال غیر منتظره می باشند و یکایک فضاها و مراکز خاص به گونه اي سازماندهی میشوند که در ایجاد خاطره و کمک به تشخیص فضا موثر باشند.از عوامل مهم در سازماندهی فضا، نحوه حرکت و بازي کودك در فضا می باشد. این که کودکان در سنین مختلف از چه بازیهایی لذت می برند و چگونه باید فضا را براي انجام آن بازیها آماده و مهیا کرد باید مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد - تبریزیان: . - 1386
-4 طراحی فضا براي کودکان
عوامل زیبایی شناسی در فضایی که براي کودك طراحی می شود، باید طوري باشد که او را به آموزش ترغیب کند. از این رو باید محیطی شاد سرشار از انرژي با توجه به گروه سنی، و توسط رنگ ها و احجام قابل لمس پدید آورد. از این عوامل لذت بخش ساختن محیط براي کودك، تامین وضوح و خوانایی آن محیط است - کرونر: . - 1385 کوین لینچ می گوید: تصویري شایسته از محیط به شخص نوعی احساس امنیت می دهد. وي هم چنین غرض از داشتن تصویر روشن از محیط را چنین عنوان می کند که فرد بتواند به آسانی اجزاي محیط را بشناسد و آنها را در ذهن خود، در قالبی بهم پیوسته ارتباط دهد. در واقع سامان یافتگی و امنیت روانی حاصل از این دو فرآیند است که احساس دلپذیري را در محیط ایجاد می کند . نقاشی هاي کودکان نشان می دهد که آنها در تصوراتشان، فضا را چگونه می بینند. کودکان به طور دقیق و کامل - به عنوان کاربر - فضا را قبول کرده و آن را بر جزئیات در ترسیمات خود بیان می کنند. این مهم نشان دهنده برداشت دقیق کودکان از محیط اطرافشان و تاثیر گذاري عمیق محیط بر ذهن آنان است.
از اینرو توجه به ساماندهی فضایی در طراحی فضاي کودکان حائز اهمیت است. در طراحی فضا براي کودکان نیاز به فضاهاي باز و بسته در حالات متفاوت قابل دریافت است. بازي یکی از مهم ترین عوامل شکوفایی و بالندگی جسم و روان کودکان است. بزرگ ترین بخش بازي هاي انفرادي و گروهی کودکان باید در فضاهاي باز انجام شوند زیرا این فضاها اولین مکان برخورد مستقل کودك با جهان خارج از خانه است. محیط خارجی به طور طبیعی تحرکات حسی را ایجاد می کندو از آنجا که کودکان محیط پیرامون خود را با جزئیات درك میکنند، رنگ ها، بافت ها، شکل ها و در نهایت طرح زمین بازي، کودك را براي ایجاد ارتباط با محیط و فراگیري بیش تر ترغیب می کند. تنوع و غنی بودن محیط، تمرینی در جهت کاربرد حواس گوناگون مانند بینایی، شنوایی و لامسه است و از این طریق در رنگ، صدا و بافت تنوع لازم ایجاد می شوند فرهادي: . - 1389
-5 تعریف شادي
از آنجا که شادي یکی از هیجانات اساسی بشر است، لذا هر کس به فراخور خود آن را تجربه مینماید .اما تعریف شادي به سادگی تجربه آن نیست. افلاطون در کتاب جمهوري به سه عنصردر وجود انسان اشاره میکند که عبارت اند از: قوه عقل یا استدلال1، احساسات2 و امیال.3 افلاطون شادي را حالتی از انسان میداند که بین این سه عنصر تعادل و هماهنگی وجود داشته باشد - دي کی، ترجمه فارسی . - 1378 ارسطو شادي را زندگی معنوي میداند - آیزنگ: . - 1990 جان لاك4 و جرمی بنتام 5معتقدند که شادي مبتنی بر تعداد وقایع لذتبخش است - همان - . جامع ترین و در عین حال عملیاتی ترین تعریف شادمانی را وینهوون ارائه میدهد. به نظر او، شادمانی به قضاوت فرد از درجه یا میزان مطلوبیت کیفیت کل زندگیش اطلاق میگردد. به عبارت دیگر شادمانی به این معناست که فرد چقدر زندگی خود را دوست دارد. در تعریف وینهوون از شادمانی چند عنصر وجود دارد که به اختصار توضیح داده میشود - : - Veenhoven :2008
-1-5 درجه یا میزان
واژه شادمانی بیانگر ارزیابی کمال مطلوب از زندگی نیست، بلکه بیانگر یک درجه یا میزان است؛ همانند مفاهیم طول و وزن، بیشتر یا کمتر بودن چیزي به عبارت دیگر، واژه شادي، میزان خوشایندي زندگی را می رساند - همان - .
