بخشی از مقاله
چکیده
توجه به انسان و خصوصیات او از دوره ي رنسانس نشات گرفت اما دیري نپایید که با وقوع انقلاب صنعتی و ظهور سبک مدرن این موضوع جاي خود را به تکنومداري داد. تا اینکه از دهه ي شصت میلادي، موضوع پست مدرن به صورت یک سبک مهم مطرح شد و انتقادات زیربنایی به اندیشه ي منطق گراي مدرن وارد گردید. زمینه گرایی یکی از دیدگاههاي رایج در معماري و شهرسازي است که در ذیل سبک پست مدرن طبقه بندي می شود. نظریه هاي مربوط به زمینه گرایی ابتدا به عرصه هاي کالبدي، تاریخی و اجتماعی– فرهنگی راه یافتند و سپس به ابعاد انسانی گرایش پیدا کردند.
هدف از این نوشتار آشنایی با مبانی زمینه گرایی و تدقیق در مفهوم زمینه انسان گرایانه به عنوان یکی از زیر شاخه هاي مهم این دیدگاه در بستر فضاهاي شهري است. اهمیت این موضوع در آن است که براي اولین بار، رویکرد زمینه گرا با مبانی نظري مدون در چارچوب پارادایم پست مدرن بر زمینه انسان گرایانه تاکید می کند. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی و تحلیلی بوده و از روش اسنادي استفاده شده، به این صورت که با مراجعه به کتابها، نشریات و سایتهاي مرتبط اطلاعات مورد نظر گردآوري شده است.
براي نیل به اهداف زمینه انسان گرایانه در طراحی یک فضاي شهري و در راستاي دستیابی به چشم انداز شهرسازي پایدار، یاري جستن از ارزش هاي فرهنگی در جهت معنا دهی به فضا و در نهایت تبدیل آن به مکان توصیه می شود. براي این مهم شهرساز باید خود را در جایگاه مردم دیده و از نظرخواهی و ارتباط با مردم بهره بگیرد.
-1 مقدمه
رنسانس آغاز انسان گرایی و اعتقاد به انسان و توانایی هاي اوست. فرد و فردگرایی در عصر رنسانس اهمیت پیدا می کند و هنرمند و اثر هنري به نام هنرمند داراي ارزش می شود. نام هنرمندان و اندیشمندان غیر مذهبی در جامعه مطرح می گردد - قبادیان، . - 19 :1386 اما پس از رنسانس با آغاز انقلاب صنعتی انسان مقهور پیشرفت سریع تکنولوژي شد. با پیشرفت فناوري انسان گرایی رنگ باخت و صنعت به غایت تبدیل شد. همین امر به پارادایم اصلی معماري و شهرسازي مدرن مبدل گشت. ولی نتایج حاصل از این سبک منجر به بروز انتقاداتی زیربنایی نسبت به آن در دهه ي شصت میلادي شد.
انتقاداتی که اندیشه ي منطق گرا و تکنومدار مدرن را نشانه رفته بود و به انسان مداري تکیه می کرد. در نتیجه ي آن موضوع پست مدرن به صورت یک سبک مهم بوجود آمد. زمینه گرایی1 به عنوان یکی از زیر شاخه هاي این سبک مطرح است که خصوصیات انسانی را مورد توجه قرار می دهد و نه تاکید بر تقلید دارد و نه مانع نوآوري و خلاقیت است. در این دیدگاه زمینه به چهار نوع تقسیم می شود که یکی از آنها زمینه ي انسان گرایانه است.
با توجه به مبانی نظري مدون در وراي دیدگاه زمینه گرا تاسی به زمینه ي انسان گرایانه می تواند راهگشاي شهرسازان و معماران در طراحی در فضاهاي شهري باشد. اهمیت این موضوع در این است که انسان یکی از ارکان اصلی سازنده فضاي شهري است. جایگاه انسان در ساخت شهرها انکار ناپذیر است. اوست که شهر را به وجود می آورد و در آن زندگی می کند.
اما سوالی که در اینجا مطرح می شود اینست که چگونه می توان در بستر یک فضاي شهري با تاکید بر زمینه انسان گرایانه طراحی کرد به گونه اي که در طراحی آن به خصوصیات انسانی و اجتماعی مردم در آن توجه شده باشد؟ به نظر می رسد با کاربست راهکارهایی چند در طراحی در فضاهاي شهري بتوان فضایی مطابق با فرهنگ عامه ي مردم و خصوصیات زندگی روزمره ي آنان بوجود آورد.
-2 روش تحقیق
مبناي تدوین چارچوب نظري این تحقیق، روش توصیفی و تاریخی است به این معنی که ابتدا با بررسی توصیفی تجارب انجام شده و مطالعه ي آنها از بعد تاریخ شکل گیري به تحلیل و تفسیر رویداد هاي گذشته به منظور کشف ویژگی هاي عمومی و مشترك می پردازد. براي این منظور ابتدا به تعریف فضا از دیدگاه انسان شناختی و فضاي شهري می پردازیم و سپس مفاهیمی نظیر زمینه، معماري زمینه گرا و رابطه ي آن با فضاي شهري به عنوان بستري براي خلق یک اثر معماري همچنین زمینه گرایی در شهرسازي و انواع زمینه را بررسی می کنیم. در نهایت، نظرات افرادي همچون راجر ترانسیک و کریستین نوربرگ شولتس پیرامون زمینه ي انسان گرا در رابطه با شهر را مورد تحلیل قرار می دهیم.
-3 ادبیات و پیشینه ي تحقیق
1-3 فضا از دریچه ي نگاه انسان شناختی
از دریچه ي نگاه انسان شناختی، درك از فضا خود را در سازمان یافتگی هاي متفاوت آن متبلور می سازد که بنابر هر فرهنگ و حتی هر خرده فرهنگ می تواند به درجات مختلف، متفاوت باشد. پرسش اساسی در دیدگاه انسان شناسی نسبت به فضا درك سازوکارهایی است که در هر فضاي مشخص به کار گرفته شده اند تا به گروهی از انسان ها امکان زیستن و تداوم این زیست را در آن محیط عرضه کنند. انسان ها در فضا زندگی می کنند. یعنی رابطه اي پیوسته از کنش ها ي متقابل باهم دارند - فکوهی، . - 236 :1383
2-3 فضاي شهري
فضاي شهري، چیزي نیست جز فضاي زندگی روزمره شهروندان که هر روز به صورت آگاهانه یا نا آگاهانه در طول راه، از منزل تا محل کار ادراك می شود - پاکزاد، . - 32 :1376 فضاي شهري به مفهوم صحنه اي است که فعالیت هاي عمومی زندگی شهري در آن ها به وقوع می پیوندند. خیابان ها، میادین و پارك هاي یک شهر فعالیت هاي انسانی را شکل می دهند. این فضاهاي پویا در مقابل فضاهاي ثابت و بی تحرك محل کار و سکونت، اجزاي اصلی و حیاتی یک شهر را تشکیل داده، شبکه هاي حرکت، مراکز ارتباطی و فضاهاي عمومی بازي و تفریح را در شهر تأمین می کنند - بحرینی، . - 313 :1377
3-3 زمینه
چینش یک محل یا منطقه. معمار الیل سارینن - 1956 - 1 می نویسد: » همیشه چیزي را با در نظر گرفتن آن در یک زمینه ي بزرگتر طراحی کنید– یک صندلی در یک اتاق، یک اتاق در یک خانه، یک خانه در یک محیط، و یک محیط در یک پلان شهري.« آدریان فورتی - 2000 - 2 اظهار می دارد که ریشه هاي مفاهیم زمینه، زمینه گرا و زمینه گرایی در میلان در اواسط دهه 1950 میلادي بنا نهاده شد.
