بخشی از مقاله
چکیده :
هدف تحقیق حاضر، مطالعه رابطه ابعاد محیط جمع گرایانه شهری با ارزشهای فرهنگی مردم است. تحقیق از نوع توصیفی و از نوع همبستگی بوده و اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته با 35 سوال جمع آوری شده است . جامعه آماری، متشکل از شهروندان منطقه 3 نجف آباد بوده است. با توجه به جمعیت 21000 نفر منطقه، تعداد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 377 نفر برآورد شد و از شیوه نمونه گیری در دسترس استفاده گردید پس از توزیع پرسشنامه، تعداد 140 پرسشنامه تکمیل و ارجاع گردید. نتایج تحقیق نشان داد بین ابعاد محیط جمع گرایانه شهری - اجتماعی،مذهبی و سیاسی - با ارزشهای - عینی و ذهنی - مردم رابطه وجود دارد. در بعد اجتماعی با ضریب . 650 بیشترین همبستگی و بعد سیاسی با ضریب 404 کمترین همبستگی را ارزشهای فرهنگی دارا بوده است .
مقدمه
زندگی جمعی، فرصتی جهت رها شدن از تنشهای زندگی روزمره، گذران اوقات فراغت، تعاملات و گردهمائی افراد وگروههای مختلف و بستری برای حضور، آزادی بیان و ابراز آنها در فضاست. معماری در هر محیط جمعی، به عنوان یک پدیده اجتماعی از فرهنگ نشأت گرفته و بر آن تاثیر میگذارد و بازخوردی از اندیشههای انسان در رابطه با فضا، زیبایی شناسی، و فرهنگ است. جهت گیری فرهنگها، همواره بر مبنای فطرت بشری و اندیشه او انجام میشود و همین مسیر در شکلدهی به فضای زیست و پیدایش معماری محیطهای جمع گرایانه موثر است. چرا که این فضا به عنوان یک نیاز بشری مطرح است و اینگونه نیازها همواره در مسیر عقل و فطرت الهی پاسخ داده میشوند.
بنابراین ساخت محیطهای جمعی را قبل از اینکه یک تخصص فنی بدانیم یا از نظر هنری به آن بنگریم، باید به جنبه فرهنگی آن توجه کنیم. با توجه به اهمیت مقوله فرهنگ و ارزشهای فرهنگی موجود در بین مردم هر شهر، این پژوهش در تدوین چارچوب برنامههای اجرایی کارآمد، در خصوص جهت دهی سیاستهای محیطهای جمعی - در ابعاد اجتماعی، مذهبی، سیاسی - بنا بر ارزشهای فرهنگی ایجابی در بین مردم میباشد. این مقاله قصد دارد تا رابطه ابعاد محیط جمع گرایانه با ارزشهای فرهنگی مردم در ابعاد مختلف را مورد بررسی قرار دهد.
فرضیات تحقیق :
1؛-1فرضیه اصلی :
محیط جمع گرایانه شهری با ارزشهای فرهنگی مردم رابطه دارد.
1؛-2فرضیات فرعی :
محیط جمع گرایانه اجتماعی شهری با ارزشهای فرهنگی مردم رابطه دارد. محیط جمع گرایانه مذهبی شهری با ارزشهای فرهنگی مردم رابطه دارد. محیط جمع گرایانه سیاسی شهری با ارزشهای فرهنگی مردم رابطه دارد.
ادبیات نظری پژوهش :
منظر شهری، بعنوان یک شاخص و نماد کیفیت تمدن و روحیات جمعی هر ملت، قوم و شهر - حاصل تصمیمات و تصورات مردم - و همچنین، عمل ارادی است. محصول اتفاقی یا خارج از حیطه قوانین و قواعد انسان فهم پافشاری نیست. با وجود اینکه امروزه دیگر بر تصور »خارج از اراده انسانی بودن شهر« پافشاری نمی شود و تقریباً همگان با نظر بیکن هم عقیده اند اما هنوز تصور دیگری با قوت و قدرت پابرجاست و آن تحلیل و تفسیر شهر و منظر شهری بدون توجه به انسان هم به عنوان سازنده آن و هم بعنوان ادراک کننده آن است. - منصوری، . - 1384
محیط جمع گرایانه :
فضاهای شهری به عنوان محیطی که رفتارهای عمومی انسان ها در آن جریان دارد، همواره در تعامل دو طرفه با انسان است. بنابراین، فضاهای شهری به عنوان بستری برای فعالیت های عمومی انسان باید از یک طرف به راحتی قابل درک و از طرف دیگر باید ایمن باشد. منظر فضاهای شهری با پاسخدهی به مسایل اکولوژیکی، اجتماعی، رفاهی، اقتصادی، نقش اساسی در عملکرد زیباشناختی عینی، زیباشناختی ذهنی و ادراکی و زیست محیطی را برعهده دارد. علاوه بر این، ابعاد دیگری همانند مسایل مذهبی و سیاسی و فرهنگی در شکل گیری محیط شهر دخیل هستند . شناخت و بررسی این ابعاد، ایجاد فضای ایمن، از نظر روحی و روانی را به همراه خواهد داشت همچنین تناسب و تقارن این محیط با ارزشهای فرهنگی مردم شهر به ارتقای کیفی محیطهای جمعی کمک خواهد نمود.
بعد اجتماعی :
اجتماع پذیری در فضاهای عمومی بر پایه نیاز مردم به حس تعلق اجتماعی و تعامل با یکدیگر قرار دارد و این امر در یک فضای اجتماعی حمایت کننده در کنار تامین آسایش فیزیولوژیک، ادعای قلمرو و حس مالکیت و دریافت عدالت در فضا میسرخواهد بود. موارد تاثیرگذار بر تعاملات اجتماعی که طیف وسیعی از مولفه های ادراکی، مفهومی، کالبدی و عینی را در برمیگیرد دارای دیدگاههای مختلفی است، ولی در یک نظر جامع، عواملی چون پویایی و سرزندگی، زیبایی بصری، راحتی و آسایش، امکان توقف کردن در فضا، قدم زدن، استراحت کردن، دسترسی مناسب، گردهمایی، وجود فعالیت اجتماعی و رویدادهای مختلف، تناسب و خوانایی را از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر اجتماع پذیری و تعاملات اجتماعی دانستهاند که در تمام این موارد ارزشهای فرهنگی خاص مردم را باید در نظر گرفت:
- زیبایی بصری
- راحتی و آسایش
- امکان توقف کردن در فضا، قدم زدن و استراحت کردن
- دسترسی مناسب
- گردهمایی و وجود فعالیت اجتماعی و رویدادهای مختلف
- تناسب و خوانایی - بهزاد فر و طهماسبی،. - 1392
بعد مذهبی :
توجه به مسائل فرهنگی و نوع زندگی مردم بر نوع ساخت و سازهای محیط زندگی افراد تاثیر قابل توجهی دارد. مصادیق فرهنگی، مانند نگرش به موضوعاتی چون عرصه، فضاهای شخصی و جمعی و محله ای، اشراف، همسایگی، حصار و مواردی این چنینی بسته به مسایل مذهبی و اعتقادی افراد، متفاوتاند . از آنجا که فرهنگ مردم ایران، فرهنگی مذهبی است، بدون شک موارد تعصبگونه افراد در خصوص نکات مذهبی و رعایت نکاتی از این دست در ساخت محیط های جدید جمعی باید در نظر گرفته شود. هرچند نسل جدید با نگرش و دیدی جدید و با نیازهای خاص خود، انتظار دارند علاوه بر استفاده از امکانات بهینه و به روز جامعه، ساخت محیط های جمعی جدید را از حالت انفعال خارج نموده و ضمن ارج نهادن به ارزشهای مذهبی جامعه، با آسایش به امکانات رفاهی خویش دست یابد. مساجد، حسینیهها، بقاع متبرکه، آرامستانها، یادبودشهدا از اماکن جمعی مذهبی یاد میشوند.
بعد سیاسی:
شهر، مفاهیمی نظیر شهرنشینی، تمدن، سیاست و دموکراسی را به وجود آورده است. شهرنشینی همراه با اماکن مختلف جهت همراهی با یکدیگر و همبستگی جمعی پدیدار شده است. عناصر کالبدی درون شهر یک کارکرد سیاسی دارند. میادین، چهارراهها محلات حاشیه شهر و مرکز شهر، کارکرد سیاسی خاص دارند. نمادهای موجود در چهارراه ها یا میادین با نام گذاریهای مربوط به آنها - میدان دفاع مقدس، شهدای گمنام و ... - فضای جغرافیای سیاسی شهر را شکل میدهد . از سوی دیگر در چارچوب شهرنشینی، شهروندان در همزیستی با یکدیگر دموکراسی را از یکدیگر میآموزند و به نوعی تفکر دموکراتیک را تمرین خواهند کرد.
