بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به رشد روز افزون و وسعت تغییرات روش های آموزشی و همچنین نداشتن فضایی مناسب برای فعالیت های کودکانه، سازگار نمودن بستر یادگیری با تمامی جوانب نیازهای فراگیران، در کانون توجه متخصصین آموزشی و طراحان قرار گرفته است. چرا که محیط های فیزیکی به سبب ساختار خاص خود، می توانند تعاملات و در پی آن فرآیند یادگیری را تقویت یا ضعیف نمایند.
همچنین استفاده از عناصر هنری و فضاهای طبیعی در محیط تاثیر بسزایی در روحیه و ذهن کودکان دارد؛ زیرا بسیاری از نکات تربیتی به صورت ناخواسته از لابه لای وضعیت معماری فعلی در ذهن و روح کودکان نفوذ می کند و باعث شکل گیری ابعاد مختلفی از شخصیت آنان می شود، هدف پژوهش حاضر، تلفیق عناصر طبیعی و تأثیر مثبت یادگیری در معماری کالبدی مدرسه های پایدار بوده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی بوده است.
جامعه آماری این پژوهش را کلیه معلمان مقطع ابتدایی مدارس استان اصفهان تشکیل داده اند. برای انتخاب نمونه به دلیل محدودیت جامعه آماری 5 - مدرسه - از روش سرشماری استفاده شده اند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق و تجزیه و تحلیل آنها، بررسی میزان تاثیر به کارگیری هنر و عناصر طبیعی در معماری فضاهای آموزشی و تفریحی مورد ارزیابی قرار گرفت.
برای تأمین روایی پرسشنامه از نظرات صاحب نظران و اساتید استفاده شده و برای تأمین اعتبار پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده گردیده است. به طور کلی نتایج پژوهش نشان داد تلفیق عناصر طبیعی در کالبد مدرسه پایدار تاثیر بسزایی بر بهبود یادگیری دانش آموزان خواهد داشت .
-1مقدمه
توجه به کودکان و سلامت آنها، سلامت آینده و اجتماع را تأمین میکند. دوران کودکی بهترین زمینه را برای تعالی شخصیتی، تربیتی، میل بیشتر به زندگی جمعی و تشریک مساعی انسان مهیا می سازد. توجه به ایجاد محیطی مناسب برای رشد کودک و آشنایی با نیازها و سرشت فطری او، که در دوران کودکی به آن نیازمند است، زمینه درست رشد شخصیتی، آموزشی و تربیتی او را به عنوان نسل سالم فردا، فراهم می آورد. رابطه میان محیط های مصنوع، هویت فردی کودک، احترام به خود و عملکرد تحصیلی از جمله عوامل موثر است
اهمیت طراحی فضاهای آموزشی برای بهبود کیفیت یادگیری و آموزش، امروزه بر کسی پوشیده نیست. پژوهشگران زیادی در طی سالهای گذشته در مورد اهمیت طراحی فضای آموزشی در آموزش، یادگیری کودکان و کمک به رشد کودک مطالعه کردهاند. محیط یادگیری یک بستر فرهنگی، اجتماعی و فیزیکی است که یادگیری در آن اتفاق میافتد. درک این که چگونه یک محیط یادگیری مؤثر عمل میکند، برای طراحی یک محیط معمارانه بسیار ضروری است. هر چند که محیط فیزیکی مدرسه تنها یکی از مؤلفههای تأثیرگذار در یادگیری است؛ اما میتوان گفت مهمترین مؤلفه در یک محیط فعال یادگیری به شمار میرود
کودکان حساس ترین و تأثیر پذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل می دهند و در حساس ترین و مهم ترین سال های زندگی شان یعنی زمانی که پایه های رشد شخصیتی - ذهنی - جسمی و اجتماعی آن ها شکل می گیرد تا زمانی که وارد شهر می شوند، نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و این امر مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است.
پژوهشگران در سال های اخیر از میان عوامل متعدد تأثیر گذار در رشد خلاقیت کودک، تحقیقات بسیاری شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی - شناختی کودکان و نیز مسائل تربیتی را مورد بررسی قرار داده اند، اما تأثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از نظر جان لنگ آنچه معماران خلق می کنند، محیط بالقوه ای است برای رفتار انسان، و آنچه شخص استفاده کننده تحسین می کند، محیط مؤثر بر اوست
چرا. که به عقیده واینگاند هر ساختمانی عمداً یا به طور غیر عمدی احساسی را منتقل می کند - هدایت، . - 1384 نقش معماری برای فضاهای آموزشی کودکان بسیار زیاد است. کالبد و فضا باعث بروز رفتارها و عکس العمل هایی می شود و اگر آگاهانه طراحی شده باشد می تواند به رشد آنها کمک کند . به دلیل حساسیت موضوع، طراح معمار باید زمینه ی مطالعاتی و تحقیقاتی در مورد به کارگیری عوامل مؤثر از جمله هنر و عناطر طبیعی و درک فضایی از آنها داشته باشد تا به نتایج مفیدی در کاربرد هنر و عناصر طبیعی و فرم ابعاد در فضای طراحی برسد.
نزدیک به یک دهه است که سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور رویکرد نوین طراحی اسلامی - ایرانی را در طراحی مدارس پیش رو دارد. این سازمان با همکاری تعدادی از دانشگاه های کشور شش دوره همایش ملی با عنوان مدرسه ایرانی - معماری ایرانی با هدف ارتقای کیفیت مدارس ایرانی برگزار نموده است.
گامپ1محاسبه نمود به طور متوسط هر فرد حدود 14 هزار ساعت از عمر خود را از دوره ابتدایی تا دیپلم در مدرسه می گذراند، بنابراین محیط تربیتی باید بیانگر زیبایی هایی باشد که انسان در میدان جاذبه آن قرار می گیرد. واقعیت آنست که فضای تربیتی، فضایی با ملودی عاطفه است.
جدول- 1 ویژگی های فضای آموزشی-کامل نیا 1386
-2چارچوب نظری پژوهش
دویست سال پیش بیشتر کودکان روزهای خود را درمیان باغچه ها، مزرعه ها یا جنگل های نزدیک خانه خود سپری میکردند. . اما حتی پس از آن تا 1970 کودکان به طبیعت و جهان بزرگ دسترسی داشتند. آنها حجم زیادی از زمان تفریح خود را در خارج از خانه در پیاده روهای خیابانها، زمین های بازی پارک ها، مسیرهای سبزی کاری شده، پارکینگ های خالی و سایر فضاهای خالی باقی مانده در طی فرآیند شهرسازی می گذرانند یا در مزارع، جنگلها، جویبارها، مناطق حومه شهرها هستند
دانش آموزان بازی در طبیعت و کشف آن را جز مستلزمات حیات می دانند. کارت می گوید: » جامعه امروز آنچنان از حالت اصلی طبیعی بیگانه شده است که در تشخیص اینکه وابستگی ابتدایی نوع بشر به طبیعت به عنوان بخشی از رشد و نمو بوده، ناتوان است . - Kellert, 2002 - برخی مسئولین معتقدند که اگر کودکان در طی سال های نخستین زندگی حس احترام و توجه به طبیعت را پرورش ندهند، در خطر این احتمال قرار میگیرند که هرگز در زندگی چنین رویکردی نداشته باشند.
پرورش کودکان با تماس اندک یا نامنظم با طبیعت موجب می شود تا در طی سپری کردن مراحل اجتماعی شدن کودکان خود را جدا و نه بخشی از طبیعت ببینند
ارتباط و تأثیر طبیعت و معماری بر دانش آموز
طبیعت یک کامل کننده ی ضروری برای محیط ساخته شده ی دست بشر محسوب می شود. زندگی انسان بر آنست که به همنوایی طبیعی با طبیعت برسد و مرز فیزیکی بین محیط و طبیعت پیرامون را از اهمیت انداخته و آستانه ای معنوی را به وجود آورد. در مورد کودکان این امر با اهمیت بیشتری نمود می یابد. آنان در مرحله سنی قرار دارند که از طریق ارتباط بصری مستقیم با اشیاء و محیط پیرامون خود قادر به کشف بیشتر و بهتر محیط هستند.
طبیعت در نظر آنان، گنجینه ای عظیم از تمامی اشیا و احجامی است که می تواند شکل دهنده ی تصورات و تخیلات آنان باشد، کشف این دنیاهای خیالی و رساندن آن به عرصه ظهور، به کودکان اجازه حضور واقعی در آن و شکوفا کردن هرچه بیشتر و بهتر استعداد هایشان را می دهد
محیط طبیعی در ارتباط مستقیم با رشد شناختی کودکان از طریق ایجاد فرصت هایی برای اکتشاف، آزمایش و بازی برای آن هاست
محیط های طبیعی به کودکان اجازه ی دستکاری کردن و تغییر چیزهایی از دنیای اطرافشان را می دهد. به عنوان مثال می توان به محیط های گیاهی که کودکان می توانند در آنجا قلعه هایی بسازند و یا در محیط های شنی که می توانند خاک ها را کنده و ساختارهایی را تشکیل دهند، اشاره نمود . این مطالب بر اهمیت رفتارهای اکتشافی در رشد قدرت تفکر کودکان به خصوص در توانایی برای حل مساله و خلاقیت آنها تاکید می کند
ارتباط با طبیعت و عناصر طبیعی مانند گیاهان، پرندگان، آب، خورشید و ... در فضاهای آموزشی کودکان، خیال پردازی آن ها را افزایش می دهد.
