بخشی از مقاله
چکیده
امروزه سالمندی به عنوان یک پدیده مهم جهانی بوده که این امر به دلیل افزایش جمعیت سالمندان جهان می باشد که در آینده ای نه چندان دور پدیده ای برای کشور عزیز ما نیز خواهد بود که نیازمند بررسی همه جانبه و مدیریت و برنامه ریزی می باشد. با توجه به اینکه نگرش فعلی مراکز نگهداری و اقامتی سالمندان در سطح کشور، از نظر نویسندگان این مقاله، ناکافی و بدون بررسی هوشمندانه نیازهای همه افراد این قشر عزیز جامعه است.
این پژوهش یک مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی و در زمره تحقیقات کاربردی می باشد. در پژوهش حاضر از ابزار پرسشنامه و مصاحبه برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق به دو صورت اسنادی - کتابخانهای - و میدانی جمعآوری گردیده است. جامعه آماری این تحقیق کلیه سالمندانی به تعداد 384 نفر و به روش خوشه ای انتخاب و مورد پرسشگری مستقیم قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده گردید.
یاقته های پژوهش بر روی سالمندان شهر رشت حاکی از این است که، برخورداری از امکانات رفاهی و مشارکت اجتماعی از نیازهای اساسی دوره سالمندی است - %75 - ، احداث مراکز تفریحی برای سالمندان در شهر رشت در افزایش امید به زندگی آنان اثرگذار است - %84 - و مراکز رفاهی و تفریحی متناسب با نیازهای سالمندان سالم در ایران وجود ندارد . - %89 - از سوی دیگر فعالیت های هنری، روزمره، فرهنگی، ورزشی، تفریحی، مذهبی و اجتماعی و همچنین سبک معماری مراکز تفریحی سالمندان نقش مهمی در افزایش نشاط، شادابی و افزایش امید به زندگی سالمندان دارد.
-1 مقدمه
سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله ضرورتی اجتماعی است - داگلاس، - 1386امروزه،. تقریباً 31 کشور جهان هر یک بیش از دو میلیون سالمند بیش از 60 سال دارند که روز به روز بر تعداد این کشورها افزوده می شود. سرعت رشد جمعیت سالمندان در کشورهای در حال توسعه بسیار زیاد است. در ایران نیز نسبت جمعیت سالمندان با توجه به کاهش میزان تولد و افزایش طول عمر، به سرعت در حالا افزایش است
عمر طولانی یکی از دستاوردهای قرن بیست و یکم است. پدیده پیر شدن جمعیت جهان به دلایل کاهش میزان مرگ و میر ناشی از پیشرفت های علوم پزشکی، بهداشت و آموزش و پرورش در نتیجه افزایش نرخ امید به زندگی است
شرایط کنونی افزایش جمعیت سالمندان به گونه ای است که اعضای انجمن سالمندشناسی فرانسه بر این اعتقادند که، در حال حاضر جمعیت از شرایط انفجاری کودکان بسوی وضعیت انفجاری پیر زنان و پیر مردان تغییر حالت داده است
براساس برآوردهای سازمان ملل متحد در سال 2006 بیش از 690 میلیون نفر بالای 60 سال در سراسر جهان زندگی می کردند که تا سال 2050 تعداد آنها دو میلیارد نفر خواهد شد. پیش بینی های سازمان ملل برای مقطع زمانی -2030 2025 حاکی از این است که جمعیت 60 ساله و بالاتر در این دوره دارای میزان رشد 3/5 برابر بیشتر از میزان رشد کل جمعیت خواهد بود 2/8 - درصد در مقابل 0/8 درصد - . در این وادی کشور ایران از این قاعده مستثنی نیست. بدین معنی که در ایران نیز با کنترل جمعیت از سال 1370 به بعد، مطالعات آماری حکایت از کاهش تدریجی نسبت افراد کمتر از 15 سال و افزایش نسبت جمعیت 15-64 سال دارد که استمرار این وضع بی تردید در آینده می تواند ترکیب سنی جمعیت را تغییر داده و به نحو محسوسی از افراد زیر 15 سال کاسته و جمعیت را بسوی سالخوردگی سوق دهد
پیش بینی می شود که تا سال 2050، یک چهارم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل دهند.این امر هشداری است که ضرورت توجه و برنامه ریزی بدان را ایجاب کرده و فراهم آوردن شرایط و امکانات بیشتر برای زندگی این افراد اهمیت ویژه ای پیدا می کند زیرا اگر از هم اکنون به فکر برنامه ریزی برای سالمندان نباشیم تا 20 سال آینده با بحران جمعیت سالمندی مواجه خواهیم بود.از سوی دیگر،همه افراد بدون در نظر گرفتن رده سنی،تمایل دارند که زندگی خود را به بهترین نحو با فعالیتهای روزانه و لذت بردن از آنچه آنان را شادمان می کند سپری کنند.هیچ کس نمی خواهد با ابتلا به انواع بیماری ها،زمین گیر شده و یا سربار دیگران شود.بنابراین خوب زندگی کردن در دوران سالمندی بسیار مهم تر از طولانی زندگی کردن است.
در همین راستا نتایج آمارگیری سال 1385 بیانگر آن است که در حال حاضر 8/77 درصد جمعیت استان گیلان را سالمندان تشکیل می دهند. از این رو استان گیلان پیرترین استان کشور می باشد - گرجی، . - 1384 براساس نتایج آمارگیری سال 1379، 7/8 درصد از جمعیت ایرانیان را سالمندان تشکیل می دهند - نزدیک 5 میلیون و یکصد بیست هزار نفر - و این رقم در برخی استانها حتی 8 تا 8/5 درصد است
بی شک پیآمد این روند روبه افزایش جمعیت افراد سالمند، نیاز به برخورداری از خدمات حمایتی، تسهیلات پزشکی و ...، امری اجتناب پذیر است . این واقعیت ضرورت بررسی پیرامون فرآیند سالمندی، شیوه زندگی سالمندان و عوامل تأثیر گذار بر کیفیت سطح زندگی آنان که خود شامل الگوی تغذیه، فعالیت، استراحت، تفریح، عوامل تنش زا و ... می باشد را مطرح می کند
تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که سالمندان ساکن در آسایشگاههای سالمندی دچار نوعی "روزمرگی" شدید هستند و این امر، بی تفاوتی گسترده ای را نسبت به محیط برای سالمندان بوجود می آورد. این امر باعث می شود که سالمندان در بیشتر موارد به سبب جبر شرایط نامناسب از توانایی های خود فاصله گرفته و منزوی تر شوند و به علت عدم استفاده از حواس و توانایی های موجود، حواس و توانایی هایشان رو به کاستی و ضعف گذاشته و تحلیل رود.مراکز خدمات روزانه سالمندان،ضمن فراهم ساختن امکاناتی برای انجام فعالیتهای روزانه باعث ایجاد خلاقیت،استقلال و بازگشت اعتماد به نفس از دست رفته در سالمندان شده و برای افرادی که در منزل خودشان زندگی می کنند،بسیار مناسب است.
لذا پژوهشگران را بر آن داشت تا با استفاده از تحقیقات میدانی استعلام و استفاده از قوانین و مقررات طراحی کشوری و بررسی نمونه های مشابه خارجی در نقاط مختلف جهان و توقعات و درخواست های بدست آمده از پرسشنامه ها و مصاحبه های انجام شده، اقدام به طراحی فضائی برای اقامت موقت و گذراندن اوقات فراغت و در برگیرنده و پوشش دهنده تمامی نیازها، با عنوان مجموعه سرای سبز در شهرستان رشت بنمایند.
-2 روش تحقیق
پژوهش حاضر یک مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی و در زمره تحقیقات کاربردی بوده است. از آنجائیکه در این پژوهش از ابزار پرسشنامه و مصاحبه برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز استفاده گردیده، بنابراین از زاویه دیگر این پژوهش را یک تحقیق پیمایشی - میدانی - نیز میتوان قلمداد کرد. اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق به دو صورت اسنادی - کتابخانهای - و میدانی جمعآوری گردیده است.
جامعه آماری این تحقیق کلیه سالمندانی بوده است که در سطح شهر مشغول گذران اوقات فراغت یا فعالیت های روزمره خود بوده اند، که با استفاده از ابزار پرسشنامه و بکار گیری جدول مورگان - morgan,1970 - تعداد 384 نمونه از میان سالمندان به روش خوشه ای انتخاب و مورد پرسشگری مستقیم قرار گرفتند. بهمنظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده گردید. در این راستا با توجه به اینکه کلیه فرضیات به دنبال بررسی تأثیر یک متغیر بر متغیر دیگر هستند، بنابراین در تمام فرضیات ابتداء نوع رابطه با آزمون همبستگی پیرسون مشخص شده و سپس با استفاده از آزمون فریدمن رتبه بندی شدند.
-3 موقعیت جغرافیایی شهر رشت
شهر رشت در 49 درجه و 36 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد مساحت آن حدود 30 کیلومتر مربع برآورد شده است. این شهر از شمال محدود است به بخش خمام، از جنوب به هستان لاکان، از غرب به صومعه سرا و از شرق به بخش کوچصفهان.
شهر رشت در وضع طبیعی خود جزء کوچکی از جلگه گیلان و دشتهای جنوبی دریای خزر محسوب می شود - شکل . - 1 این جلگه که در دو حد جنوبی و شمالی خود بین کوههای البرز و نوار ساحلی قرار دارد، شهر رشت، بندر انزلی و لاهیجان را در بر گرفته است.
شهرستان رشت مرطوب ساحلی و جلگه ای و در ناحیه کوهستانی نیمه مرطوب و در فصلهای سال دارای شرایط خیلی مطلوب است. بطور کلی نزدیکی این شهر به کوههای البرز از جنوب و مجاورت با دریای خزر از شمال و همچنین مجاورت با جلگه های آبرفتی در شمال و غرب، ویژگی های اقلیمی خاصی را در این منطقه بوجود آورده است. بطوری که تغییرات حرارتی مدیترانه ای و اختلاف حرارت میان شب و روز به علت مرطوب بودن هوا، ناچیز است. در واقع آب و هوای استان گیلان تقریباً یکی از متغیرترین آب و هواهای جهان است و تغییرات شدید و ناگهانی هوا با همان شکل خاصی که در تابستان دیده میشود، در فصل زمستان نیز مشاهده میگردد.
