بخشی از مقاله
چکیده
در توسعه پایدار همواره تاکید بر پاسخ گویی به نیازهای جوامع انسانی در حد ظرفیت های محیط و بدون کاهش طبیعی برای نسل های آتی است . می توان پایداری را فرآیندی محلی ، مشارکتی و به دنبال تعادل دانست که در یک ناحیه زیست محیطی وارد عمل شده و مشکلی برای محدوده فراتر از خود به وجود نمی آورد. بافت تاریخی که مبدأ فرهنگ و شهرنشینی شهرهاست مانند یک سلول بنیادی برای شهر عمل میکند که دیگر سلولهای شهری از آن ایجاد شدهاند .
شکل گیری محلات نیز تحت تاثیر عوامل معین اجتماعی - قومی و مذهبی - ، اقتصادی و عوامل طبیعی - شکل ، زمین و ... - بوده است و در هر دوره ای ، یکی از عوامل نسبت به دیگر عوامل تاثیر غالب را داشته است محله های شهری بافت های کهن از جایگاه و کارکرد ویژه ای در توسعه پایدار شهری از لحاظ حفظ و توسعه اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی برخوردارند. که این دیدگاه منجر به دیدگاهی به منظور ساماندهی محلات بافت های تاریخی جهت توسعه پایدار شهری گردیده است .
-1 مقدمه
بافتهای تاریخی و فرهنگی شهرها آثار گرانبهایی از فرهنگ ، دانش معماری و شهرسازی بومی اند و به عنوان جزئی از هویت اجتماعی هر قوم و کشوری تلقی میشوند. این بافتها در شهرهای ما، ظرافت و زیبایی و نیز روح خلاق مردمی را به نمایش می گذاردکه طی سالیان دراز آنها را بر طبق سنن، فرهنگ و نوع معیشت خود به وجود آوردهاند. بافتهای تاریخی و فرهنگی به عنوان هسته قدیمی و تاریخی دارای قابلیتهای بالفعل و بالقوهاند که در صورت عدم پیش بینی تمهیدات لازم، موجب آسیبهای جبرانناپذیر و اتلاف سرمایه های فرهنگی میشود . از آنجاکه بخشهای قدیمی شهرها حامل روح اجتماعی وفرهنگی شهراست حفظ هویت شهرها که اغلب در مرکز شهر و بافتهای تاریخی قرار دارند بهترین روش برای بیان تاریخ و هویت ملی هر کشور است.بافت تاریخی که مبدأ فرهنگ و شهرنشینی شهرهاست مانند یک سلول بنیادی برای شهر عمل میکند که دیگر سلولهای شهری از آن ایجاد شده اند.
در سال های اخیر ، پایداری و توسعه پایدار به مفاهیم مهم و اساسی در سطح جهانی تبدیل شده اند. توسعه پایدار در واقع تعادل میان توسعه و محیط زیست است . این مفهوم را اولین بار به طور رسمی برانت لند در سال 1987 در گزارش " آینده مشترک ما " مطرح نمود
پیوند پایدار بین انسان و محیط مبتنی بر تعامل قابلیت های بالقوه قلمرو کالبدی و نیازهای انسان است. توسعه محله ای ساخت گونه ای از پناهگاه های انسانی است که در آن هم زیستی مؤثر انسان با محیط کالبدی به ارضای نیازهای جمعی انسان در قالب مفهوم محله منتهی گردد . اجتماع محلی پایدار، مفهومی است که پس از ناکامی رویکرد توسعه پایدار در دستیابی به اهداف پیش بینی شده، مطرح گردیده است ودر آن با تأکید بر جوا مع و اجتماعات محلی تلاش می شود به اهداف توسعه پایدار، در ابعاد و اندازه های ملموس تر و قابل اندازه گیری دست یازیده شود.
محله از جمله اجزای اصلی کالبد شهر در تمدن اسلامی تلقی می شده است. محله های شهری در بسیاری از موارد متمایز از یکدیگر اما در تعاملی مشترک هسته های سازنده پیکره شهری بافت های تاریخی را تشکیل می دادند. بنابراین موضوع ساماندهی محلات بافت های تاریخی و به تبع آن توسعه پایدار شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.که این دیدگاه منجر به تبیین دیدگاهی با عنوان توسعه محله ای پایدار می گردد.
توسعه پایدار شهری می بایست تداوم توسعه متوازن بافت تاریخی آن بوده تا بتواند در مسیرتوسعه ضمن حفظ و تقویت منابع طبیعی به ارزش های فرهنگی نیز پای بند باشد و نیز به دلیل دارا بودن شاخص های پایداری می تواند موتور محرک توسعه پایدار شهری بوده، محورهای توسعه پایدار را مشخص نموده و در صورت بازیافتن حیات و پویایی چون قلب تپنده پویایی را به درون شهر تسری دهد.
-2 روش تحقیق
کلیه وسایل و مراحل جمع آوری سیستماتیک اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل منطقی آنها برای رسیدن به هدفی معین را روش تحقیق علمی می گویند. به این ترتیب روش تحقیق دراین مقاله روش علمی است و از شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی، مبتنی بر جمع آوری آخرین اطلاعات از کتب و مجلات و مقالات و اطلاعات روی شبکه و سایت های اینترنتی استفاده شده است.
-3 توسعه و توسعه پایدار
با آغاز ورود به عصر اطلاعات، موضوع تخریب محیط زیست و از بین رفتن منابع تجدید پذیر وتجدید ناپذیر به وسیله انسان مطرح شد و تلاش هایی برای رفع یا کاهش آن آغاز گردید . این تلا ش ها،بیشتر از سوی کشورهایی صورت گرفت که اکوسیستم آنها در این تخریب به صورت جدی مورد تهدید قرار گرفته بود . به منظور جلوگیری از این مشکلات و مسائل تبعی آن، مناسب ترین ر اه حل دست یافتنی ودردسترس برای حفظ منابع تجدیدناپذیر برای نسل های آینده و استفاده درست از بخشی از آنها درعصر حاضر، استقرار و اسکان مناسب جوامع انسانی در زمان حال و آینده ، کاهش فعالیت های آلاینده وتهدید کننده محیط زیست، انجام اقدامات پیشگیرانه در بین و درون کشورها، توانمندسازی منابع انسانی،کاهش فقر و توزیع عادلانه درآمد؛ رویکرد و نگرش توسعه پایدار مطرح گردید
-4 پایداری
پایداری جریانی چند بعدی است که ضمن بهبود وضعیت اقتصادی و ایجاد رفاه همگانی توام با عدالت اجتماعی ازآثار مخرب زیست محیطی و ناهنجاری های اجتماعی به دور است و در حالی که نیازهای نسل حاضر را برآورده می سازد،مراقبت از ظرفیت و امکانات برآورده سازی نیازهای نسل آینده را نیز،با توجه به حفظ و بهبود محیط زیست،در نظر دارد.برای ایجاد سکونتگاه پایدار،بالا بردن کیفیت زندگی،تامین عدالت،نظارت اجتماعی،تقویت روحیه ی تعاون و مشارکت فعال مطرح می گردد.
در شهر پایدار حس تعلق به مکان ایجاد شده افزایش می یابد. - حبیب،. - 211: 1380 احمد موسوی در ارائه شاخصی برای نجش پایداری اجتماع محلی مقوله های زیر را پیشنهاد کرده است:فضای سبز موجود در محله،امکانات تفریحی جهت گذران اوقات فراغت،نظافت و پاکیزگی،احساس امنیت،امکان دسترسی به وسائل حمل و نقل عمومی ،امکان خرید آسان نیازهای روزانه،نبودن سروصدا در سطح محله،نبودن آلودگی هوا،ترافیک و تردد ماشین ها در سطح محله،وجود امکانات ورزشی،روشنایی در شب،مصونیت از رفت و آمد خودروها،عرض پیاده روها،کانال های دفع آب های ناشی از بارندگی،نمای ساختمان ها، نبودن ساختمان های بلااستفاده
به طور کلی محله ی پایدار با در نظر گرفتن توان زیست محیطی به نیازهای اقتصادی اجتماعی ساکنانش پاسخ می گوید. توسعه ی پایدار در مقیاس محله ای به معنای ارتقای کیفیت زندگی در شهر شامل همه ی ابعاد زیست محیطی،فرهنگی،سیاسی،اداری،اجتماعی و اقتصادی است،بدون ایجاد مانعی برای استفاده نسل آینده - هودسنی،. - 1384 توسعه ی پایدار محله ای را میتوان به عنوان تغییری در شیوه های مدیریت محلی،که به پایداری زیست محیطی در سطح جهان و در عین حال محیط زیست طبیعی و مصنوعی محلی نیز کمک می کند،تعیین نمود.توسعه ی پایدار افزایش کنترل محلی را بر تصمیم گیری ها مورد توجه قرار می دهد و تشویق می کند. چنین استراژی توسعه ای نیازمند تفویض اختیار در تصمیم گیری تا سطح محلی است
-5 توسعه محله ای
مبحث اجتماع محلی و توسعه اجتماع محلی به رغم سابقهنسبتاً طولانی در متون و نوشتارهای علمی واجرایی، در اواخر دهه 1980در قالب مبحث توسعه پایدار محله ای و به عنوان زیرمجموعه ای از مفهوم توسعه پایدار مورد توجه قرار می گیرد .با وقفه ای کوتاه در این دهه و با توجه به نگرش ویژه به سلول های عملکردی شهر در قالب اجتماعات محله ای به عنوان مفهومی جدید تر مطرح می گردد . در این زمینه می توان به دستورکار محلی 21 اشاره کرد که از سال 1993 به عنوان راهکاری عملی برای تقویت مقیاس محلی وارد عمل شد. این دستورالعمل به دنبال تشویق مسئولان محلی به منظور ایجاد وتوسعه برنامه های همکاریمیانِ بخش های خصوصی و محلی و دولتی برای ایجاد توسعه پایدار درسطح محلی بوده است.
توسعه اجتماع محلی را می توان براساس هدفی که دنبال می کند، به دو دسته تقسیم بندی کرد که عبارت اند از:
اهداف محتوایی که به معنای بهبود وضعیت اجتماع محلی از طریق افزایش فعالیت های اقتصادی ویا اشتغال و ایجاد زیرساخت های اجتماع محلی است.
اهداف فرایندی که به معنای افزایش توان و ظرفیت اجتماع محلی برای انجام کارهاست . این اهداف ممکن است به منظور افزایش ظرفیت ها برای دستیابی به اهداف محتوایی باشد - مانند بهبود و افزایش روابط اجتماعی - .
به رغم تفا وت های زیاد بین برداشت های موجود از توسعه محله ای، مجموعه مفاهیم و اصولی وجود دارد که اغلب دست اندرکاران توسعه محله ای بر سر آن توافق دارند . بر این اساس می توان گفت که توسعه محله ای عبارت است از فرایندی مبتنی بر مشارکت داوطلبانه و یاری و همکاری در میان سا کنان هر محله در جهت بهبود شرایط کالبدی، اجتماعی و اقتصادی
