بخشی از مقاله
چکیده
انسان در طی دوره های مختلف همواره در معرض خطرات و حوادث بوده است. با گذشت زمان و تغییرات ایجاد شده در نحوه زندگی، خطراتی که انسان را تهدید می کند نیز تغییر یافته است. تکنولوژی، به همراه مزایای بیشماری که برای بشر به ارمغان آورده است، خطرات تازه و نو را نیز به وجود آورده که انسان را در مدت زمان کوتاهی به کام مرگ می کشاند. توسعه شهرنشینی و کاربرد تکنولوژی پیچیده در امکانات شهری، استفاده از تأسیسات عظیم و ساختمانهای بلند و فعالیت مراکز اجتماعی و اقتصادی بزرگ و ... از جمله عواملی هستند که سبب به وجود آمدن این خطرات میگردد . همه دولتها برای حفظ امنیت و سلامت شهروندان و جامعه می کوشند تا توان خود را در برخورد با حوادث افزایش دهند، کمک به آسیب دیدگان و بازماندگان حوادث جدای وظیفه انسانی که بر عهده همه می باشد، نقش به سزایی در تامین امنیت و سلامت جامعه دارد
بحران پیشامدی است که بصورت ناگهانی و گاهی فزاینده رخ میدهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه و یا جامعه میانجامد. بحران باعث بوجود آمدن شرایطی میشود که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق العاده است. بحرانها بر حسب نوع و شدت متفاوتند. بحران یک فشارزایی بزرگ و ویژه است که باعث در هم شکسته شدن انگارههای متعارف و واکنشهای گسترده میشود و آسیب ها، تهدیدها، خطرها و نیازهای تازه ای به وجود میآورد. واژه چینی که برای »بحران« وجود دارد، تصویر بهتری از مولفه های سازنده بحران را به نمایش میگذارد. واژه بحران در زبان چینی از همان حروفی تشکیل شده است که »خطر« و »فرصت« را شکل داده اند. بحران همچنان که نشانگر یک مانع، آسیب، ضایعه یا تهدید است، نشانگر فرصت برای رشد یا افول نیز میباشد.
.1 مقدمه
حوادث غیرمترقبه از جمله مسایل بسیار مهمی هستند که هر ساله تلفات جانی و خسارات مالی فراوانی بر دولتها و ملتها تحمیل میکنند. در بیست سال گذشته، حوادث غیرمترقبه باعث مرگ بیش از 10 میلیون انسان شده است. در همین مدت نزدیک به یک میلیارد نفر از مردم جهان بطور مستقیم یا غیرمستقیم درگیر حوادث غیرمترقبه شدهاند. کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده است.
آنگونه که آمارها نشان میدهند، ایران دهمین کشور بلاخیز دنیا و چهارمین کشور از این نظر در قاره آسیاست. در مناطق مختلف کشور، انواع حوادث غیرمترقبه طبیعی، همچون سیل، زلزله، رانش زمین، کمآبی منجر به قحطی و سقوط بهمن و نیز حوادث غیرمترقبه غیرطبیعی، همچون حوادث ترافیکی، سقوط هواپیما و ... همواره درحال وقوع است.
زلزله مهمترین و خطرناکترین حادثه ای است که کشور ما را تهدید میکند. بیش از 90 درصد از مساحت کشور در معرض خطر متوسط به باال از نظر امکان وقوع زلزله قرار دارد و حدوداً هر 10 سال یکبار زلزله های بزرگی در مناطق مختلف کشور به وقوع میپیوندد. وقوع زلزله های متعدد نظیر زلزله در طبس، رودبار و منجیل، بم، زرند، لرستان و اخیرا آذربایجان، تائیدی بر این موضوع است. تمامی عوامل فوق در کنار افزایش جمعیت شهرنشین، نبود قوانین بازدارنده دارای ضمانت اجرایی، رشد صنایع مختلف، تغییرات شدید جوی و شیوع میکروب های جدید و اپیدمیهای گسترده بیانگر اهمیت امر مدیریت بحران در کشور است.
مراکز امدادرسانی و مراکز درمانی به ویژه بیمارستانها، به عنوان اصلیترین سازمان های درگیر در هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه، نیازمند وجود طراحی اصولی جهت مقابله با حوادث هستند. اولین هدف در ایجاد بیمارستان و مرکز امداد هوایی به حداقل رساندن تلفات جانی و آسیب های انسانی ناشی از سوانح است، از این رو مدیریت سلامت جزء لاینفک کنترل بحران در تمامی سوانح به شمار می آید. بخشها و سازمانهای متعددی در مدیریت سلامت در سوانح دخیل هستند که یکی از مهمترین آنها مراکز امداد و در کنار آنها بیمارستان ها قرار دارند
در امر ایجاد مراکز امداد و نجات، مکان احداث آنها از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که اگر این مراکز در مکان مناسبی مستقر نشوند علی رغم وجود تمامی عوامل، نمی توانند آنچنان که باید در مواقع بروز بحران ایفای نقش نمایند. ایجاد این مکان، به دلیل حساس بودن و اهمیت آن، نیازمند استاندارد های ویژه و خاصی است که عدم رعایت آن به شدت بر عملکرد نهاد و سرعت عملیاتی آن اثر می گذارد. مکانیابی مناسب بنا، رعایت استاندارهای ویژه ساختمانی، رعایت روابط فضایی و اصول داخلی بنا، از جمله مسائل ضروری است که می بایست در طراحی و مکانیابی مرکز امداد هوایی رعایت شده و مورد توجه قرار گیرد.
این نهاد مناطق دارای نوار ساحلی، به منظور استقرار ایمنی پایدار در منطقه ایجاد می گردد و بنا به استانداردهای جهانی می بایست در مدت زمانی کمی به محل حادثه دسترسی پیدا کند، بنابراین مسیرها و شریانهای شهری واقع در اطراف هر سایت، از دیگر عواملی است که می بایست مدنظر قرار گرفته است. پروژه حاضر، تلاشی است جهت پیشروی و شناخت هرچه بهتر اصول طراحی بیمارستان و مرکز امداد هوایی، که با نزدیک تر شدن به استانداردهای جهانی، روز به روز جامعه را به سوی ایجاد فضایی ایمن سوق دهد.
-1 ویژگیهای بحران
- معمولاً غیرقابل پیشبینی است - یعنی نمیتوان پیشبینی کرد که کی و در کجا اتفاق میافتداما - معمولاً غیرمنتظره نیست.
- بیشتر یک وضعیت اضطراری و آنی است تا یک حالت ماندگار
- پویا و متغیراست.
-2 بحرانشناسی:
بحران شناسی بخش مهمی از فرآیند مدیریت بحران و پژوهشهای مربوط به آن را تشکیل میدهد. شناخت هرچه دقیق تر بحران، همچون هر حوزه مدیریتی دیگری، به کنترل و هدایت هرچه موثرتر آن کمک کرده و مدیران بحران میتوانند با تفکیک تفصیلی مسئله پیش رو، آن را مدیریت پذیر گردانند
-3 انواع بحران
تنوع در پدیدههایی که بحران خوانده میشوند، هنوز کمتر از تنوعهایی است که از این واژه ارائه شدهاند. بعضی از دسته بندیهای بحرانها بصورت زیر است:
- بحران شخصی
- بحران اجتماعی
- بحران اقتصادی
- بحران سیاسی
- بحران بینالمللی
- بحران زیست محیطی
-4 مدیریت بحران و مطالعات تاریخی
ممکن است این پرسش پیش آید که در قرن بیست و یکم و با برخورداری از آخرین پیشرفتهای فناوری در زمینه مقابله با حوادث غیرمترقبه از جمله روشهای مدرن ارتباطات و فوریتهای پزشکی و مداوای مجروحین، چه نیازی به مطالعه تاریخ حوادث وجود دارد. به عبارت دیگر مطالعه پیشینه مقابله با این حوادث چه کمکی برای افزایش توانمندی مدیران بحران در زمان ما مینماید. پاسخ به پرسش فوق را میتوان بصورت زیر خلاصه نمود:
تلقی عمومی از نهادها، فرایندها و سیستمها به گونهای است که گویی آنها به یکباره و خلقالساعه بوجود آمدهاند، در حالیکه آنها در طول زمان و متاثر از عوامل عدیدهای توسعه یافته اند و حاصل و برآیند تقابل میان وضیعت ایدهآل و واقعیتهای سیاسی و اقتصادی هستند که در طول زمان تغییر مییابند. درک اینکه یک نهاد چگونه ایجاد شد و چرا اینگونه عمل میکند کمک بزرگی برای آینده است.
حوادث تاریخی به ما یادآوری میکند که چه اتفاقاتی ممکن است در آینده رخ دهد. بلایا و حوادثی که در گذشته رخ داده راهنمای ارزشمندی برای طراحان و برنامهریزان در مرحله تجزیه و تحلیل مخاطرات میباشد.
حوادث تاریخی بیانگر مخاطراتی هستند که قابل پیش بینی است و از برنامهریزان و طراحان انتظار میرود مخاطراتی را که اثرات ژرفی برجامعه و مردم میگذارد شناسایی کرده و برای آنها برنامهریزی کنند.
حوادث تاریخی، نظرات بلندمدت و گستردهای را از مخاطرات بالقوه به ما ارایه میدهد . مردم بطور طبیعی به مسائل کوتاهمدت توجه دارند در حالیکه با بررسی سریع سوانح تاریخی بویژه مخاطرات زمینشناسی افق دید وسیعتری مییابند.
حوادث تاریخی نمایانگر تاثیرات اجتماعی سوانح است . در حالیکه اکثر مردم به سوانح به صورت نیازهای فوری و مقابله و پاسخ به تبعات آن مینگرند وظیفه یک مدیر حوادث اضطراری بررسی نیازهای بلندمدت و اعاده شرایط عادی جامعه است.
مطالعه تاریخ به ما میآموزد که چه حوادثی میتواند سریعاً منجر به بلایا و فجایع بزرگ گردند . اینگونه حوادث منجر به یک رشته واکنشها و زنجیره حوادث بزرگتری میگردد که سریعاً مناطق وسیعتری را که در ابتدا از این حوادث متاثر نگردیده بودند به کام خود میبلعد
-5 مدیریت بحران
فرآیند پیشبینی و پیشگیری از وقوع بحران، برخورد و مداخله در بحران و سالم سازی بعد از وقوع بحران را مدیریت بحران گویند. علمی کاربردی است که به وسیله مشاهده سیستماتیک بحرانها و تجزیه و تحلیل آنها در جستجوی یافتن ابزاری است که بوسیله آنها بتوان از بروز بحرانها، پیشگیری نمود و یا در صورت بروز بحران، برای کاهش اثرات آن، امدادرسانی سریع و بهبودی اوضاع اقدام نمود.
-6 مراحل مدیریت بحران
مدیریت بحران را می توان فرآیند پیش بینی و آمادگی قبلی برای رویارویی، مقابله، کنترل و هدایت عوامل و رویدادهایی دانست که بقا و توسعه سازمان را به مخاطره می اندازد.
مراحل مدیریت بحران عبارتند از:
-6-1 مرحله پیش بینی و آمادگی
مرحله آمادگی کلیه اقدامات و عملیاتی است که دولت ها، جوامع و همچنین افراد را قادر به انجام عکس العمل سریع در مواقع بروز بحران می نماید و مرحله امدادرسانی به مجموعه اقدامات بهداشتی و درمانی اطلاق می شود که در حین و بعد از وقوع بحران انجام می پذیرد و بالاخره مرحله بهبودی عملیاتی است که به منظور عادی سازی شرایط و اوضاع یک کشور یا بخشی از آن بعد از وقوع بحران صورت می گیرد.
