بخشی از مقاله
چکیده
به دلیل مشغله شهرنشینان و جذابیت های شهرها ،امروزه شهرها نقش بسیار مهمی در فراغت شهرواندن ایجاد می کنند به همین جهت بحث گرد شگری شهری اهمیت ویژه ای پیدا می کند. در این میان بافت تاریخی شهرها به دلیل قدمت،هویت بخ شی و نق شی که در شکل گیری شهرها دا شته اند به صورت یک عن صر بالقوه موجود ه ستند. متا سفانه ب سیاری از این مناطق به دلیل عدم تطبیق با سایر نقاط شهر و تامین خواست و نیاز شهروندان رها شده اند.
طراحی شهری به عنوان هنر و دانشی انسان محور می تواند با افزایش کیفیت محیط و با استفاده از تکنیک های باززنده سازی دوباره صفاتی چون سرزندگی ،حضور پذیری را به این مناطق بازگرداند.پژوهش حاضر با هدف تدوین جهارچوب گردشگری شهری با مطالعه بر باززنده سازی و با روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است و در آن سعی شده است تا با معرفی و بررسی بافت تاریخی شهر کرج - شاه عباسی - با ارائه راهکارهایی این محدوده را به یکی از مناطق مناسب سازی شده در جهت گردشگری شهری تبدیل کند.نتایج نشان می دهد طراحی شهری و رویکرهای آن در تبدیل یک فضای ناکارامد شهری به یک منطقه با معیارها و کیفیات مناسب جهت گردشگری شهری نقش به سزایی دارد.
.1 مقدمه و طرح مساله
بافت تاریخی شهرها آثار گرانبهایی ا ست که فرهنگ و دانش شهر سازی و معماری بومی ک شور را در خود دارد و دربردارنده ظرافت و زیبایی و نیز روح خلاق مردمی ا ست که طی سالیان دراز آنها را طبق سنت، فرهنگ و نوع مع شیت خود بهوجود آوردهاند.
این بافت های تاریخی که معمولا هسته ی شکل گیری شهرها هم هستند در گذر زمان فرسوده شده اند و پاسخگوی نیاز شهرنشینان امروزی نیستند. در طرف دیگر، بافتهای تاریخی ، هنوز در بسیاری از شهرها محل سکونت و معی شت میلیو نها نفر از شهروندان اند .اما این بافتها به همان اندازه که ارز شمند و گرانبها ه ستند، در مقابل سوانح و بلایای طبیعی که بیشتر مناطق شهری کشور را تهدید میکند، ناپایدار و آسیب پذیر نیز هستند
اما همانطور که ابن بافت تاریخی ممکن ا ست نقطه ضعف به ح ساب بیاید به همان ن سبت نیز می تواند به نقطه قوت تبدیل شود .همانطور که بسیاری از شهرهای جهان با جذب گردشگران داخلی و خارجی به واسطه استفاده مناسب از بافت تاریخی شهری و انطباق آن با نیازهای امروزی منجر به تو سعه شهرها و بوا سطه آن تو سعه ک شورها گردیده ا ست برا ساس آمار و ارقام منتشره از سوی سازمان جهانی گردشگری در هزاره جدید به بزرگترین منبع درآمد جهانی تبدیل شده است.
ازاینرو،برنامه ریزی وتوسعه گردشگری به منزله یکی ازمنابع بسیارمهم کسب درآمد و ایجاد اشتغال،که تأثیرات اجتماعی، فرهنگی وزیست محیطی فوق العاده ای نیزدارد،به منزله یک نیازمطرح میشود.
یکی از پتانسیل های جذب گردشگر بافت تاریخی شهرهاست در تعریف بافت تاریخی شهرها میتوان گفت که بافت تاریخی از مهم ترین بخش های هویتی هر جامعه مح سوب می شود و پیدایش آن پیرو اطاعت از ساختارهای اقلیمی و فرهنگی است
مجموعه ای منسجم از معماری، فرهنگ، اقتصاد و تبادلات اجتماعی یک ساختار شهری با پیشینه تاریخی باعث می شود که بافت های تاریخی به مرور زمان پدید آیند .لازمه این پیدایش اهمیت بخشیدن به اقلیم و توجه به فرهنگ های بومی منطقه است
این مناطق در گذشته بسیار فعال و پویا و به نوعی هسته ی اصلی شهر ها بوده اند اما در عصر حاضر این فضاها به دلیل عدم تطابق با نیازهای روز، این مراکز از نظر کالبدی ، اجتماعی یا عملکردی و با در هر سه مورد ،دچار زوال، سکون شده اند و رو به فراموشی میروند.
در این محدوده هاست که بازآفرینی محلات و حوزه های تاریخی شهرها به عنوان فضاهای دارای ارزش در دهه های گذ شته د ستور کار بسیاری از شهرهای جهان ، و در ایران هم به عنوان فعالیتی جدید مورد مطرح شد و مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان پتانسیل گردشگری شهری مطرح می شوند هسته ی اولیه ی شهر کرج امروزه شاید به عنوان مق صد یا مبدا هزاران شهروند در سفرهای درون شهری شده است به طوری که در حال حاضر بیشتر نقش یک پایانه ی فرسوده ی درون شهری و برون شهری را بازی میکند تا یک بافت تاریخی ارز شمند در صورتی که این ق سمت از شهر بخش عمده ی هویت شهر و خاطره جمعی شهروندان را تداعی میکند امروزه روز به روز بی شتر در خطر تخریب از بین رفتن و بی ارزش شدن ا ست به همین سبب برای تبدیل آن به یک مق صد گردشگری نیازمند باز زنده سازی این مراکز است.
.2 مبانی نظری پژوهش
1-2 فضای شهری
فضاهای شهری علاوه بر کالبد خویش و ویژگی های هندسی وزیبایی شناسی،واجد معنا ومعانی ای هستند که در خاطره جمعی جامعه نقش می بندد.خاطره ی جمعی یک فضای شهری را واجد هویت وارزش نموده وضمن تقویت احساس تعلق به مکان در ذهن شهروندان،آنان را به خویش جلب کرده وعامل تقویت تعاملات اجتماعی وبه عبارتی زمینه ساز تثبیت و تقویت نقش فضای شهری در تعاملات اجتماعی و هویت ملی ناشی از تاریخ وایرانیت می شود.امروزه بافت های تاریخی اکثر شهرهای کشورمان به دلیل فقدان حیات شهری،رو به ویرانی نهاده اند.این بافت ها در روند رو به گسترش شهرها از گذشته تا حال،در بردارنده تاریخ مستند هر دوره هستند.
بر این اساس،نوشتار پیش رو با هدف بررسی نقش باز زنده سازی در هویت بخشی وخاطره انگیزی بافت های تاریخی،ضمن اشاره به ایجاد وارتقای"حس تعلق"،"حس مکان" و"انسجام اجتماعی" به عنوان کارکردهای روانشناختی،محیطی واجتماعی خاطره نشان می دهد که چگونه می توان از طریق این کارکردها،ابعاد اقتصادی،اجتماعی،زیست محیطی،فرهنگی،عملکردی،کالبدی فضایی ومدیریتی باززنده سازی بافت های شهری را تحت تاثیر قرار داده وموجب بازگرداندن زندگی دوباره به بافت های شهری شود.
2-2بافت شهرها
بافت هرشهر کمیتی پویا و در حال تغییر است که وضع کالبدی شهر و چگونگی رشد و گسترش آنرا در طول زمان نمایان میسازد. بافت هر شهر، ابتدا دانه بندی فضاهای کالبدی شهر، یعنی فضاهای خالی و پر و تراکم آنها را نسبت به یکدیگر مشخص میکند. همچنین چگونگی و فاصله بین عناصر شهری را معین میکند. بافت شهر شبکه گذرگاهی و نحوه توزیع فضایی آنها را نشان میدهد. ابعاد و اندازه هر یک از فضاهای کالبدی در افق و در ارتفاع با صورت یا افقی میتواند نمایانگر نوع و حجم بافت خاصی از شهر باشد. فضاهای خالی گویای ویژگیهای خاص شهری اند. مثلا فضاهای خالی موجود در مرکز محله های شهری و راههای مهم و تقاطعها و در مجموع بافت، گویای وجود مراکز و هسته های شهری و محله ای هستند
2-2رویکردها در بافت تاریخی
از دهه 60قرن میلادی،تحولی در شهرسازی رخ داد که لزوم بازگشت به اصولی را فراهم آورد که در شهرهای گذشته - ماقبل صنعت - جاری بود واینک باید با نیازهای زمان مطابقت داده می شدند.فقدان حیات شهری به لحاظ فقدان حضور فعالیت های اجتماعی و انتخابی شهروندان،لزوم توجه به فضاهای شهری به عنوان عرصه های عمومی که مکان حضور جامعه مدنی است را یاد آور شد.
از سوی دیگر،ضربه های وارد آمده بافت کهن به دلیل غفلت صورت گرفته،شکست تفکر تجدد طلب - نظریه انقطاع - وطرح هایی که در پی این تفکر به اجرا در آمد،لزوم رجعت به اصول ومعیارهای طراحی شهری گذشته،حفاظت از بافت های با ارزش تاریخی،به عنوان کالبد در برگیرنده مفاهیم واصول ماندگار حیات بشری و بیان کننده آنها را در دستور کار قرارداد.
بناها، خیابانها، مناطق حومه شهر و موقعیتهای منحصربهفرد مکانی در بافت شهری بهویژه از لحاظ تاریخی، امتیاز ویژه ای برای مقاصد گردشگری هستند. چنین مناطقی معمولا از لحاظ محیطی دارای بافتی بسیار مهماننواز و دلنشین هستند.
گردشگران در این مناطق علاوه بر آشنایی با تاریخ و فرهنگ میزبان، بهدلیل تجربه محیطی متفاوت و صمیمی، خاطرات مطلوبی را نیز به یاد میسپارند، بنابراین شهرهایی که میراث فرهنگی و تاریخی هر چند محدودی دارند، میتوانند گردشگری شهری پرمنفعتی را برنامهریزی کنند.
3-2 گردشگری شهری
نواحی شهری به علت آنکه جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار دارند غالباً مقاصد گردشگری مهمی محسوب می شوند. شهرها معمولاً جاذبه های متنوع و بزرگی شامل موزه ها، بناهای یادبود، سالن های تئاتر، استادیوم های ورزشی، پارک ها، شهربازی، مراکز خرید، مناطقی با معماری تاریخی ومکان هایی مربوط به حوادث مهم یا افراد مشهور را دارا هستند
