بخشی از مقاله
چکیده
فضای کانون پرورش فکری کودکان به عنوان محیطی برای پاسخ به نیازهای اجتماعی، فرهنگی و محیطی کودکان در جهت برآورده کردن فعالیت انسانهایی که بازتابی از معیارهای رفتاری و فرهنگی مشخص شده توسط جامعه دارند شناخته میشود. از سوی دیگر یکی از عوامل تأثیرگذاری است که میتواند در جهت گسترش و انتشار اهداف توسعه پایدار و اشاعهی فرهنگ حفظ و احترام به محیط زیست مطرح باشد. همچنین اجرایی نمودن اصول معماری پایدار در طراحی، احداث و تخریب ساختمان اینگونه مراکز میتواند نقش بهسزایی در جهت حفظ منابع طبیعی و بهرهبرداری از عناصر و انرژیهای تجدیدپذیر موجود در طبیعت را داشته باشد.
نگارندگان با هدف شناسایی اهداف توسعه پایدار و اجرایی نمودن اصول معماری پایدار در طراحی کانون پرورش فکری کودک، پژوهش حاضر را با استفاده از مطالعات کتابخانهای و به روش تحلیلی توصیفی شکل دادهاند. نتایج حاصل نشان میدهد که با مکانیابی، جهت-گیری مناسب بنا و بهرهگیری از نور و تابش خورشید هزینههای استفاده از انرژی الکتریکی و استفاده از حاملهای انرژی تجدیدناپذیر را به میزان زیادی کاهش داد. بهرهگیری از باد برای ایجاد تهویه در داخل بناهای کانون پرورش فکری میتواند شرایط آسایشی را فراهم آورد و کارایی کانونهای پرورشی و سطح یادگیری را بالا ببرد. همچنین به کار بردن مصالح با وزن پایین و ضریب انتقال حرارتی کم در دیوار خارجی از اتلاف حرارت در داخل بناها جلوگیری میکند.
-1 مقدمه
حقیقت آن است که ما جهت بقاء نیازمند جهانی هستیم که ما را در خود احاطه کرده است. ما نظم خلق میکنیم و منابع آسایش انسان را به وسیله معماری ایجاد مینماییم. معماری پایدار به خلق یک محیط سالم بر پایه بهرهوری از منابع، حفاظت از منابع تجدیدناپذیر، کاهش مصرف انرژیهای تجدیدپذیر و ارتقاء کیفی زیست کمک خواهد کرد - زندیه و پروردینژاد، 1389، . - 6 این نوع از معماری ضمن کاهش مصرف انرژی و کاهش آلودگی محیطزیست، عناصر خود را به مثابهی سامانه های کوچکتر در جهت اهداف توسعه پایدار هماهنگ میسازد؛ و مانند سایر مقولات معماری، دارای اصول و قواعد خاص خود است و شامل سه مرحله صرفهجویی در منابع، طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی و طراحی برای انسان میباشد.
رشد سریع جمعیت، مهاجرت و جابجایی در سطح کشور موجب رشد شهرها و تغییر ساختار استقرار ساکنین در محلات مسکونی، تغییر تراکم جمعیتی نه تنها مشکل مسکن را به وجود آورده بلکه باعث مشکلاتی در تأمین خدمات شهری از جمله شبکههای رفت و آمد، سیستم تاسیسات و فضاهای آموزشی گردیده است. مالکیت خصوصی زمین و عدم وجود زمین و مکان کافی برای ایجاد فضاهای آموزشی جدید و توسعه فضاهای موجود، مناطق شهری و روستایی را با کمبود فضاهای مذکور مواجه نموده است. در انتخاب محل فضاهای آموزشی بایستی استقرار و مکانیابی صحیح با بافت و سیمای جوامع شهری و روستایی ایجاد گردد و با استقرار و همجواریهای مناسب و بهرهگیری مناسب از عوامل و عناصر اقلیمی در جهت کاهش تخریب محیط زیست و استفاده کمتر از انرژیهای تجدیدناپذیر به عنوان یک سازمان انتظام یافته و با کیفیت مطلوب معرفی شود.
از طرفی نیز تملک ذهنی در آستانه بلوغ میسر می شود و شالودههای عصبی گوناگون در این دوران رشد میکنند و مرکب میشود فقدان یا افزایش محرکات میتواند باعث تسریع یا کند شدن این شالودهها باشد در هیجده ماه اول زندگی، تکامل ذهنی کودک بسیار سریع است، در این دوران کودک مجموعه عناصر قابل شناخت را که تشکیل دهنده ساختمان اولیه ذهنی و هوشی او خواهد بود درک میکند این دوران قبل از شروع به حرف زدن است. کودک در این زمان هوش خود را بر اساس درک حرکات اطرافش به کار میاندازد. کودک معمولاً در این دوران شروع به برقراری ارتباط با تصاویر و احجام میکند. پس از هجده ماهگی کودک کم کم میتواند تعادلش را حفظ کند او سعی می کند بدود. به کمک نرده از پله بالا برود.
کودکان 10 تا 12 ساله آخرین مرحله دوران کودکی خود را می گذرانند، در این دوران کودکان در حد و مرحله خاص و بسیار حساس، ظریف و خطرناک قرار میگیرند. مرحلهای که از یکسو بر سادگیهای کودکانه رو نهاده و از سوی دیگر پا در دوره گسترده غرور و خود بزرگ بینیهای نوجوانی می گذارد. در این مرحله کودک لحظهای خود را به راستی و به تمامی، بچه می بیند با جمیع حقوقی که به بچهها تعلق دارد و در لحظهای دیگر خود را بزرگ میبیند. به هر صورت نباید فراموش کرد که مخاطب در آن دوره نیز هنوز کودک است و دنیای ظریف و فوقالعاده ضربهپذیری دارد. در این خصوص معماری تفکر انگیز و الهام بخش مورد نیاز است. یعنی خلق فضاهایی با استفاده از تمهیدات بصری و هویتی معمارانه که در بچهها ایجاد تفکر و تخیل کند. فضاها با رنگهای جدیدتر و تک رنگ، اما از رنگهای تیره استفاده نشود
مقاله حاضر سعی دارد تا با پرداختن به موضوع توسعه پایدار در کانونهای پرورش فکری به عنوان یکی از نمونههای بسیار بزرگ اجتماعات انسانی که هم مصرف کننده هستند و هم میتوانند در معرفی اهداف و اصول توسعه پایدار کوشا باشند از لحاظ مکانیابی و بهرهگیری از عوامل مفیدی اقلیمی، مصرف انرژی تجدیدپذیر و ... در جهت همراهی با اصول معماری پایدار مورد بررسی قرار دهد.
-2 کانون پرورش فکری
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شرکتی دولتی است که براساس هدف و ماموریتهای مندرج در اساسنامه مصوب 59/2/31 شورای انقلاب جمهوری اسلامیایران برای تولید وعرضه خدمات و محصولات فرهنگی به کودکان و نوجوانان تأسیس شده است. از عمر کانون بیش از چهار دهه و نزدیک به نیم قرن میگذرد.
کانون با شناسایی مسایل فرهنگی تربیتی کودکان و نوجوانان و سیاستگذاری در جهت ایجاد فضای لازم و نیز فراهم آوردن زمینه-های اجرایی، تلاش نموده با هدف ایجاد امکانات لازم جهت رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای ایشان براساس ارزشها و تعلیم و تربیت اسلامی به این مهم جامعه عمل میپوشاند
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دی ماه 1344 به عنوان سازمان فرهنگی، هنری، و ناسودبر، به ریاست عالیه فرح پهلوی بنیان نهاده شد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای گستردهترین شبکهی کتابخانههای کودکان و نوجوانان است و نیز از برجسته ترین تولیدکنندگان و ناشران کتابهای این کودکان و نوجوانان در ایران به شمار میرود. کانون همچنین تهیهکنندهی فیلمها و سایر فرآوردههای فرهنگی برای کودکان و نوجوانان است که پس از انقلاب اسلامی، بهعنوان نهادی دولتی و وابسته به وزارت آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه میدهد.
کانون امروزه بیش از 850 مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستائی و پستی در سراسر ایران و با ارایه فعالیتهای فرهنگی، هنری با مخاطبین کودک و نوجوان خود ارتباطی چهره به چهره و نزدیک برقرار می کند. انتشار 140 عنوان کتاب با شمارگانی بیش از 3 میلیون در سال، تولید هزاران دقیقه فیلمهای کوتاه، بلند، زنده، مستند و پویانمایی، تولید دهها عنوان نوار موسیقی، نمایش عروسکی، سرگرمیهای سازنده و اسباب بازی و نرمافزارهای آموزشی رایانهای از آن جمله به شمار میروند. کانون زبان ایران نیز پس از انقلاب اسلامی به عنوان یکی از زیر مجموعههای کانون مشغول به فعالیت است که با داشتن شعبههای زیادی در سراسر کشور کار آموزش زبانهای فارسی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی و عربی را بر عهده دارد
-3 کودک
شاید تعریف کلمه کودک و بیان مفهوم آن کمی خندهآور به نظر آید، چون ممکن است تصور شود که معنای کودک از بدهیات استکودَک. یا بچه به انسان خردسال - دختر و پسر - گفته میشود. برابر دیگر کودک در زبان فارسی واژه بچه میباشد. واژه کودک از ریشه واژه پهلوی کوک به معنای کوتاه می باشد و با واژههای کوتاه و کوچک هم خانواده میباشد. این واژه به بزرگ نشدن و سادگی و پاکی نیز اشاره دارد. از نظر عرف دوره کودکی پس از نوزادی شروع و تا رسیدن به سن قانونی ادامه مییابد. حد فاصل میان نوزادی و نوجوانی را عرف عام دوره ای کودکی میگویند
دوران کودکی و عالم کودکی به مفهوم درست نشانگر نیازها، ممیزات ذهنی و دنیای خاص کودکی است. دوران کودکی به عنوان اولین مرحله از رشد و ضمن پیوند با دیگر مراحل رشد، مرحله مجزایی از حیات آدمی با تشویشها و مسائل خاص خود هستند. آنها آدمهایی هستند مثل دیگر آدمها، که در فعالیت دنیای خود شرکت می کنند بنابراین از جنبه بیولوژیکی که بگذریم چنین به نظر میرسد که دوران کودکی به منزله مرحلهای از رشد ارگانیسم که همواره وجود داشته، محسوب میشود.
این مرحله در واقع پایهگذار تمام مراحل زندگی - نوجوانی، جوانی و بزرگسالی - است. با مطرح شدن مفهوم دوران کودکی و عالم کودکی ادبیات کودک نیز پایه به عرصه وجود نهاد. ادبیات کودک به مفهوم درست عبارت از آثاری است که با شناخت نیاز کودک به سرگرمی و با در نظر گرفتن کیفیات ذهن و ادراک و عاطفه او و برای غنی کردن اوقات فراغت او به وجود آمده است
