بخشی از مقاله
چکیده
کودکان اعضاي کوچک و لطیف جامعه هستند وبابیان تمایلات و نیازهاي خود قابلیت تاثیرگذاري برشکلگیري محیطشان را دارند همچنین نیازمند فضایی مناسب براي رشد و پرورش استعدادهاي خود هستند امروزه با توسعه روزافزون شهرهاي کوچک و بزرگ و فاقد فضاهاي مطلوب سازگارسازي محلات مسکونی و فضاهاي عمومی آنها با نیازهاي ساکنان درکانون توجه کارشناسان قرارگرفته است چرا که این فضاها بخش عمده اي اززمان و محیط زندگی روزمره ساکنان ازجمله کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص میدهند و ازدیدگاه مهندسی عوامل انسانی ارتقاي کیفیت این فضاها میتوانند در سلامت و رشدخلاقیت کودکان و نوجوانان موثر باشد
یکی ازروشهاي مهم متبلور کردن خلاقیت ایجادفضاي محرك مستتعد و بطور کلی خلاق است و بوجود آوردن محیط خلاق مهمترین عامل براي عرضه اندیشه هاي جدید است لذا فضاهاي آموزشی کودکان می بایست مناسب براي رشد جسمی و ذهنی و عاطفی وا جتماعی کودکان و مطابق بانیازها و سرشت فطري او باشد تازمینه رشد درست شخصیتی و تربیتی اورا به عنوان نسل سالم فردا فراهم آورد. هدف از این پژوهش دستیابی به اصول طراحی فضاهاي ویژه کودکان با تاکید بر قابلیتهاي محیطی موثر بر ذهن و رفتار کودك با تکیه بر نظریات و تجارب حاصل در زمینه طراحی کانونهاي پرورش فکري کودکان و نوجوانان میباشد. یافتههاي پژوهش نشان میدهد که فضاي انرژیک، در حال رشد، بانشاط، محرك کنجکاوي و اکتشاف، تناسبات و مقیاس، دید بصري کودك، از ویژگیهاي مهم معماري کانونهاي پرورش فکري کودکان و نوجوانان در راستاي ارتقاي خلاقیت آنان میباشد.
-1مقدمه
خلاقیت قابلیتی است که در همگان وجود دارد اما نیازمند و پرورش و تقویت میباشد تا به سرحد شکوفایی برسد. فرد خلاق کسی است که از ذهن جستجوگر و آفریننده برخوردار باشد. خلاقیت عبارت است از - توانایی دیدن چیزها به شیوههاي جدي، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوبها، فکر کردن به شیوه متفاوت، ابداع چیزهاي جدید، استفاده از چیزهاي نامربوط و تبدیل آنها به شکلدهی جدید - . میتوان نتیجه گرفت که خلاقیت برآیند خلاقیتذهنی و شخصی فرد بوده و به تولیدات و آثاري منجر میشود که نو و بدیع بوده، خاصیتی متکامل داشته و با واقعیتهاي، منطبق بوده و در غایت به سود جامعه بشري هستند 1]،
.[3 در سالهاي اخیر تحقیقات بسیاري انجام شده که در آن به عوامل تاثیرگذار بر روند شکلگیري شخصیت کودکان از جمله رشد خلاقیت، شیوههاي آموزشی، جنبههاي عاطفی- شناختی کودکان و نیز مسایل تربیتی مورد بررسی قرار گرفتهاند، اما به تاثیر کیفیت فضاي معماري در پرورش خلاقیت کمتر توجه شده است. پژوهشها نشان میدهند در دوران کودکی قابلیتها و خلاقیت کودکان پایهگذاري میشود و بهترین زمان پیشرفت براي خلاقیت و تخیل در فاصله سنی 2 تا 10 سال روي میدهد، حال آنکه فضاهاي آموزشی کودکان در ایران، فاقد طراحی مناسب کودکان است .
[10] کودکان حساسترین و تاثیر پذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل میدهند و در حساسترین و مهمترین سالهاي زندگیشان یعنی زمانی که پایههاي رشد شخصیتی- ذهنی- جسمی و اجتماعی آنها شکل میگیرد تا زمانی که وارد شهر میشوند نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و این امر مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است. فضایی به دور از هیاهوي دنیاي بزرگترها، دنیاي پر از شادي با رنگهاي زیبا که در آن کودك فرصت بیان افکار تازه و پرورش و رشد استعدادهایش را داشته باشد، فضایی که زمینهاي مناسب براي خلاقیت کودکان فراهم آورد 7]، .[9
لازم است که دنیاي صنعتی و پرسروصداي ما با ایدهآلهاي انسان متمدن و عناصر تشکیلدهنده فضاي زندگی او آشتی کند. تلاش براي انسانی کردن فضا باید براي همه در اولویت قرارگیرد. اما بیش از همه براي معماران، یعنی کسانیکه در یک تمدن کم و بیش شهرنشین، مسوول نظام بخشیدن به فضا هستند اهمیت دارد. بدین ترتیب شهرسازان، برنامهریزان، پیمانکاران، متخصصین فضاي سبز و هنرمندانهمگام با معماران، کم و بیش درتجربه هماهنگی بین انسان و محیط اطرافش مسئولند. محیطی که براي کودکان طراحی میکنیم، می بایست شامل فضاهاي زیر باشد :
- 1 فضاهاي طبیعی - Nature space - مانند درخت و آب و موجودات زنده که اساسیترین و مهمترین فضا را براي کودکانتشکیل می دهد .[4]
- 2 فضاهاي باز - Open space - فضاهاي گسترده اي که بچه ها بتوانند به اندازه دلخواه در آن بدوند و انرژيهاي درونیشان را تخلیه کنند.
- 3 فضاهاي راهها - Rood space - راهها و جادهها قبل از حضور ماشین، زمین اصلی بازي بچه ها بوده است .
- 4 فضاهایی براي ماجراجویی اینها فضاهایی هستند پر از پیچیدگی، که قوه تجسم و تخیلی کودکان بواسطه بودن در این فضاها تقویت می شود.2]، .[ 6
- 5 فضاهاي مخفی - Hide out space - استقلال کودکان از طریق این فضاهاي مخفی رشد مییابد.
- 6 ساختارهاي بازي - Play structure space - این قبیل فضاها به عنوان زمینهاي بازي شناخته شده است. معمار یک مربی است و
بعد از پدر و مادر، اولین مربی کودك است؛ تعلیم و تربیت او از طریق اشکال ساخته شده بدست او، که محیط اطراف کودك را تشکیل میدهند،
-2روش تحقیق
در این پژوهش پس از جستجو در پایگاه دادهها و مرور ادبیات موضوع روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انتخاب گردید. در روش توصیفی-تحلیلی، محقق علاوه بر تصویرسازي آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله و ابعاد آن میپردازد. محقق براي تبیین و توجیه دلایل، نیاز به تکیهگاه استدلالی محکمی دارد. این تکیهگاه از طریق جستجو در ادبیات و مباحث نظري تحقیق و تدوین گزارهها و قضایاي کلی موجود دربارة آن فراهم شودمی که معمولاً در فصل مربوط به سوابق و مباحث نظري تحقیق تدوین میگردند.
محقق از نظر منطقی جزئیات مربوط به مسئله تحقیق خود را با گزارههاي کلی مربوطه ارتباط میدهد و به نتیجهگیري میپردازد. نکته قابل توجه این است که هر کدام از تحقیقات مزبور در جاي خود ارزش علمی دارد. از ویژگیهاي تحقیق توصیفی این است که محقق دخالتی در موقعیت، وضعیت ]و نقش[ متغیرها ندارد و آنها را دستکاري یا کنترل نمیکند و صرفاً آنچه را وجود دارد مطالعه کرده، به توصیف و تشریح آن میپردازد . 5
-2-1جامعهي آماري
جامعهي آماري عبارت است از مجموعهاي از افراد یا واحد ها که داراي حداقل یک صفت مشترك است. معمولا در پژوهش، جامعهي مورد بررسی یک جامعه آماري است که پژوهشگر مایل است درباره صفت هاي متغیر واحد هاي آن به مطالعه بپردازد.جامعه ي مورد مطالعه،والدین کودکان رده ي سنی الف- ب- ج به تعداد 150 نفر که در بازه ي زمانی 30 روز در کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان در سال 95-94 در شهرستان گنبد کاووس مورد مطالعه قرار گرفت.
