بخشی از مقاله
چکیده
با ورود مواد پلاستیکی و ظروف بسته بندی مدرن به محیط زیست و بر هم خوردن ترکیبات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی، پسماند دستخوش تغییراتی گردید که بشر پس از آن نتوانست به شیوه سنتی آن را دفع کند بطوری که از ورود انواع آلودگی ها به محیط جلوگیری نماید . حتی تو سعه پایدار که از ن سلی به ن سل دیگر بدون آموزش و تعلیمات خا صی تحقق پیدا می کرد دچار م شکلات عدیده ای گردید و از متن زندگی مردم به کتب و دست نوشته ها منتقل شد .
در حال حاضر نیز با بی درایتی نسل کنونی برنامه های غیر تخصصی در حال اجرا می باشد که نا خواسته لطمات غیر قابل جبرانی را بر جامعه و محیط زیست وارد خواهد کرد . برای حل این مشکل چاره ای جز تفکرات و اجرای طرح های پر بازده منطبق بر محیط زی ست و طرح های آمایش سرزمین نخواهیم دا شت . اجرای طرح های بازیافت ، کمپو ست و ورمی کمپو ست ، تجمیع و ایجاد جزیره های ا ستانی و ک شوری و دیگر طرح هایی که در ادامه خواهد آمد با اجرای صحیح و سیستمیک تا حد زیادی مشکلات طرح های پر هزینه و کم کارآمد امروزی را مرتفع خواهد ساخت .
مقدمه
افزایش ناگهانی جمعیت، گرمایش جهانی1 و تغییرات آب و هوایی، برداشت بی رویه از منابع، عدم توجه به آمایش سرزمین و توسعه پایدار و ده ها مورد از این دست بشر امروز را در تلاطمی وارد ساخته که شاید این باور را از دست داده که محیط زیست امانتی در اختیار نسل کنونی است و نسل های آینده نیز حق حیات دارد . در این میان بحث تولید، جمع آوری، حمل و نقل و دفع پسماند و در یک کلام پسماند مغفول افتاده است که اثرات آن نه تنها از سایر تهدیدات کمتر نیست در صورت عدم مدیریت صحیح به مراتب بیشتر نیز خواهد بود .
تولید مواد غیر قابل تجزیه، مواد سمی و رادیو اکتیو، زباله های عفونی رها شده در زباله عادی ترکیب فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک پسماند ها را دچار تغییر کرده ولی طراحی های مفید دفع آنها در ایران به همان سرعت تولید پیشرفت نکرده است . اجرای طرح هایی مانند بازیافت، کمپوست و ورمی کمپوست و دیگر شیوه ها اگر مطابق آنچه در ادامه خواهد آمد اجرا گردد تا حد زیادی خواهد توانست مشکلات و اثراتی که پسماند بر محیط زیست و زندگی انسان ها می گذارد را مرتفع سازد . اجرای طرح های بازیافت و کمپوست به صورت غیر تخصصی و دارای نقصان فراوان، تنها از جهت رفع تکلیف و برای ارائه گزارشات بوده و دارای نظارت و مدیریت کارآمد که یک چرخه با سیستم تعریف شده را نشان دهد نمی باشد .
در این بین اتلاف نیروی کار، هزینه کرد، اجرای ناکامل و نادرست این طرح ها شایان توجه می باشد . برای رفع این نقیصه تشکیل کارگروه تخصصی به صورت چند استانی، برگزاری کارگاه های آموزشی و سمینار ها، بکار گیری طرح های موفق در این زمینه، شناسایی و ساماندهی بخش های خصوصی فعال، تشکیل شورای تخصصی ارزیابی اجرا می توانند بکار گرفته شوند . تشکیل کارگروه های فرا ملی و منطقه ای جهت بهرمندی از تجارب، فعالیت بخش های خ صو صی جهت عملکرد و اجرای مواردی که در این مقاله آمده است نیز می تواند راهکاری جهت ساماندهی پسماند تولیدی جهانی باشد.
با ساخت و راه اندازی اولین کارخانجات تولید انبوه مواد پلاستیکی ، پلی اتیلنی ، PET و بطری های شیشه ای و فلزی نگهداری مواد غذایی تولید پ سماند های شهری د ستخوش تغییرات عظیمی از حیث ترکیب فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی گردید. پس از سالهای دهه 1920 به بعد نوع ب شر دیگر نتوان ست به شیوه سنتی ترکیب زباله ی خود را تعیین کند و تو سعه پایدار که از ن سلی به ن سل دیگر بدون آموزش و تعلیمات خاصی و با توجه به نیاز ها و احترام به محیط زیست انتقال یافته بود دستخوش تغییرات سریع شهر نشینی و صنعتی شدن شد .
بطوریکه از متن زندگی و فرهنگ مردم به د ستنو شته ها و کتب انتقال یافت و هرگز نتوان ست نقش ا سا سی خود را در زندگی مانند گذشته جاری سازد . تولید روزانه 5/3 میلیون تن زباله در جهان و 50 میلیون کیلو گرم در ایران نشان میدهد که سرانه زباله به ازای هر نفر در روز در کشور ی مانند اسپانیا 1/1 کیلو گرم و در ایران 750 گرم می باشد که در ایران در خوش بینانه ترین حالت 2درصد سهم بازیافت و حدود 19 درصد سهم کمپوست و حدود 79 درصد پسماند دفن میگردد1 و به لند فیل منتقل می شود که مقدار قابل توجه ای زمین مورد نیاز جهت دفن خواهد بود .
در ک شوری مانند ایران سالیانه م ساحت قابل توجه ای از کل ک شور به محل دفن زباله تبدیل می گردد ، در این صورت علاوه بر هزینه های سنگین ما شین آلات و کارگاه های پردازش پ سماند باعث آلودگی های هوا ، خاک و آب خواهد گردید . در صورت محا سبه، هزینه های مالی و اثرات اجتماعی ، فرهنگی ، و زی ست محیطی غیر قابل جبرانی را تحمیل خواهد کرد که نه تنها نسل های امروز نخواهد توانست حیات اجتماعی رو به رشدی در آن داشته باشد بلکه نسل های بعد تاوان این بی تدبیری و تغییرات غیر قابل کنترل و هوس انگیز را باید بپردازد که باعث اثرات سهمگین در زندگی بشر می گردد .
اثرات پسماند هم اکنون آلودگی آبهای زیر زمینی که در گذ شته نچندان دور آب شرب ب سیاری از مردم را تامین می کرده ا ست را در پی دا شته ا ست ، بر آلودگی هوای شهر ها که بیشتر حاصل سوخت اتومبیل ها و کارخانجات صنعتی است می افزاید و با اثر بر تغییرات آب و هوا زندگی انسان را با مخاطره جدی روبرو می کند، بستر بارور خاک را که تامین مواد غذایی بشر را بر عهده دارد را آلوده کرده و به محیط غیر بهداشتی تبدیل نموده بطوریکه تامین غذای سالم و ارگانیک که در گذشته نزدیک در دسترس همگان بود برای بسیاری از مردم به آرزو تبدیل شده و برای برخی در ازای پرداخت هزینه های گزاف قابل تامین می باشد . مناظر طبیعی به محل انباشت مواد پلاستیکی و نایلون تبدیل شده آلودگی دید را بوجود آورده است .
حال به برر سی هزینه ها و اثرات دفع کنونی پ سماند خواهیم پرداخت . هزینه جمع آوری ، حمل و نقل و دفع غیر بهدا شتی در یک شهر با جمعیت حدود 25 هزار نفر در حدود 6000000000 ریال در سال خواهد بود که با صرف چنین بودجه ای ، هزینه سرانه به ازای هر نفر در سال 240000ریال می باشد . تنها با این هزینه آغاز تمامی آلودگی های متصور و اثبات شده از انباشت زباله در یک محیط زیست و اکوسیستم را خواهیم داشت که این هزینه نیز قابل جبران نمی باشد .
در شهری با جمعیت اشاره شده در بالا و با احتساب تخمین جمعیت آینده آن جهت دفن بهداشتی پسماند شامل موارد اشاره شده در جدول شماره یک بالغ بر 9700000000ریال2 جهت تامین تجهیزات و ماشین آلات می باشد . همچنین هزینه طراحی ، ساخت و اجرای مرکز دفع و پردازش بالغ بر 8000000000ریال3 می باشد
در صورت تامین هزینه های اشاره شده و اجرای طرح های جامع مدیریت پسماند در کشور تنها خواهیم توانست تا حدودی از آلودگی های آب ، هوا و دید بکاهیم و باز دهی مناسب دیگری را نخواهیم داشت هر چند بر آلودگی خاک خواهیم افزود و اثرات زیست محیطی دیگری منجمله تخریب زیستگاه ها ، استفاده حیات وحش از زباله های پراکنده شده در محیط در دسترس آنان به عنوان غذا و از بین رفتن آنها و اثرات غیر مستقیم آن بر زندگی انسان ها و محیط ، مهاجرت حیات وحش ، قطعه قطعه شدن زیستگاه و غیره را در پی خواهد داشت .
جدول شماره : 1 هزینه خرید تجهیزات و ماشین آلات مرکز دفع و پردازش پسماند
همه این موارد د ست به د ست هم داده و باعث تحمیل هزینه های بالایی به دولت و شهروندان خواهد شد که البته تاکنون طرح های جامع مدیریت پسماند کمتر به مرحله اجرا در آمده و یا موفقیتی را در بر نداشته است
