بخشی از مقاله
چکیده
با افزایش جمعیت ، توسعه صنعت و نیاز روز افزون بشر به محیط زیست پاک، دورنمای مدیریت مواد زائدو چشم انداز آن یکی از اقدامات اساسی در جهت گیری توسعه کشورها به شماررفته است . این چشم انداز راهبردهای کلان در راستای توسعه هماهنگ و پرشتاب ابعاد مختلف جامعه جهت نیل به جامعه ای پیشرفته را ترسیم می کند،که یکی از پارامترهای مطرح شده در این چشم انداز رسیدن به محیط زیست مطلوب می باشد. آنچه که در این مقاله به آن پرداخته می شود ،تدوین چشم انداز 20 ساله مدیریت مراحل گوناگون پسماندهای روستاییدر منطقه - استان چهارمحال بختیاری - اعم از تولید زائدات ،جمع آوری، حمل وفرآیند بیو انرژی در مقوله دفع زائدات با در نظر گرفتن جایگاه فعلی بیوگاز در ایران و جهان میباشد و در انتها به بررسی چالش ها و رویکردهای عملیاتی جهت بهبود آن پرداخته می شود.
مقدمه
در کشور ما ایران، با محاسبه 800 گرم زباله سرانه، هر روزه بالغ بر 50000تُن مواد زاید جامد تولید می شود که در مقایسه با سایر کشورهای جهان با 292 کیلوگرم زباله هر نفر در سال در حد متعادلی قرار گرفته است. لکن ازدیاد جمعیت و توسعه صنعت به گونه ای که در برنامه سوم جمهوری اسلامی ایران مطرح است موجبات ازدیاد مواد زاید جامد شده و بالطبع تغییرات فیزیکی شیمیایی آنها را بوجود میآورد. به طوریکه برنامه مدیریت مواد زائد موجود جوابگوی نیازهای این بخش ازکار نخواهد بود. مدیریت مواد زاید جامد در ایران با توجه به نوع و کیفیت زباله های ایران تفاوت فاحشی با سایر کشورهای جهان دارد. لذا بکارگیری هر گونه تکنولوژی بدون شناخت مواد و سازگاری عوامل محلی کار ارزنده ای نیست.
وجود 70 درصد مواد آلی قابل کمپوست و بیش از 40 درصد رطوبت در زباله های خانگی از یک سو و تفاوت فاحش آب و هوا و شرایط زیست در مناطق مختلف کشور با سبک و فرهنگ منحصر به خود از سوی دیگر خود دلیلی بر عدم استفاده بی رویه از تکنولوژی های وابسته به خارج است.بنابراین دانستن جنبه های مناسب مدیریتی برای طرح آن الزامی استکه در ادامه به آن پرداخته میشود. تدوین چشم انداز 20 ساله مدیریت در بخش تولید زائدات اولین رکنی که در طراحی سیستم مدیریت مواد زائد و تدوین چشم اندازهای 20 ساله مورد توجه قرار می گیرد آگاهی از میزان تولید زباله و آنالیز فیزیکی آن است.
از نمونه گیری های انجام شده در 24 روستای استان چهارمحال بختیاری - سال - 1385 اطلاعات زیر حاصل شد:
• سرانه پسماند در استان در فصل پاییز 0,406 کیلوگرم، در فصل زمستان 0,351 کیلوگرم، 0,326 کیلوگرم در فصل بهار و 0,329 کیلوگرم در فصل تابستان بوده است.
• بیشترین زباله خانگی تولیدی مربوط به روستای بارده به میزان 198 کیلوگرم در روزدر پاییز وکمترین آن مربوط به روستای چم خلیفه به میزان 84 کیلوگرم در روز در فصل بهار میباشد.
• آنالیز فیزیکی زباله های خانگی نیز نشان می دهد که بیشترین نوع زباله تولیدی را مواد فساد پذیر تشکیل می دهد - میانگین مواد فساد پذیر در روستاهای استان چهار محال و بختیاری در فصول پاییز ،زمستان و بهار و تابستان به ترتیب 38/3 و 42/2 و 38/05 و 41/8 می باشد و بعد از آن فلزات قرار دارند،کمترین نوع زبالههای تولیدی نیز مربوط به چوب میباشد. -
• در رابطه با زباله های تجاری نیز کلا 636 مرکز تجاری در 24 روستای انتخابی استان وجود دارد که میزان تقریبی تولید پسماندهای جامد این واحدهای تجاری به طور متوسط 66/1 کیلوگرم در روز میباشد که بخش اعظم آن مورد استفاده مجدد قرار میگیرد.
• در رابطه با زباله های پزشکی نیز 68 درصد آنها همراه با سایر زباله ها و %24 به صورت جداگانه دفع میشوند.
با بررسی های انجام شده میزان تولید پسماند با توجه به افزایش جمعیت در 20 سال آینده به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. لذا بدون ارائه تمهیدات،روستاهای کشور با حجم وسیعی از زباله مواجه خواهند شد که منجر به ایجاد مشکلاتی برای محیط زیست و سلامت انسان خواهد شد. تدوین چشم انداز 20 ساله مدیریت در بخش جمع آوری و حمل و نقل جمع آوری و حمل و نقل زباله یکی از مهمترین عملیات مدیریت مواد زاید جامد است.
طبق محاسبات انجام شده حدود 80 درصد کل مخارج مدیریت مواد زاید جامد مربوط به جمع آوری زباله است. که درصد بالایی از این مقدار مربوط به حقوق کارگران و نیروی انسانی است. به عبارت دیگر اکثریت مخارج سیستم مدیریت مواد زاید جامد فقط صرف حقوق و دستمزد می شود. به همین جهت اصلاح، بهینه سازی و مکانیزه کردن سیستم جمع آوری و حمل زباله، ضمن تسریع در عملیات، هزینه و نیروی انسانی کمتری را نیاز خواهد داشت.
