بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران به دلیل شرایط آب و هوایی و وجود رشته کوههای فراوان، بسیاری از سکونتگاه ها، در مناطق کوهستانی شکل گرفته اند که در این میان روستاهایی در نقاط مختلف بوجود آمده اند که دارای معماری پلکانی هستند. از جمله این روستاهای پلکانی، می توان روستای سرآقا سید در استان چهارمحال و بختیاری را نام برد.
روش انجام این پژوهش به دو صورت اسنادی و میدانی است. که بخش های اکوموزه و شاخص های آن به شیوه ی اسنادی و بخش معرفی و بررسی روستای سرآقا سید به شیوه میدانی و مصاحبه با افراد آگاه در زمینه روستای مورد مطالعه انجام شده و برای بررسی نقاط قوت و ضعف روستا در تحقق اهداف اکوموزه از تکنیک SWOT استفاده شده است.
در این پروژه سعی بر آن شد تا به معرفی و بررسی روستای سرآقا سید در جهت شکل گیری اکوموزه در آن پرداخته شود. اکوموزه می تواند یکی از راه هایی باشد که در جهت حفظ آداب و رسوم سنتی یک منطقه به کار می رود. با توجه به ویژگی های روستای سرآقا سید، برای ایجاد اکوموزه در آن ابتدا باید محدودیت های موجود در روستا برطرف شود و سپس به تشکیل اکوموزه در آن اقدام کرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ایجاد طرح اکوموزه روستای سرآقاسید اثرات مثبت اقتصادی و اجتماعی در پی خواهد داشت و می تواند اقدام مناسبی در جهت حفظ معماری، محیط زیست روستا، شناخت فرهنگ بومی و اشتغال زایی مردم ساکنین این منطقه و توسعه گردشگری آن باشد.
مقدمه
بی توجهی به ساختار سنتی مناطق روستایی باعث از بین رفتن مؤلفه های فرهنگی و طبیعی آنان و افزایش شدید مهاجرت روستائیان به شهرهای بزرگتر می شود. یکی از راهکارهای مناسب در جهت حفظ میراث های سنتی روستایی ایجاد اکوموزه است. اکوموزه پدیده ای نوین در علم موزه داری است که به عنوان یکی از اقدامات مهم در راه حفاظت از میراث مادی و معنوی گوناگون در سکونتگاه های سنتی مطرح می شود و به بهبود شرایط زندگی یک منطقه کمک می کند.
در زمینه اکوموزه تحقیقات انجام شده بیشتر مربوط به کشورهایی است که دارای اکوموزه هستند اما در ایران به دلیل نوپا بودن مبحث اکوموزه تحقیقات اندکی در این زمینه صورت گرفته است. در خصوص روستای سرآقاسید نیز به دلیل کمتر شناخته بودن آن، پژوهشگران اندکی درباره این روستا مطالعه داشته اند و مطالعات انجام شده بیشتر در حوزه معرفی روستا و جاذبه های اکوتوریستی و گردشگری آن است . در پژوهش پیش رو تلاش شده تا با بررسی پتانسیل های روستای سرآقا سید به ایجاد اکوموزه در آن پرداخته و راهکارهایی در جهت حفظ فرهنگ سنتی و محیط زیست آن ارائه و تأثیر آن بر گردشگری بیان شود.
در دنیای امروز اکوموزه ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند زیرا که اکوموزه می تواند به حفظ آداب و رسوم و فرهنگ سنتی در مناطق محلی بویژه در روستاها کمک نماید. می توان گفت که اکوموزه ها موزه های فضای بازی هستند که حس مکان را به خوبی به گردشگران و بازدیدکنندگان منتقل کنند. در این پژوهش طرح ایجاد اکوموزه در روستای سرآقا سید در استان چهارمحال و بختیاری ارائه می گردد که با توجه به فرهنگ ویژه سنتی، معماری خاص و همچنین وجود طبیعت منحصر به فرد وابسته به آن، ضرورت ایجاد اکوموزه در این روستا احساس می شود. به علاوه »یکی از برنامه های آینده سند چشم انداز توسعه بخش میراث فرهنگی و گردشگری کشور ایران - 1384-1404 - تعیین و ایجاد مناطق نمونه گردشگری در استان های مختلف کشور با رویکرد بین المللی، ملی، منطقه ای و محلی است و یکی از اقدامات مهم و اساس برنامه چهارم توسعه، حمایت از ایجاد یک هزار موزه تخصصی محلی با مشارکت بخش دولتی و مردمی می باشد.
در نتیجه این پایان نامه می تواند گامی باشد در جهت رسیدن به اهداف چشم انداز 1384-1404 بخش میراث فرهنگی و گردشگری که در جلسه مورخ 1383-10/9 به تصویب هیأت وزیران رسیده است.[1]« پرسش های کلیدی مطرح شده عبارت اند از: .1 معیارهای جهانی برای معرفی یک منطقه به عنوان اکوموزه چیست؟ .2 روستای سرآقا سید چه پتانسیل هایی برای تبدیل شدن به اکوموزه دارد؟ .3 چه راه کارهایی برای حفظ آداب و رسوم سنتی و جنبه های زندگی بومی روستای سرآقا سید مناسب است؟
روش تحقیق
روش انجام این پژوهش به دو صورت اسنادی و میدانی است. که بخش های اکوموزه و شاخص های آن از شیوه ی اسنادی و بخش معرفی و بررسی روستای سرآقا سید به شیوه میدانی انجام شده است که در این میان برای بیان نقاط قوت و ضعف، پتانسیل ها و تهدیدهای روستا از تکنیک swot در جهت گسترش گردشگری آن استفاده شده است.
بیان مسأله
امروزه اکوموزه ها نقش مهمی در حفظ میراث و هویت یک منطقه به ویژه مناطق روستایی دارند. بی توجهی به ساختار سنتی مناطق روستایی باعث مهاجرت بی رویه ی روستائیان به شهرهای بزرگ می شود. از آنجائی که روستائیان بیش از شهرنشینان مؤلفه های فرهنگی و سنتی خود را حفظ می کنند و به آن پایبند هستند. ایجاد اکوموزه می تواند یکی از راه حل های مناسب برای حفظ فرهنگ و یا حتی احیاء میراث سنتی این مناطق باشد. زیرا اکوموزه علاوه بر شناسایی و معرفی فرهنگ سنتی یک منطقه به پایداری و بهبود شرایط زندگی مردم محلی نیز کمک می کند.
این پژوهش به منظور معرفی و حفظ فرهنگ سنتی روستای سرآقا سید انجام شده است. روستای سرآقا سید از روستاهای دهستان موگویی بخش شوراب شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری می باشد. این روستا با معماری پلکانی زیبا و سنتی یکی از روستاهای شگفت انگیز کشور است که تا به امروز زندگی بومی و آداب و رسوم سنتی خود را حفظ کرده اند. ایجاد اکوموزه در این منطقه می تواند این روستا را به یکی از مناطق نمونه گردشگری در استان چهارمحال و بختیاری تبدیل کند.
مروری بر تحقیقات انجام شده
در زمینه اکوموزه و ویژگی های آن، مقالاتی وجود دارد که بیشتر مربوط به کشورهایی است که دارای اکوموزه می باشند. از جمله این مقالات می توان مقاله "اکوموزه های اروپا " تألیف مگی و فالتیٌ - 2000 - را نام برد و کتاب هایی که در این مورد وجود دارند بسیار اندک هستند که از مهمترین کتاب هایی که وجود دارد می توان به کتاب آقای پیتر دیویس با عنوان "اکوموزه حس یک مکان" اشاره کرد. و کتاب هایی که در ایران یه چاپ رسیده اند نیز بسیار اندک می باشند که از جمله می توان به کتاب " اکوموزه، انسان و بوم " تألیف خانم حبیبی زاد - 1389 - اشاره کرد.
در زمینه گردشری و گردشگری روستایی مقالات و کتاب هایی فراوانی در ایران به چاپ رسیده اند که که از جمله آنها می توان مقاله" گردشگری پایدار در ایران؛ کارکردها، چالش ها و راهکارها" نوشته آقای علی محسنی - 1388 - و همچنین " گردشگری روستایی مبانی برنامه ریزی طرح های ساختاری " نوشته آقای صالحی فرد - 1390 - را نام برد.
در خصوص روستای سرآقا سید به دلیل کمتر شناخته بودن آن، پژوهشگران اندکی درباره این روستا مطالعه داشته اند که از جمله آنها می توان مقاله" ارزیابی و اولویت بندی جاذبه های اکوتوریسم - روستاهای هدف گردشگری استان چهارمحال و بختیاری - " تألیف آقای رحیمی و آقای رنجبر دستنائی - 1391 - و" گزارش های مختصر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری - - 1384 را نام برد. در این پژوهش سعی شده با مطالعات میدانی و مصاحبه با کارشناسان و افراد آگاه به اطلاعات مناسب در زمینه روستای سرآقا سید دست یافت.
گردشگری
در قرن بیست و یکم گسترش و پیشرفت فناوری موجب شد که وقت انسان بیش از پیش آزاد و ثروتش افزون شود و زمان بیشتری را صرف اوقات فراغت خود نماید. در واقع نیمه دوم قرن بیستم را باید عصر صنعت گردشگری نام نهاد.
