بخشی از مقاله
چکیده
باورهای مذهبی از گذشته های دور، نقش عمده ای در استقرار و رونق سکونتگاه های انسانی داشته است. به طوری که ابتدا سبب افزایش حس وابستگی فرد به مکان و تعلق خاطر درونی او به نیرویی فرامادی و سپس مزیت های اقتصادی را که در نتیجه ی حضور زائران از دیگر نقاط و احتیاج آن ها به کالا و خدمات است، برای وی به وجود آورده است. از این رو، گردشگری مذهبی امروزه در راستای کسب درآمد، همچنین حفظ میراث فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله تلاش شد تا تاثیر گردشگری مذهبی بر توسعه ی روستایی از دیدگاه روستاییان بررسی شود.
روش تحقیق در این مطالعه، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - تحلیلی است. جامعه ی آماری تحقیق، شامل خانوارهای روستای احمدآباد مه ولات است که طبق سرشماری سال 1395، دارای 390 خانوار و 1500 نفر جمعیت هستند، طبق فرمول کوکران، تعداد نمونه لازم 145 خانوار به دست آمد. یافته های مطالعه نشان می دهد که حضور گردشگری مذهبی در روستای مورد مطالعه بیشترین تاثیر خود را با میانگین 3/4 بر توسعه ی روستایی بر جای گذاشته است.
علاوه بر این، نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد که این شاخص با آماره ی 3 /24 از نظر روستاییان بالاترین اولویت را داراست. با توجه به یافته ها، راهکارهایی شامل تبلیغات، تدارک فضای موردنیاز برای پارکینگ و اقامت، رعایت حریم بنای مذهبی با دیواره ی فضای سبز، هماهنگی بین سازمان های خدمت رسان در حوزه ی گردشگری و ... پیشنهاد می شود.
.1 مقدمه
یکی از مهمترین انگیزه های مهم گردشگری در جهان، انگیزه مذهبی و زیارتی است. این نوع گردشگری یکی از پایدارترین انواع گردشگری است - قادری و همکاران، . - 77 :1388 گردشگری مذهبی یکی از اشکال عمده ی گردشگری است که شامل دیدار از اماکن مذهبی و انجام فرایض دینی و مذهبی است - حیدری چیانه، . - 85 :1387 سفر با اهداف مذهبی از کهن ترین زمان ها رونق داشته است - دریمبا، - 73 :1996؛ به طوری که امروزه ایده ی گردشگری مذهبی، از طریق استنباط از انگیزه های گردشگر، ایجاد می شود
لذا جاذبه های گردشگری کشور ما گرانبهاست - لطفی خواجوئی، . - 101 :1384 یکی از این جاذبه ها،جاذبه های مذهبی، زیارتگاه ها و اماکن مقدس است که هر ساله تعداد زیادی از جهانگردان را به سوی خود جذب می کنند
زیارتگاه ها از مفاهیم اولیه و مدرن گردشگری است که از حرکت مکانی گردشگران به واسطه ی سفر در مکان های مذهبی ایجاد می شود. افزایش تقاضا برای گردشگری مذهبی پیشرفتی اجتماعی است و امری ضروری در زندگی مدرن تلقی می شود - گیل و همکاران، . - 420-422 :2008 در این راستا بقاع متبرکه علاوه بر نقش و تأثیر مذهبی میتوانند بر عمران و آبادانی منطقه تأثیرگذار باشند و در کنار فضای معنوی، فضای تفریحی نیز برای مردم ایجاد کنند
امروزه این جاذبه های مذهبی، مهمترین گام در توسعه ی گردشگری مذهبی است؛ چرا که بدون آن ها، جلب و جذب گردشگران کاهش می یابد. به این ترتیب شناخت و شناساندن جاذبه ها در ظهور و رونق گردشگری، با اهمیت تلقی می شود
در نتیجه ترکیب امتیازاتی چون وجود بقاع متبرکه - امامزاده ها، زیارتگاه ها، کلیساها، حسینیه ها و... - ، مراسم و آئین های مذهبی، تاریخ شکل گیری بقاع متبرکه، وجود امکانات برای اقامت در شب در بقاع متبرکه، فرصت های خرید، جاذبه های گردشگری مذهبی عمومی و غیره، یک امامزاده یا سایر اماکن مذهبی می تواند بازدیدکنندگان را از مکان های متعدد جذب کند. به ویژه هنگامی که جاذبه خاصی در بین این جاذبه ها وجود داشته باشد، صورت احتمال دارد که بازدیدکنندگان مسافت طولانی تری را طی کنند. یکی از دلایل این امر، میزان زیاد معجزات بقاع متبرکه و دستیابی به آرامش روحی و معنوی و اجرای مراسم و آیین های مختلف مذهبی طی دهه های گذشته است.گردشگران مذهبی بیشتر به سبب جاذبه های مذهبی-فرهنگی به سفر به مکان های مذهبی علاقمند می شوند
در ایران حدود 10 هزار زیارتگاه وجود دارد و در هیچ کشوری در دنیا این تعداد امامزاده و بقعه ی متبرکه و بنای مذهبی وجود ندارد - فراهانی، . - 54 :1386 به همین دلیل ایران یکی از کشورهایی است که ظرفیت جذب گردشگر مذهبی را داراست. بنابراین، امامزاده ها علاوه بر این که همه جا هستند و نام و نشان صدها و هزارها آبادی به شمار می زوند، آثار معنوی و غیر مادی فراوانی در هر مکان جغرافیایی بر جای می گذارند که می تواند منشاء تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شوند
در حال حاضر وجود امام زاده سید محمد محترم در روستای احمد آباد مه ولات سبب شده تا سالانه گردشگران زیادی با هدف زیارت این امامزاده به روستای یاد شده بیایند. روستای احمد آباد نیز با 390خانوار و جمعیتی بالغ بر 1500 نفر در دهستان مه ولات شمالی از بخش شادمهر شهرستان مه ولات در استان خراسان رضوی است که در30 کیلومتری شهرستان کاشمر و 50 کیلومتری شهرستان تربت حیدریه و 200 کیلومتری مرکز استان واقع شده است. بنابراین، سوال اصلی تحقیق این است که حضور گردشگران مذهبی چه اثراتی بر توسعه ی روستای احمد آباد مه ولات داشته است؟
.2 مبانی نظری
زیارت یکی از پدیده های مذهبی و فرهنگی است که در جوامع انسانی به بهترین شکل شناخته شده و یکی از مهم ترین ویژگی های اصلی مذاهب جهان: بوداییسم، هندوییسم، اسلام، یهودیت و مسیحیت است. در تعریف زیارت می توان گفت نتایج حاصل از سفرهای مذهبی به مکان های مقدس و برای اهداف روحانی و ادارک درونی است. زیارت نوعی گردش مذهبی و روحانی است که به واسطه ی حرکت جمعیت در مکان های مذهبی به وجود می آید. زیارت مکان های مقدس می تواند شامل پدیده های طبیعی از قبیل کوه ها و رودخانه ها یا پدیده های فرهنگی مانند معبدها، قبرها و آثار تاریخی و مذهبی باشد.
یکی از مهم ترین و کهن ترین عوامل و انگیزه های مسافرت انسان، باورهای مذهبی و احساسات دینی او بوده است. انسان ابتدای تاریخ مکان هایی را مقدس می دانسته و برای تامین نیازها و خواسته های روحی - روانی و مادی خود و نیز ترس از بلایای طبیعی و غیرطبیعی ای که زندگی او را تهدید می کرده، به زیارت و دیدن مکان های مقدس می رفته است
در جهان بیش از 2 میلیون مسلمان سالیانه به زیارت مکه، 5 میلیون زائر به لوردس در فرانسه و 28 میلیون زائر هندو برای انجام اعمال مذهبی به رودخانه ی گنگ در هند می روند
دیگانسو - - Digance و همکاران - 2002 - ، در ارتباط با گردشگری مذهبی بیان میکند زیارتگاههای قدیمی هنوز هم همانند آهنربا برای آنان که در جستجوی اهداف معنوی هستند فعالیت میکنند و زیارتگاههای جدید همچنین در حال جذب افراد با ایمان از همه نقاط جهان هستند
بناهای مذهبی، فارغ از کارکرد معنوی و روحانی، غالبأ در احاطه مشاغل تجاری و تسهیلات جهتدار مذهبی نظیر فروشگاه سوغاتی، آژانسهای مسافرتی، هتلها و حتی بیمارستانها قرار دارند، که باعث ایجاد اشتغال برای جامعه میزبان میگردد و منجر به رونق و حیات روستا نشینی و پویایی و تحرک مراکز مذهبی میشوند؛ در نتیجه با مکانیابی این کاربریها در سایر مراکز مذهبی و امامزادهها میتوان به این اهداف دست یافت
در فرهنگ معین بقعه پاره ای زمین ممتاز از زمین حوالی مزار ائمه و بزرگان دین، مدفن متبرک، قطعه زمینی که زیارتگاهی در آن قرار گرفته باشد، است. همچنین، جای مقام، صومعه، خانقاه و همچنین بنا، عمارت خانه و سرای یاد شده و جمع آن بقاع است. بنا بر فرموده پیامبر - ص - زمین هایی که قبور سادات و امام زادگان در آن قرار دارد، از زمین های حوالی آن ممتاز و متبرک است و بر همین اساس، به این اماکن مقدسه، بقاع متبرکه گفته می شود
در عرف تشیع مراد از امامزاده، فرزندزادگان ائمه اطهار - ع - است و اصطلاحا از باب ذکر حال و اراده ی محل، به مدفن و مزار متبرکه ی آنان و بزرگان سادات، که در سراسر شهرها و روستاهای ایران پراکنده است، اطلاق می گردد - ناری ابیانه: . - 133 در روستاهای ایران به دلیل وجود بقاع متبرکه، گردشگری روستایی توسعه پیدا کرده است که توجه به این بقاع متبرکه و توسعه امکانات آنها باعث جذب گردشگر و توسعه گردشگری در این گونه روستاها می گردد.
