بخشی از مقاله
چکیده:
از جمله طرح های جدید و به روزی که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با همکاری اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری در دستو کار قرار داده است طرح های هادی و گردشگری است که برجسته ترین اهداف آن نوسازی و بهسازی کالبدی روستاها، ایجاد ظرفیت های لازم جهت سرمایه گذاریهای جدید در این نقاط، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، تجدید حیات و هدایت روستا از نظر اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی، همچنین زمینه ساز رشد و توسعه پایدار و همه جانبه روستاها را به صورت موزون است. از اینرو، هدف پژوهش پیشرو این گونه است که میزان اثرات طرح هادی و گردشگری روستای توان پشت بر توسعه پایدار روستا را بررسی نماید.
پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی- توسعه ای و از حیث شیوه مطالعه توصیفی- تحلیلی و میدانی میباشد و جهت جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی و پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه برای ساکنان بهره گرفته شده است جامعه آماری این تحقیق سرپرستان خانوار محلات موردمطالعه میباشد حجم نمونه ساکنین در هر دو محله بر اساس فرمول کوکران 40 نفر انتخاب شده و شیوهدسترسی به نمونه ها به صورت ساده احتمالی از نوع سیستماتیک بوده است. به منظور تحلیل متغیرها و شاخصهای مورد مطالعه از نرم افزار spss و آزمونهای کای اسکوئر، کولموگرو- اسمیرنووف و تی تک نمونه ای بهره گرفتهایم. یافته های تحقیق نشان میدهد که از دیدگاه ساکنین شاخصهای توسعه پایدار روستادچار دگرگونی شده است که این دگرگونی های در بعد کالبدی و زیست محیطی بیش از ابعاد اقتصادی واجتماعی بوده است.
کلمات کلیدی: طرح، طرح هادی و گردشگری، روستای توران پشت
-1 مقدمه
بافت و کالبد روستایی تجلیگاه روابط و مناسبات درونی و بیرونی سکونتگاههای روستایی؛ شامل تعاملات محیطی،اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، سیاسی است. این مجموعه از عناصرو اجزای مختلف با ویژگی نظاموار خود از قانونمندی های کلی نظام ها تبعیت می کند - محمدی و دیگران،. - 133 :1391 تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی هر کدام به نوبه خود باعث تغییرات فراوان در روستاهای ایران شده است که این تغییرات در کالبد، بافت و ساخت وساز مسکن روستا به چشم می آید. یکی ازطرحهای که درخصوص بهبود وضعیت کالبدی روستاهای کشور بویژه موارد یاد شده تهیه و به مرحله ی اجرا در می آیدطرح هادی است - آمار و صمیمی، . - 25 :1388این طرح پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی به دلیل توجه خاص دولت به روستاها و در راستای بهبود وضعیت اجتماعی- اقتصادی و بویژه کالبدی آنها در دستور کار قرار گرفت - پژوهشکده سوانح طبیعی، 1388 ، - 12 ودرواقع از جمله طرح های عمرانی روستایی محسوب می شود - برزوا، شاه حسینی، . - 157 : 1389 به
طور تاریخی، تهیه و اجرای طرح هادی روستایی با هدف هدایت و کنترل رشد و توسعه فیزیکی روستاهای واجد شرایط، از سال 1366 با مسولیت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و زیر نظر معاونت عمران روستایی و در راستای رفع یکی از مشکلات اساسی روستاهای کشور یعنی نابسامانی وضع کالبدی و کیفیت مساکن روستایی در حال اجرا میباشد - آمار و صمیمی شارمی، . - 45 :1388 در بین تمامی طرحهای توسعه فیزیکی، طرحهای هادی روستایی ویژگی خاصی داشته و از سه جنبه دارای اهمیت است: اولاً، با توجه به زمان آغاز این طرحها، تهیه و اجرای آنها بیش از 25سال سابقه دارد؛ ثانیاً، از آنجا که طرحهای هادی در مقیاس روستا تهیه میشود، گستره مکانی آنها زیاد است و در تمام نواحی روستایی کشور میتوان نمونه-هایی از آنها را یافت؛ ثالثاٌ، طرحهای هادی روستایی محلیترین و موردیترین طرحها محسوب میشوند که به طور مستقیم با اجتماع روستایی ارتباط دارند - رضوانی، . - 170 :1390
از جمله طرح های جدید و به روزی که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری در دستو کار قرار داده است طرح های هادی و گردشگری است که برجسته ترین اهداف آن نوسازی و بهسازی کالبدی روستاها، ایجاد ظرفیت های لازم جهت سرمایه گذاریهای جدید در این نقاط، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، تجدید حیات و هدایت روستا از نظر اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی، همچنین زمینه ساز رشد و توسعه پایدار و همه جانبه روستاها را به صورت موزون است. طرح هادی و گردشگری روستاییماهیتاً ابزاری برای تحقق توسعه پایدار روستایی است که با توجه به وسعت و گستردگی، می تواند فرصت مناسبی را برای بهبود وضعیت پایداری سکونتگاههای روستایی به وجود آورد.
از اینرو، با در نظر گرفتن اهمیت طرحهای هادی و گردشگری از یک سو و ادامه روند طراحی و اجرای این طرحها از سوی دیگر، بررسی و ارزیابی اثرات این طرحها در ابعاد توسعه پایدار روستاها میتواند بسیار حساس و ضروری باشد، زیرا چنین بررسیهایی از یک سو اطلاعات لازم برای مدیران را از طریق یک فرایند بازخوردی کارآمد فراهم میسازد تا آنها بتوانند روشهای مناسبتر و بهتری را برای اجرای طرحهای آتی انتخاب نمایند و از سوی دیگر، از طریق شناسایی ضعفها و موانع اجرایی طرح، میتوانند به یافتن راه حلها کمک نموده و در نتیجه اجرای طرحهای آتی را اثربخشتر و کاراتر نمایند. با توجه به مطالب اشاره شده، سوالی که در این زمینه مطرح میشود این است که مهمترین اثرات اجرای طرح هادی گردشگری در توسعه پایدار روستای توران پشت کدامند و اجرای این طرح، کدامیک از ابعاد زندگی روستاییان اعم از کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و غیره را بیشتر تحت تاثیر قرار داده است.
-2 سوالات و فرضیه ها
توسعه پایدار روستایی و روند آن، با توجه به نظریه های مختلف ارایه شده در حوزه توسعه و نیز تجربه های به دست آمده در ایران و جهان، تا حدودی زیادی برای محققان و صاحبنظران شناخته شده هستند. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، در دو سال اخیر در مناطق روستایی کشور و از جمله استان یزد - روستای توران پشت - طرحهای هادی و گردشگری مطالعه وسپس اجرا گردیده است حال سوالات این است که " اجرای طرح هادی و گردشگری در روستای توارن پشت بر شاخص های اقتصادی توسعه پایدار روستا چه پیامدهایی را به دنبال داشته است ؟ اثرات اجتماعی توسعه پایدار اجرای طرح تا چه میزان بوده است؟ و آیا ابعاد کالبدی و زیست محیطی توسعه پایدار با اجرای طرح مذکور دچار تغییر شده است؟ " برای پاسخ گویی به این سوالات و در راستای اهداف تحقیق سه فرضیه ذیل موازی با نقش اجرای طرح هادی گردشگری در توسعه پایداری روستای مذکور طراحی و صورت بندی شد؛اجرای طرح هادی و گردشگری در روستای توارن پشت بر شاخص های اقتصادی توسعه پایدار روستا تاثیر داشته است. اثرات اجتماعی توسعه پایدار اجرای طرح هادی و گردشگری در روستای مورد مطالعه مطلوب می باشد. ابعاد کالبدی و زیست محیطی توسعه پایدار با اجرای طرح مذکور دچار تغییرات قابل توجهی شده است.
-3 چارچوب نظری و ادراکی پژوهش
-1-3 بافت کالبدی روستا
بافت کالبدی روستاها علاوه بر دخالت مستقیم افراد جامعه از عوامل محیطی نیز تأثیر می پذیرند شدت تأثیرگذاری اینعوامل گاه بواسطه توانایی های انسانی کاهش می یابد ولی همواره تأثیرات خود را بر شکل بندی کالبد و سازمان فضایی روستا حفظ می کند. بنابراین خصوصیات کالبدی روستاها تحت تأثیر دو گروه کلی عوامل مرتبط با محیط یا طبیعت و انسان شکل می گیرد. بافت روستایی که عبارت است از مجموعه عناصر تشکیل دهنده روستا، بویژه واحدهای مسکونی و اماکن عمومی و روابط ما بین آنهاست که در برگیرند کلیه تعامل های ذهنی و عینی در مقیاس های اجتماعی و اقتصادی، کالبدی و فضایی، اکولوژی و زیست محیطی یک فضای تعریف شده می باشد - عنابستانی،1388؛. - 134
-2-3 طرح هادی
