بخشی از مقاله
چکیده:
بروز وقایع خوشایند و ناخوشایند در روند طبیعی زندگی بشر مستلزم نوعی سازگاری مجدد است. تحولاتی که در زندگی ر میدهد تنشهایی را بر حسب موقعیتهای گوناگون به وجود میآورد. سبکهای مقابله مجموعهای از تلاشهای شناختی و رفتاری فرد است که در جهت تعبیر و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنشزا بهکار میرود و رنج ناشی از آن را میکاهد. برای بهتر بیان شدن این مطلب تحقیقی با عنوان بررسی رابطه هوش هیجانی با مدیریت استرس و سبک مقابله مسأله مدار در افراد شاغل بخش رادیولوژی بیمارستان امام رضا - ع - شهر مشهد انجام شد که بین 176 نفر از پرسنل 95 نفر مرد و 81 نفر زن پرسشنامههای هوش هیجانی و استرس شغلی و سبک مقابله توزیع شد. نتیجه بیانگر رابطه شدید و معکوس بین عوامل این تحقیق بود.
کلمات کلیدی: هوش هیجانی، استرس، تنش شغلی، سبک مقابله مسأله مدار، رشته رادیولوژی.
مقدمه و بیان مسأله:
مقابله افراد با استرسهای شغلی از اهمیت ویژهای برخوردار است. استرس شغلی، حالتی است که عوامل مرتبط شغلی در سلامت جسم و روان افراد دخالت میکند و تعادل آنها را به هم میزند. استرس شغلی را میتوان مجموعهای از عوامل استرسزا مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد در تنشزا بودن آنهم عقیدهاند. تحولات شغلی مثل تغییرات درجات سازمانی، تغییر مزایا و حقوق، ترفیعهای شغلی، کاهش یا افزایش تعداد نیروی انسانی و دگرگونیهای اجتماعی موضوعاتی هستند که به شکلی بر فرد فشار وارد کرده و او را دچار آشفتگی، نگرانی، تشویش و استرس مینماید. کار بخشی از نیازهای اساسی آدمی مانند ارتباطات اجتماعی، تأمین مالی و احساسات خود ارزشمندی را ارضا میکند و بهگونهای شناسنامه اجتماعی فرد محسوب میشود و از این نظر عوامل تنشزا و حتی موارد خوشایند ناشی از شغل و حرفه میتواند به افراد در جهت سازگاری با جامعه کمک کند - آزاد مرزآبادی و نیکنفس، . - 1395
استرس1 ناشی از تغییر است. تغییر چرخه طبیعی روند زندگی را دستخوش دگرگونی میکند. هر رویداد، شیوه رفتار را دچار اختلال میکند.همه ما به فشار روانی دچار میشویم. دانشجویان وقتی روابطشان باهم اتاقیشان به هم میخورد. هنگام انتخاب گرایش تحصیلی یا موقع امتحانات احتمالاً دچار فشار روانی میشوند. جامعه امروزی با تحولات سریع همراه است، برای بسیاری از مردم فشارهایی در بردارد. مسألههایی نظیر آلودگی هوا و صوتی، جرم و جنایت و کار و فعالیت طاقتفرسا در زندگی روزمره در حال افزایش است. علاوه بر این باید با رویدادهای پرفشاری از قبیل مر اعضای خانواده یا فاجعههای طبیعی هم روبهرو شد. فشار روانی میتواند موجب هیجانهای ناخوشایندی چون اضطراب یا افسردگی و بیماریهای جسمانی عمده و کوچک شود - هیلگارد2، . - 2012
استرس پاسخهای غیرتخصصی موجود زنده است که تحت تأثیر محر های گوناگون ایجاد میشوند - سلیه3، - 1950 و یا استرس تعامل بین شخ و تنش است که سلامت فرد را در معرض خطر قرار میدهد. وقتی فرد از مقابله با این وضعیت ناتوان است، به مشکلات روانی و جسمانی مبتلا میشود - لازاروس و فلکمن4،. - 1984 بنابراین هر عاملی که تعادل روانی، زیستی انسان را تهدید کند، هیجان یا استرس نامیده میشود. این تهدید ممکن است تأثیر مستقیم و یا غیرمستقیم داشته باشد. استرس پدیدهای جداییناپذیر از زندگی روزمره آدمی محسوب میشود که نقش آن در بروز بیماریهای جسمی و روانی و کاهش عملکرد شغلی کارکنان سازمانها و کارخانهها کاملاً روشن و واضح است. مهمترین تأثیر استرس کاهش تمرکز در تصمیمگیری و کاهش کیفیت کار است - بیرانوند و کمیلی ثانی و حیدری، . - 1394
نحوه بروز استرس در افراد مختلف و حتی جنسیتهای مختلف فرق میکند، ممکن است عاملی برای فردی ایجاد استرس و نگرانی کند ولی در فرد دیگر، چنین حالتی را ایجاد نکند.استرسهای شغلی بهعنوان یکی از عمدهترین منابع استرس در زندگی افراد میتواند موجب بروز واکنشهایی چون اضطراب، بیقراری، انزجار از کار شود. اضطراب معمولاً منجر به انجام اعمالی جهت کاهش یا رفع تهدید میشود. افرادی که دچار اضطراب غیرطبیعی هستند در برابر استرس حساسترند و - من - 5 فرد یعنی بخشی از شخصیت فرد که مسئول در ، تفکر و عملکرد وی در برابر رویدادهای خارجی یا مشکل درونی است، عمدتاً قادر به انجام عملکرد مناسب نیست. درنتیجه عدم تعادل آنقدر ادامه مییابد که فرد دچار اضطراب مزمن میشود. در چنین شرایطی، کار در محیطهای پراسترس موجب کاهش ارتباطات اجتماعی و وقوع خطاهای کاری و درگیریهای مکرر با سایر همکاران و سرپرستان میشود.
ادامه این روند موجب فرسودگی شغلی میشود و نهایتاً به تر حرفه میانجامد - پاکزادیان، . - 1387بروز استرس مانند هجوم بیگانهای افراد را به دفاع و مقابله علیه آن فرا میخواند. آنها میکوشند تا عامل استرسزا بهگونهای دفع شود. راههای دفاعی یا همان سبکهای مقابله با شیوههای مختلفی در برابر استرس ظاهر میشوند. با بهکارگیری سبک مناسب مقابله با عوامل تنشزا میتوانیم از اثرات سوءاسترس در امان باشیم.تغییرات خوشایند و ناخوشایند - استرس - در سیر طبیعی زندگی بشر نوعی سازگاری مجدد ایجاد میکنند - سبکهای مقابله - . تحولاتی که در زندگی ر میدهد تنشهایی را برحسب موقعیتهای گوناگون به وجود میآورد. سبکهای مقابله مجموعهای از تلاشهای شناختی و رفتاری فرد است که در جهت تعبیر و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنشزا به کار میرود و رنج ناشی از آن را میکاهد - غضنفری و قدم پور، - 1387 و یا هر تلاشی که در جهت کاهش، تخفیف یا مدیریت مشکلات و تسلط بر آنها انجام میدهیم، راهبردهای مقابلهای نام دارند.
بررسی سبکهای مقابلهای افراد و کارکنان به تأثیر عمیق آن بر سلامت جسم و روان و درنهایت بهرهوری و عملکرد سازمان اشاره دارد. دو نوع سبک مقابله با عنوان هیجانمدار و مسألهمدار وجود دارد. مقابلههای هیجان مدار6 به انسان کمک میکند تا احساس و هیجانی ناشی از استرس برطرف شود. مقابلههای مسأله مدار باعث اندیشیدن راهحلهایی برای مشکلات میشود. ولی در مواقعی که این شیوه پاسخگو نباشد مقابلههای هیجان مدار برای سازگاری با شرایط مؤثرترند. باورها و اعتقادات و اعمال مذهبی در برخورد با استرس به فرد بسیار کمک میکند که مقابله مذهبی نام دارند. مقابلههای مذهبی بیشتر از نوع مقابلههای هیجان مدارند و در کوتاهمدت مفیدند - تلنت یاب7، . - 2016از تحقیقات روانشناختی نتیجه میشود که پاسخهای مسأله مدار8 باسلامت روان بیشتر همراه است، درحالیکه سبک هیجانمدار به مشکلات روانشناختی و پیامدهای منفی منجر میگردد.
استفاده از سبک مقابله مسألهمدار در برابر عوامل تنشزا از راهبردهای مناسب مواجهه با استرس است که باعث پیشرفت بهداشت روانی فرد شده و زمینهساز افزایش میزان و ماهیت خلاقیت در محیط کار خواهد شد که درنتیجه منجر به تشکیل فرهنگ کار متناسب با آن جامعه میگردد. عاملی که میتواند به سازگاری با تنشها و استرسهای محیطی کمک کند هوش هیجانی است. افراد با کمک هوش هیجانی که شامل مجموعهای از تواناییهای شناخت، در ، توصیف هیجانهای خود و دیگران و پردازش صحیح آنها بهمنظور ارا ه واکنش مناسب است، موقعیت خود را شناسایی کرده و با کاربرد سبک مقابلهای مناسبتر - مسألهمدار - در برابر مشکلات ایستادگی میکند. نحوه مقابله با عوامل تنشزا فرد را به سمت انتخاب رفتار هدایت میکند. اگر این انتخاب صحیح باشد آرامش را برای فرد به دنبال خواهد داشت، ولی چنانکه روش انتخابی نامناسب و عجولانه و بر پایه احساسات غیرمنطقی
