بخشی از مقاله
مدیریت ریسک و الزامات اجرایی آن درگمرك
چکیده
امروزه تغییرات وتحولات محیطی، پدیده جهانی شدن و همچنین تغییرات سریع تکنولوژیکی سازمانهاي بسیاري از جمله گمرك را تحت الشعاع قرار داده است. به گونه اي که گمرك را به عنوان یک سازمان فعال در عرصه تجارت بر آن داشته تا از اجراي قانونی امور تجاري و عملیات بازرسی دقیق حجم انبوه صادرات، واردات، ترانزیت محمولات مطمئن شود.یکی از ابزارهایی که در بسیاري از گمرکات جهت بهبود اوضاع کاري، تسهیل تجارت ،کاهش هزینه ها و افزایش سرعت در انجام امور تجاري مورد استفاده قرار می گیرد مدیریت ریسک است. استفاده از تکنیکهاي مدیریت ریسک و تجزیه و تحلیل ریسک در گمرك می تواند باعث بهینه سازي بسیاري از منابع مالی و انسانی شده و هزینه هاي مرتبط با کار را به شدت کاهش دهد.
ما در این تحقیق ضمن تعریف ریسک و مدیریت ریسک به بررسی مراحل هفت گانه مدیریت ریسک، منافع و هزینهها و الزامات اجرایی آن در گمرك پرداختیم.
کلید واژه ها:ریسک، مدیریت ریسک، گمرك
مقدمه
تجارت بین الملل یکی از محركهاي کلیدي رشد و توسعه اقتصادي می باشد و باعث رشد و افزایش استانداردهاي زندگی، ثبات و امنیت شده و از طرفی کاهش فقر را سبب می شود. پیچیدگی و حجم تجارت بین الملل و تغییرات تکنولوژیکی تاثیرات مهمی بر مسئولیت ها و نحوه انجام امورات کسب و کار و حتی تشریفات گمرکی گذاشته است. در این میان گمرك نقشی تاثیرگذار و مهم در تجارت جهانی ، اجراي قوانین، جمع آوري حقوق و عوارض گمرکی و فراهم آوردن شرایط ترخیص سریع کالاها و مسافرین قانونی دارد و براي تسهیل در انجام تشریفات گمرکی از سوي دولت ها و سازمانهاي بین المللی تحت فشار قرار دارد.گمرکات علاوه بر تسهیل در امورات گمرکی باید کنترل جابجایی کالاها، اشخاص و وسایل حمل و نقل را انجام دهند، اما در انجام مسئولیت هایشان براي اداره مبادي، اجراي قوانین، جمع آوري حقوق و عوارض گمرکی در محیطی از ریسک و تغییر هستند. از طرفی حجم زیاد تجارت، تردد بالاي مسافر و محدودیت منابع گمرك امکان ارزیابی همه کالاها و مسافرین را غیر ممکن می سازد به طوري که هر گونه تاخیر در انجام تشریفات کالاها در مبادي ورودي و خروجی براي انجام کنترل هاي گمرکی هزینه هایی ایجاد میکند که باعث افزایش هزینه تمام شده کالا خواهد شد و به این ترتیب رقابت پذیري این کالاها را چه در بازارهاي داخلی و چه در بازارهاي خارجی کاهش می دهد. از این رو گمرگات براي تطبیق اشخاص و کالاها با مقررات داخلی و خارجی و تسریع امور به گونه اي که اشخاص بدون هیچ تاخیري از گمرك عبور نمایند به مدیریت ریسک روي آورده است. مدیریت ریسک در گمرك((CRiM1 یکی از عوامل معمول براي یاري گمرکات جهت رسیدن به اهداف فوق یعنی هم تسهیل و هم کنترل می باشد.ولی شایان ذکر است که بهره گیري از مدیریت ریسک در گمرکات یک ابتکار جدید نیست و گمرکات اجرایی چه بصورت رسمی و چه غیر رسمی در فعالیتهایشان مدیریت ریسک را به کار میگیرند.
ریسک و مدیریت ریسک
براي ریسک تعاریف متعددي وجود دارد از قبیل:خطر، تصادف، احتمال و ... اما در حقیقت ریسک احتمال وقوع یک حادثه بوده که پیامدهاي آن بر بازدهی فعالیت هاي سازمان اثر نامطلوب دارد. از مواردي که می توان به عنوان خطر یا ریسک بالقوه در گمرك اشاره کردومانع اجراي مقررات می شوند شامل: تغییر تعرفه، کاهش ارزش به منظور فرار از پرداخت حقوق و عوارض، تغییر گواهی مبدا، ورود کالاهاي غیر بهداشتی و غیراستاندارد و مواردي از این قبیل می باشد.
مدیریت ریسک شیوههاي منطقی و سیستماتیک در اعمال مدیریت بوده که به سازمانها کمک می کند تا فرصتهاي بالقوه خود را به حداکثر و زیان ها را به حداقل ممکن برساند. به عبارت بهتر مدیریت ریسک روشی است منطقی و سیستماتیک براي شناسایی، تجزیه و تحلیل، برخورد و کنترل خطرات احتمالی در هر فعالیت که به کمک این نوع مدیریت می توانند از منابع موجود حداکثر بهره برداري را داشته باشند. مدیریت خطر به دلیل رکودهاي اقتصادي، تغییرات مداوم، عدم موفقیت استراتژيهاي تولید و تهدیدهاي تروریسم و ... اهمیت زیادي به خود گرفته است. بنا بر دلایل مذکور مدیریت خطر امروزه به یکی از دارایی هاي ضروري براي تولیدکنندگان و مجریان به منظور فراهم آوردن روشهاي مناسب و کارا براي مدیریت به منظور کاهش و اجتناب از عدم اطمینان ها در فرایند کسب و کار تبدیل شده است.
مدیریت ریسک و کانال هاي ترخیص گمرك
پیاده سازي مدیریت ریسک در فرایندهاي گمرکی امکان اعمال انواع کنترل هاي انتخابی شامل کنترل و ارزیابی کامل اظهارنامه تا بررسی بدون بازدید را می دهد که تحت عنوان کانال قرمز، زرد، آبی و سبز مطرح می شوند.
• کانال قرمز: بررسی اسنادي و بازرسیفیزیکی کالاها
• کانال زرد: بررسی اسنادي
• کانال آبی: به دلیل وضعیت فورس ماژور هر گونه کنترل بعدازترخیص انجام میشود.
• کانال سبز: ترخیص فوري بدون بررسی
فرآیند هفت مرحله اي مدیریت ریسک
این فرآیند هفت مرحله اي جهت ایجاد و اجراي مدیریت ریسک و پشتیبانی در اتخاذ تصمیمات و ایجاد بینش و آگاهی در مورد ریسک و اثرات اجراي آن می باشد.
مرحله اول: تعیین مفاد مدیریت ریسک
این مرحله مشخص کننده استراتژيها و مفاد مدیریت ریسک میباشد. به این دلیل که هر گونه تلاشی در مدیریت گمرك نیازمند آن است که مشخص شود چه عواملی باید مدیریت شوند.سوالات زیر می تواند به مشخص کردن مفاد مدیریت ریسک کمک کند.
محیط درون سازمانی
1. واحدهاي اجرایی گمرك داراي چه اهداف و ساختارهایی هستند؟
2. اگر مدیریت ریسک داراي مراحل و ویژگیهاي خاصی باشد چه توانایی ها و منابعی به منظور انجام آن مراحل در اختیار است؟
3. قلمرو عمل و محدودیت هاي مدیریت ریسک چه چیزهایی هستند؟
4. چه ضوابط و عواملی براي ارزیابی ریسک و عوامل آن مورد استفاده قرار می گیرد؟
محیط برون سازمانی
1. چه کالاها و افرادي مشمول بررسی مدیریت ریسک می شود؟
2. اگر کالاهاي وارد شده در طبقه کالاهاي ریسک خیز قرار گیرند، آیا صنایع داخلی در آن محصول خاص می تواند تحت تاثیر قرار گیرد؟ آیا این کالاها موضوع قوانین، عوارض و کنترلهاي خاص می باشند؟
3. انتظارات ذي نفعان ماننددولت، تجار وبخشهاي خصوصی چیست؟
4. موضع سیاسی، فرهنگی و اجتماعی چگونه است؟
5. وضعیت کشور مبدا و همچنین محیط تجاري آن کشور چگونه است؟
مرحله دوم: شناسایی ریسک ها
در این مرحله یک سري فرآیندهاي سیستماتیک براي مشخص کردن چیستی، چرایی و چگونگی افزایش ریسک ها به منظور تدوین زیر ساخت ها براي تحلیلهاي آینده انجام می شود.
سوالات کلیدي براي این مرحله
1. منابع و خواستگاه ریسک ها چیست؟
