بخشی از مقاله
چکیده
معدن فیروزهی نیشابور در 55 کیلومتری شمالغرب شهرستان نیشابور واقع شده است. این معدن از قدیمیترین معادن فیروزهی فعال در سطح جهان است. واحدهای سنگی منطقه، شامل انواع ولکانیکی - تراکیت، هورنبلند تراکیت، آندزیت، لاتیت، لاتیت آندزیت، بیوتیت لاتیت و هورنبلند لاتیت آندزیت - ، نیمهعمیق - دیوریت پورفیری - و برشها - آتشفشانی، هیدروترمال و گسلی - است. توده دیوریت پورفیری بهواسطهی داشتن کانیسازی افشان و استوکورک کوارتز- سولفیدی میتواند یکی از سنگهای منشاءکانیسازی منطقه باشد.
این واحدها تحت تأثیر دگرسانیهای آرژیلیکی، سیلیسی، سیلیسی-آرژیلیکی، کربناتی، تورمالینی، سیلیسی پروپلتیک ضعیف و سیلیسی-کربناتی قرار گرفتهاند. پذیرفتاری مغناطیسی نمونههای، سنگی آتشفشانی و نفوذی کمتر آلتره منطقه، از 50×10-5 SI تا 255×10-5 SI میباشد. بنابراین از نظر سری ماگمایی، سنگهای منطقه از نوع سری مگنتیتی - اکسیدان - میباشند.کانیسازی افشان و استوکورک سولفیدی و اکسیدی هیپوژن و ثانویه، از جمله فیروزه همراه با واحدهای آتشفشانی و نفوذی دیده میشود.
-1 مقدمه
معدن فیروزه نیشابور در 55 کیلومتری شمالغرب شهرستان نیشابور به مختصات طول جغرافیایی 58 23 و عرض جغرافیایی 36 25 واقع شده است. محدودهی استخراجی تونل غاردوم در قسمت شمال و شمالشرقی معدن فیروزه نیشابور قرار گرفته است. این معدن در زون ساختاری البرز شرقی قرار دارد. زون البرز شرقی از گسل سمنان تا نواحی شمالی مشهد را شامل میشود. رشته کوههای بینالود با روند تقریبی شمالغرب- جنوبشرق بین صفحه مستحکم توران و خرد قاره ایران مرکزی قرار دارند - حقی-پور،. - 1386 آتشفشانهای جنوب قوچان، بخش جوان نوار آتشفشانی شمال افیولیتهای سبزوارند که با روند تقریبا شرقی- غربی و به موازات آن قرار دارند.
این نوار احتمالا ناشی از نابودی پوسته اقیانوسی نئوتتیس حوضهی سبزوار در اواخر کرتاسه- پالئوسن در یک زون فرورانش حاشیهی قاره با شیب به سوی شمال است. این زون نخست از نوع جزایر کمانی بوده، ولی با ادامهی فرورانش و اتصال جزایر کمانی به لبهی صفحهی قارهای، به یک زون فرورانش حاشیهی قارهای تبدیل شده است. گرچه این فرورانش از اوائل ائوسن آغاز شده ولی به دلیل تداوم فرورانش پوستهی اقیانوسی به درون گوشته و هضم آن، آخرین فراوردههای ماگمایی آن تا پلیو- پلیستوسن نیز فوران داشتهاند - قاسمی و همکاران، . - 1389 منطقهی مطالعاتی در گوشه شمالشرقی نقشه زمین-شناسی 1:100000 سلطانآباد - اکرمی و عسکری، - 1379 واقع شده است.
فعالیتهای آتشفشانی منطقه، در ائوسن به اوج خود رسیده که شامل آندزیت، تراکیت، تراکیآندزیت و بازالتآندزیتی با رنگهای عمدتاً خاکستری و قرمز مایل به قهوهای است. کمربند آتشفشانی بزرگ منطقه - کمربند آتشفشانی جنوب قوچان - با روند شمالغربی-جنوبشرقی در مرکز محدودهی مورد مطالعه گسترش دارد و معدن بزرگ فیروزه نیشابور در آن واقع شده است. در این منطقه، گزارش ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی به-ترتیب توسط ایرانمنش و همکاران - 1353 - و تدیناسلامی - 1353 - با همکاری سازمان زمینشناسی کشور صورت گرفته است و همچنین نقشهی زمینشناسی با مقیاس 1:50000 توسط موحد - 1980 - با همکاری سازمان انرژی اتمی تهیه شده است، که البته بسیار قدیمی بوده و مطابق امکانات و اطلاعات آن زمان است.
نظر به اینکه معدن فیروزه نیشابور یک معدن سنگ قیمتی میباشد، و همچنین به دلیل اهمیت فیروزه در منطقه، تاکنون هیچگونه نقشهی دگرسانی، کانیسازی و زمینشناسی - با مقیاس مناسب - از منطقه تهیه نشده است. لازم به ذکر است که در این منطقه به حضور زونهای گوسان، آنومالی عناصر روی، نقره، آرسنیک، باریم، آنتیمون و مولیبدن توجه زیادی نشده است. هدف از این کار، تهیه نقشهی زمینشناسی و دگرسانی با مقیاس مناسب در محدوده استخراجی تونل غاردوم است.
-2 روش تحقیق
در راستای تحقق اهداف تعیین شده، فعالیتهای زیر صورت گرفته است:
-2-1 مطالعات کتابخانهای
مطالعات کتابخانهای این کار را میتوان به دو بخش تقسیم نمود:
الف - گردآوری و مطالعهی کلیه اطلاعات موجود از منطقه معدن فیروزه نیشابور شامل نقشهها و گزارشات مختلف که در قسمت تاریخچه مطالعاتی به آنها اشاره شده است.
ب - مطالعهی مطالب مربوط به ذخایر - IOCG - ، مس پورفیری و موضوعات مرتبط با آنها از جنبههای مختلف - کانیسازی، دگرسانی، ژئوشیمی، سنگشناسی، نحوه تشکیل کانیسازی و غیره - در مجلات و کتب مختلف.
-2-2 مطالعات صحرایی
با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه، برداشتهای صحرایی از تاریخ 1389/7/24 تا تاریخ 1389/7/30 به مدت 6 روز انجام شد. فعالیتهای زیر در این مدت صورت گرفته است:
الف - برداشت 60 نمونهی سنگی به منظور مطالعات پتروگرافی و دگرسانی.
ب - برداشت اطلاعات صحرایی نمونههای سنگی به منظور تهیه نقشهی زمینشناسی و دگرسانی با مقیاس 1:2000 در منطقهای به وسعت 0/6 کیلومتر مربع.
-3 بحث
3-1 -زمینشناسی و پتروگرافی منطقه
سه نوع واحد سنگی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد. این واحدها شامل واحدهای ولکانیکی، نیمهعمیق و برشهای مختلف میباشند - شکل . - 1
