بخشی از مقاله
معماری و شهرسازی مدرن غرب و نقش الگوی ایرانی- اسلامی در بازآفرینی عرصه های شهری معاصر
چکیده
در ایران ورود تکنولوژی، اتومبیل و هر آنچه که نماد دنیای مدرن غربی است تغییرات گستردهایی در معماری و شهرسازی و مشکلات روز افزونی نظیر ترافیک، ازدحام، آلودگی صوتی، کمبود فضاهای شهری، کالبد فرسوده، وجود تبلیغات غیر ضرور و نمادهای غیراسلامی و رواج سبک معماری و ساخت و ساز غربی را ایجاد کرده است.
اگر در دورهای ارمغان غرب باعث دوری ما از معماری و شهرسازی گذشته شده است در عصر حاضر فرصتی پدید آمده تا با استفاده از اصول معماری و شهرسازی بومی و ایرانی- اسلامی، محیط زندگی خود را احیا کنیم، ویژگی های شهر اسلامی همچون عدالت، امنیت، اصلاح، میانه روی، پرهیز از اسراف، تفکر و نشر اندیشه دینی، تعادل در استفاده از کالبد، حذف کاربری های غیر ضرور و نمادهای مادی گرا و در نهایت حرکت به سمت معماری و شهرسازی اسلامی درعصر حاضر میتواند راهگشای ما باشد.
کلمات کلیدی شهرسازی مدرن، معماری غرب، شهر اسلامی، محیط زندگی، شهرسازی، معماری، ایران.
-1 مقدمه
به نظر میرسد هرچه مدرنتر میشویم معضلات و مشکلات شهرهایمان بیش و بیشتر میشود. پذیرش شتابزده مدرنیته و بی اطلاعی از ریشهها و شیوههای آن و طرد فرهنگ سنتی به تصور عنصری متناقض با مظاهر توسعه، منشا بروز انواع مسائل عدیده شد تا جایی که ناهنجاریهای اجتماعی و آلودگی های زیست محیطی، مجالی برای آسودن و غنودن به شهروندان نمی دهد. شهرهای امروزی دیگر چندان برای زیست انسان مناسب به نظر نمیرسند زیرا آسیبهایی که شهر امروزی بر انسان وارد می کند تنها مختص عرصههای مادی زندگی او نیست بلکه وجود معنوی او را بیش از همیشه در معرض انواع و اقسام بلاها و بلیههای متعدد قرار داده است.[7]
یکی از بزرگترین مشکلات امروزه جهان اسلام این است که متأسفانه نتوانسته یا نخواسته که معیارهای اسلامی و خودی را جهت ارزیابی آنچه که از ممالک بیگانه میآید تدوین نماید و ایدهها و تفکرات و محصولات وارداتی را با آنها بسنجد، سره را از ناسره تمیز دهد، خوبیهایش را جذب و تقویت کند و اشکالات و معایبش را حذف نماید. [9]
این مقاله با توجه به تفاسیر متفاوتی که در مورد »شهر و شهرسازی اسلامی« ارائه می شود، شناسایی ویژگیها و صفات شهر اسلامی و در این راستا تحقق شهر اسلامی را یکی از ضروریات اولیه میداند. در راستای شناخت مبانی و اصولی که منشاء ویژگیها و صفات شهر اسلامی هستند دکتر محمد نقی زاده گامهای مؤثری برداشته است.
تمدن اسلامی به دلیل دارا بودن ویژگیهای خاص و منحصر به فرد خود، سیما و چهره خاص خود را از آرمان شهر مطلوب خود ترسیم مینماید، این آرمان شهر دارای صفات و ویژگیهای منحصر به فردی در اندیشه اسلامی است، بهره گیری از منابع و مراجع مربوط به اصول و ارزشهای اسلامی و علی الخصوص قرآن کریم ( هیچ تر و خشکی نیست مگر اینکه در قرآن کریم ذکر گردیده است) [1] و نیز سنت و سیره رسول اکرم (به عنوان اسوه حسنه امت اسلامی) و روایات رسیده از معصومان، می تواند ما را به صفات و ویژگیهای شهر اسلامی رهنمون باشد.
-2 شناخت مبانی الگوی ایرانی- اسلامی گام نخست در تجلی محیط زندگی اسلامی
-1-2 تعاریف
یکی از مهمترین دستاوردهای فکری، فلسفی، هنری، صناعی و تولیدی تمدنها و جوامع بشری »شهر« است که هم از ماندگاری نسبی برخوردار می باشد، هم تجلی باورها و ارزشهای فرهنگی جامعه است و هم اینکه بر رفتار انسان اثر می گذارد و ضمن آنکه بیانگر هویت جامعه در انظار جهانیان و تاریخ است، تنظیم کننده روابط آحاد جامعه با یکدیگر نیز می باشد و بسیاری خواص دیگر که از ذکر آنها احتراز جسته و مطالعه در آن به منابع مربوط ارجاع می گردد.[13]
مختصات محیط زندگی مسلمین. اصطلاح شهر اسلامی را به دو مفهوم میتوان اطلاق کرد: شهر و محیط مناسب زندگی مسلمین (آنگونه که باید باشد) و شهرهایی که در طول تاریخ توسط مسلمین در نقاط مختلف جهان بنیان نهاده شدهاند. بدون دخول در جزئیات بحث و اختلاف این دو، کلام را متوجه گروه دوم مینماییم.[10]
در این شهرها (سنتی)، علیرغم بسیاری کاستیها، بسیاری محققین بر این باورند که شهرهای مسلمین تجلی ارزشها و اصول برآمده از تعالیم اسلام میباشند. تعادل، هماهنگی، سلسله مراتب، درونگرایی، دوری از ریا و خودنمایی، اجتناب از اسراف و تبذیر، مقیاس انسانی، و سایر اصول مرعی شده در محیط مصنوع مسلمین جملگی تعاریف خود را از اسلام گرفتهاند و با ویژگیهای همین اصول در سایر تمدنها تفاوتی ماهوی دارند.[9]
-2-2 طرح مساله
برای یکی از ابزارهایی که مورد استفاده تمدن صنعتی مغرب زمین قرار گرفته و با رسوخ و رواج آن در ممالک با تمدن کهن، و از جمله ممالک اسلامی زمینه نابودی فرهنگ اصیل آنها را فراهم نموده است، نحوه شکل دادن به محیط مصنوع یا به عبارتی معماری و
