بخشی از مقاله
نحوه تغذیه شیرخواران زیر یک سال و ارتباط آن با عفونت تنفسی در مراجعین به مراکز بهداشتی، درمانی شهر سنندج سال 1386
چکیده
مقدمه: مزایاي تغذیه با شیر مادر و به خصوص تغذیه انحصاري با شیر مادر به روشنی اثبات شده و در تعالیم دینی ما نیز مورد تأکید قرار گرفته است. شیر مادر یک غذاي کامل براي شیرخوار بوده و موجب تقویت ایمنی وي میشود. با توجه به نقش بسیار مهم تغذیه در حساسترین دوره در تأمین سلامت و رشد بهینه کودکان زیر یک سال تغذیه با شیر مادر به عنوان مطلوبترین روش تغذیه شیرخواران در سراسر جهان پذیرفته شده است زیرا اثر محافظتی در مقابل عفونتهاي رودهاي و دستگاه تنفسی دارد، لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین نحوه تغذیه شیرخواران زیر یک سال و ارتباط آن با عفونت تنفسی در مراجعین به مراکز بهداشتی، درمانی شهر سنندج سال 1386 انجام شد.
روش: این مطالعه یک بررسی مورد - شاهدي می باشد که100 شیرخوار زیر یک سال مبتلا به عفونت تنفسی بستري در بخش کودکان با تشخیص پزشک (به عنوان مورد) و 100 شیرخوار سالم مراجعهکننده به مراکز بهداشتی درمانی جهت پایش رشد (به عنوان شاهد) انتخاب شدند و دو گروه از نظر سن، جنس، وزن هنگام تولد، رتبه تولد، یکسان گردیدند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامهاي شامل سؤالات مربوط به اطلاعات دموگرافیک و نحوه تغذیه شیرخواران بودکه به روش مصاحبه تکمیل گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمونهاي آماري مجذور کاي و t-test استفاده شد.
یافته ها: یافته هاي حاصل از این پژوهش نشان داد بین الگوي تغذیه در دو گروه مبتلا به عفونت تنفسی (مورد) و سالم (شاهد) زیر یک سال ارتباط آماري معناداري (p=0/000) و OR=5/44 (2/15:13/76) وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد بین نحوه شیردهی در دو گروه مورد و شاهد زیر یک سال با تغذیه انحصاري با شیر مادر و زمان شروع تغذیه تکمیلی ارتباط آماري معنادار با (p=0/000) به ترتیب OR=4/82 (2/19:10/59) و OR=15/83 (5/73:46/62) وجود داشت.
نتیجه گیري: نتایج مطالعات بیانگر افزایش خطر عفونت سیستم تنفسی در شیرخوارانی است که با شیر مادر تغذیه نمیشوند. تغذیه شیرخوار با شیر مادر طی یک سال اول زندگی اثرات محافظتی قابل توجهی بر علیه عفونتهاي تنفسی داشته و به طور قابل توجهی مدت زمان بیماري و مرگ و میر ناشی از آن را کاهش میدهد. تغذیه انحصاري با شیر مادر در شش ماه ه اول به دلیل ترکیب آن میزان ابتلا بعدي به بیماريهاي تنفسی و عفونی را در شیرخواران کاهش میدهد. اطلاعرسانی در مورد تفاوتهاي شیر مادر با شیرهاي دیگر اقداماتی مؤثر خواهند بود.
کلید واژه ها: عفونت تنفسی، نحوه تغذیه، شیرخوار زیر یک سال
مقدمه
تأمین، حفظ و ارتقاي سطح سلامت کودکان زیر یک سال به عنوان یک گروه آسیبپذیر در خدمات بهداشتی درمانی، براي تأمین زیر بناي سلامت و بهبود کیفیت زندگی از اهمیت ویژهاي برخوردار است .(1)
درکشورهاي درحال توسعه درمیان بیماريهاي دوران کودکی، عفونتهاي حاد تنفسی حدود 70 تا%75 از شیرخواران را مبتلا کرده و در کودکان زیر 5 سال اولین عامل مرگ و میر آنان میباشد .(2)
از آنجایی که تغذیه مناسب کودك در بهبود رشد و جلوگیري از ابتلاي به بسیاري از عفونتها و بیماريها اهمیت شایانی دارد، مطالعات متعدد در زمینه تعیین بهترین شیوه تغذیه کودکان انجام شده و تغذیه از سینه مادر به عنوان مطلوبترین روش تغذیه نوزاد انسان در سراسر جهان شناخته شده است 1)و.(3 عدم تغذیه با شیر مادر و یا محرومیت از آن میزان مرگ و میر را بالا برده و خطر ابتلا به عفونتهاي تنفسی در شیرخواران را به میزان 6 برابر افزایش داده و احتمال بستري شدن به علت عفونتهاي تنفسی، پنومونی و آسم را در آنها حدود %25 افزایش میدهد 4)و.(5 دویست ترکیب در شیر مادر وجود داردکه آن را تبدیل به یک غذاي ایدهآل مینماید و داراي خواصی است که علم قادر به رقابت با آن نیست. همه ساله 7 میلیون شیرخوار به دلایل مختلف به وسیله شیر مادر از مرگ نجات مییابند (6-8) سازمان جهانی بهداشت توصیه نموده تغذیه انحصاري با شیر مادر در شش ماه اول در حدود %27 و تغذیه نسبی به میزان %25 میتواند از بروز عفونتهاي تنفسی پیشگیري نماید و ایدهآلترین نوع تغذیه در دنیاست 9)و.(10 مطالعات نشان دادهاند تغذیه انحصاري با شیرمادر اثر محافظتی در مقابل عفونتهاي رودهاي (3) عفونت دستگاه تنفسی (11) بیماريهاي آلرژیک مانند آسم (12) و بیماريهاي که در سالهاي بعد ظاهر میشوند مانند چاقی، دیابت نوع یک، بیماري کرون و لنفوما دارد .(13)
در پژوهشی که چانتري (2006) در نیویورك در مورد تغذیه کامل کودکان با شیر مادر و ارتباط آن با کاهش عفونت سیستم تنفسی بر روي 2277 شیرخوار 6تا24 ماه ه انجام داد. مشخص گردید شیرخوارانی که براي 4 ماه کامل یا کمتر از 6 ماه 233)نفر) شیر مادر دریافت کردند خیلی بیشتر از شیرخوارانی که براي 6 ماه و بیشتر شیر دریافت کرده بودند در معرض خطر بروز عفونت تنفسی قرار داشتند در نتیجه بر اساس مطالعات قبلی تغذیه انحصاري با شیر مادر در شش ماه اول به عنوان مطلوبترین الگوي تغذیه بوده و محافظت بهتري را بر علیه عفونتهاي تنفسی مورد تأکید قرار میدهد 7)و.(11
در بررسی انجام شده توسط مرندي در ایران %99 از مادران شهري و روستایی شیرمادر را بهترین ماده براي تغذیه کودك تا دو سالگی میدانستند اما تنها %56/5 آنهاکودکان خود را با شیرخودشان تغذیه نمودند (14) از آنجا که کوشش براي حفظ و ارتقاي سلامت کودکان یک اقدام جهانی است، برنامه سازمان جهانی بهداشت تا سال 2010 (کاهش مرگ و میر کودکان زیر یک سال به حداکثر 5 مورد در هزار تولد زنده) بر این اساس بوده که %50 از شیرخواران بتوانند تغذیه انحصاري با شیر مادر را براي 6 ماه اول و تداوم آن را تا 2 سالگی همراه تغذیه تکمیلی داشته باشند (15) و با توجه به لزوم شناخت ارتباط عفونت تنفسی با الگوي (نحوه) تغذیه شیرخواران زیر یک سال و با عنایت به این مهم که سلامتی شیرخواران زیر یک سال و پیشگیري از بروز عفونتهاي تنفسی تحت تأثیر نحوه و نوع تغذیه آنان است و با توجه به عوارض و مشکلات ناشی از تغذیه مصنوعی و یا شروع زودرس و یا دیررس تغذیه تکمیلی و با در نظر گرفتن این مسأله که مطالعات مشخص وکافی در زمینه ارتباط نوع تغذیه شیرخواران با بروز عفونت تنفسی وجود ندارد لذا بررسی حاضر به منظور بررسی ارتباط بین عفونت تنفسی با نحوه تغذیه شیرخواران زیر یک سال بستري در بیمارستان بعثت و مراجعهکننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر سنندج در سال1386 انجام گرفت.
روش مطالعه
این بررسی یک مطالعه مورد - شاهدي میباشد.
جامعه مورد مطالعه را کودکان زیر یک سال که توسط مادرانشان به بیمارستان بعثت و مراکز بهداشتی درمانی شهر سنندج مراجعه کرده و مشخصات واحد پژوهش را داشتند تشکیل میداد. (محیط پژوهش شامل بیمارستان آموزشی بعثت و چهار مرکز بهداشتی درمانی در شمال، غرب، شرق و جنوب شهر سنندج (با استفاده از روش نمونه گیري خوشهاي از بیست مرکز بهداشتی انتخاب شدند). در خصوص تعیین حجم نمونه مورد نظر براي این بررسی با اطمینان %95 و توان آزمون %90 طبق فرمول حدود، 100 نفر در هرگروه برآورد گردید که پس از هماهنگی لازم با مسؤولین انجام پذیرفت. نمونه گیري به روش آسان و مبتنی بر هدف در دو مرحلهاي انجام گرفت که در مرحله اول در طی چهار ماه (آذر،دي،بهمن واسفند)
مراجعه به بخش کودکان بیمارستان بعثت مادران شیرخوار زیر یک سال مبتلا به عفونت تنفسی که مایل به شرکت در پژوهش بودند و واجد شرایط ورود به مطالعه بودند (داراي یک کودك زیر یک سال مبتلا به عفونت تنفسی، عدم ابتلا به هر نوع بیماري دیگر و ساکن شهر سنندج) انتخاب شدند که جمعاً100 شیرخوار مبتلا به عفونت تنفسی بستري در بخش داخلی و عفونی کودکان بیمارستان بعثت که توسط پزشک متخصص کودکان تشخیص داده شده بودند به عنوان مورد و در مرحله دوم 100 شیرخوار سالم زیر یک سال (که براي پایش رشد مراجعه نموده بودند) و از نظر سن، جنس، وزن هنگام تولد، و بعد خانوار با نمونه مورد پژوهش در گروه مورد همسان شدند به عنوان گروه شاهد انتخاب گردیدند. ابزار جمعآوري اطلاعات از طریق تکمیل پرسشنامهاي حاوي 15 سؤال بودکه در مورد مشخصات فردي شیرخواران و مادران آنها و نحوه تغذیه شیرخواران زیر 6ماه و6-12 ماه هر کدام به صورت پنج طبقه (تغذیه انحصاري با شیر مادر، شیر مادر+ مایعات، شیر مادر + تغذیه تکمیلی، شیر مادر+ شیرخشک و فقط شیرخشک) طراحی شده بودکه با کمک مصاحبه با واحدهاي مورد پژوهش براي هر دو گروه تکمیل گردید. پرسشنامه مذکور با استفاده از مطالعات کتابخانهاي و تحقیقات مشابه تهیه و تنظیم گردید جهت تعیین اعتبار محتواي آن در اختیار ده نفر از اعضاي هیأت علمی دانشکده پرستاري و مامایی و دو نفر متخصص کودکان دانشگاه علوم پزشکی کردستان قرار گرفت و از نظرات اصلاحی آنان در تنظیم پرسشنامه نهایی استفاده شد، و جهت تعیین پایایی آن از آزمون آلفاي کرونباخ استفاده شد و ضریب آلفا %87 به دست آمد. پس از توضیح هدف و اهمیت پژوهش و جلب رضایت مادران جهت شرکت در مطالعه، پرسشنامه به روش مصاحبه با مادران تکمیل گردید. تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرمافزار آماري
SPSS v.13 و آمار توصیفی (جداول توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیار و درصدها) و آمار تحلیلی (آزمون t براي مقایسه میانگینها و آزمون مجذور کاي براي تحلیل ارتباط متغیرهاي تغذیه و عفونت تنفسی) استفاده شد.
یافته ها
تجزیه و تحلیل یافته هاي حاصل از این بررسی در مورد مشخصات فردي در جدول (1) نشان داده شده است. یافته هاي حاصل از این بررسی نشان دادکه %57/4 در گروه مورد و %84/5 در گروه شاهد در 6ماه اول تغذیه انحصاري با شیر مادر داشتند و در شیرخواران 12-6 ماه،.%60 شیرخواران در گروه مورد و %88/1 در گروه شاهد همراه با شیر مادر تغذیه تکمیلی را مطابق استاندارد جهانی به صورت صحیح برایشان شروع نمودند.
همچنین نتایج حاصل از پژوهش نشانگر آن بود که آزمون آماري مجذور کاي ارتباط آماري معناداري را بین انواع الگوي شیردهی در شیرخواران زیر 6 ماه با (p=0/000) و OR=5/44 (2/15:13/76) و در مورد شیرخواران 6-12 ماه با (p=0/009) با (1/33:10/73) OR=3/77 نشان داد. به طور کلی آزمون آماري مجذور کاي ارتباط آماري معناداري را بین الگوي تغذیه در دو گروه (مورد و شاهد) زیر یک سال با (p=0/000) و OR=5/44 (2/15:13/76) نشان داد. نتایج این بررسی همچنین نشانگر ارتباط آماري معناداري بین الگوي تغذیه و ماه هاي استفاده از قطره مولتی ویتامین (p=0/009) بود. همچنین آزمون آماري مجذور کاي ارتباط معناداري را در مورد شروع تغذیه تکمیلی (به صورت صحیح یا غلط) و استفاده از قطر ه مولتی ویتامین در دو گروه مورد و شاهد با (p=0/001) و (1/7:7/9) OR=3/67 نشان داد. در کل نتایج حاصل از این بررسی نشانگر آن بودکه آزمون آماري مجذور کاي ارتباط معناداري میان الگوي شیردهی در کودك زیر یک سال با سن مادر، تحصیلات، شغل، بعد خانواده و محل سکونت در دو گروه مورد و شاهد نشان نداد.
و در نهایت آزمون آماري t بین میانگین و انحراف معیار سن، جنس و وزن هنگام تولد در دو گروه مورد و شاهد ارتباط معناداري را از نظر آماري نشان نداد (به دلیل همسانسازي).
