بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه حمل و نقل نقش مهمي در توسعه پايدار شهري دارد. سيستم هاي حمل و نقل شهري به عنوان يکي از اجزاي مهم و کليدي در برنامه ريزي و مديريت نقش مهمي در پيشبرد نظام توسعه شهري در چارچوب توسعه پايدار دارد. افزايش تقاضا و عدم عرضه کافي مشکلاتي را در صنعت حمل و نقل بوجود آورده است و اين مسأله موجب بروز وضعيت ناپايدار ميشود. از سوي ديگر در برنامه ريزي حمل و نقل در توسعه پايدار، بايد نقش ٣ عامل جديد و مؤثر مورد بررسي قرار گيرد که اين سه عامل شامل مديريت هوشمند، آمايش سرزمين و زيست پذيري ميباشد که همه اين عوامل به نوبه خود بر مسائل اقتصادي، اجتماعي، محيط زيست اثر مطلوب گذاشته و به بهبود سيستم حمل و نقل جهت نيل به سوي يک سيستم الگوي پايدار کمک خواهد نمود. لذا در اين مقاله سعي بر اين است تا ضمن شناسايي چالش هاي موجود در بخش حمل و نقل پايدار شهري و محدوديت هايي که در زمينه توسعه پايدار وجود دارد، به بررسي اين عوامل مؤثر پرداخته و ميزان تأثيرگذاري آن با ارائه راهکارها و وضع موجود براي دستيابي به الگوي سيستم حمل و نقل پايدار شهري را بيان مي - کند.
کلمات کليدي: حمل و نقل ، توسعه پايدار، توسعه شهري
١. مقدمه
امروزه حمل و نقل شهري پايدار نبوده و شرايط وخيم ميباشد و نيازمند عملي توسط دولت ها و جوامع ميباشد
مشکلات بخش حمل و نقل عمدتا مربوط به افزايش تقاضا و عدم عرضه کافي ميباشد. اين عدم تعادل بين عرضه و تقاضا به يک وضعيت ناپايدار منجر شده است . ترافيک سنگين ، تأخير در رسيدن به مقصد، عدم رضايت شهروندان همگي نتيجه اين عدم تعادل ميباشند. اين مشکلات با مسائل زيست محيطي آلودگي صوتي، آلودگي هوا و همچنين مصرف بيرويه سوخت همراه ميباشد
با اين حال فعاليت هاي حمل و نقل همچنان در حال افزايش در حوزه هاي شهري ميباشد و همچنان نياز به آن وجود دارد . سياست هاي شهري با وجود چالش هاي بزرگ اقتصادي، سياسي، اجتماعي، نهادها و فناوريها، همچنان رو به رشد است ، اما باز هم راه دشواري براي پيشرفت توسعه پايدار باقي مانده است . حمل و نقل پايدار تنها با تغيير طرح ها، الگوها، مديريت حمل ونقل حاصل نميشود، بلکه به تغيير نگرش ما نسبت به ارزيابي و ساخت راه حل هاي ممکن براي حل مسائل حمل و نقل نيز تأکيد دارد . در واقع پايداري در حمل و نقل چنين معنا ميپذيرد که با گسترش شهرها و جمعيت و توسعه فعاليت هاي اقتصادي و اجتماعي و ... که طبيعتا از عوامل ترافيک زا هستند، شهر همچنان بدون بروز مشکل ترافيک ، به نحو مطلوبي پاسخگوي جابه جايي مسافر و کالا باشد . در نمودار ١ ارتباط عامل پايداري و شاخص - هاي ديگر بيان شده است .
نمودار ١. منحنيهاي پايداري .
٢- بيان مسأله
پويايي شهر عامل مهمي در رشد و به خدمت گرفتن افراد جامعه است . از سال ١٩٨٧ دانشمندان و سياستمداران توجه جهاني را نسبت به اصول مفهومي توسعه پايدار در زمينه شهري جلب کرده اند. توسعه پايدار به دليل اشاره نسبت به مفهوم روشني، جهت بصري و ... هنوز به اندازه کافي با گسترش مسائل در حال ظهور شامل شرايط تکنولوژيکي و اقتصادي و اجتماعي انعطاف پذير است و پيوسته در حال پيشرفت ميباشد.
اين امر به متخصصان و محققان نشان ميدهد تا با يک ديدگاه سيستماتيک اقتصادي و زيست محيطي به حل نيازهاي جوامع براي حفاظت از منافع نسل آينده توجه کنند .
لذا اين مقاله سعي بر اين دارد به اين پاسخ دهد که براي حل مشکلات حمل و نقل براي رسيدن به الگوي پايدار شهري چه راهبردهايي ميتواند سودمند باشد و در راستاي يکپارچه سازي و هماهنگ سازي در بخش مذکور بايد از چه شيوه - هايي عمل کنيم .
٣- پيشينه تحقيق
در حال حاضر مفهوم توسعه پايدار در دستور کار بسياري از سازمان ها، نهادها و دولت ها قرار دارد و در بيانيه ها و کنفرانس ها و تحقيقات و مقالات و کتب موجود تعاريف مختلفي در مورد آن ارائه شده است . مطابق با تأکيد و تعريف کميسيون جهاني محيط زيست و توسعه به نام آينده مشترک در سال ١٩٨٧، عمل امروز در توالي نسل هاي آينده براي تأمين نيازهايشان اثر جدي دارد؛ يعني توسعه پايدار نوعي از توسعه است که رفع نياز امروز را بدون کاهش توانايي آيندگان براي تأمين نيازهايشان در نظر بگيرد . معضل ترافيک از دهه ١٩٥٠ با توليد انبوه اتومبيل آغاز شد. اتومبيل جايگزين درشکه ها و کالسکه ها شدند و به تدريج در بسياري از کشورها، مشکلات حمل و نقل و ترافيک به يکي از چالش هاي مهم اجتماعي و ملي تبديل شد و سهم قابل توجهي از سرمايه ملي را به خود جذب کرد و در اين فرآيند دستيابي به حمل و نقل ايمن و ارزان و کارا يکي از آرزوها و اهداف اصلي و ثابت سياست هاي توسعه کشورها تبديل شد .
٤- محدوديت ها و موانع رودرروي حمل و نقل و توسعه پايدار
جدول ١: محدوديت ها و موانع رودرروي حمل و نقل و توسعه پايدار
٥- توسعه ارزيابي طرح ها
با تکنيک هاي ارزيابي مناسب ممکن است بعضي از راه حل ها مورد قبول قرار نگيرد. اگرچه براي دستيابي به کارايي لازم و ضروري است که از يک روش سيستماتيک براي پيشرفت مطالعات سيستم ها استفاده شود، به طوري که احتمال منطقي از دستيابي به مراحل ارزيابي مطلوب را در بر داشته باشد. هنگاميکه تکنيک هاي ارزيابي در اهداف کلي برنامه ريزي مورد استفاده قرار گيرند، ضرورت دارد که به پيشرفت کار در جهت حصول اهداف در سيستم دقت کافي شود
به طور کلي طرح جامع سيستم براي رسيدن به هدف مورد نظر بايد بر اساس نمودار زير باشد.
شکل ١. چرخه روند SUTP (اتحاديه UBS در حوزه محيط زيست . ٢٠٠٧)
٦- پياده سازي حمل و نقل پايدار شهري
امروزه صدها شهر به دنبال استراتژيهاي حمل و نقل پايدار و يا بخشي از طرح هاي پايداري گسترده تر ميباشند.
پايداري به ديگر استراتژيهاي مرتبط با اهداف سياست ترکيب بيشماري به ساماندهي زندگي شهري با اثرات گوناگوني به کاربري زمين ، طيف وسيعي از تحولات اقتصادي را به وجود آورده است
اين بخش به ابتکار برخي از دستورالعمل هاي سياست هاي پايدار نوين با چشم انداز وسيع تر که در سال هاي اخير به آن پرداخته شده است ، توجه نموده و آن را به دسته هاي زير تقسيم بندي نموده است :
١. سيستم مديريت هوشمند ٢. آمايش سرزمين ٣. زيست پذيري
