بخشی از مقاله
چکیده
برای بررسی و تامین تطابق فرآیندهای تجاری با مجموعهای از مقررات و قوانین، که آن را بررسی و حل تمکین مینامیم، میتوان از سیستمهای خبره یا هوشمند بهره گرفت که آنها را سیستمهای خبره و هوشمند حل تمکین مینامیم. در این مقاله، یک چارچوب رسمی مبتنی بر منطق برای ایجاد سیستمهای هوشمند حل تمکین ارائه میگردد. این چارچوب شامل معناشناسی رسمی، معماری و فرآیند ایجاد چنین سیستمهایی است. بدین ترتیب ابزار مدلسازی - یعنی معناشناسی رسمی - ، قالب ایجاد - یعنی معماری - و راه حل ایجاد - یعنی فرآیند ایجاد - برای چنین سیستمهایی در اختیار خواهد بود. از این رو انتظار می رود که به کاربستن این چارچوب، تا حد مطلوبی سبب تسهیل ایجاد سیستمهای هوشمند حل تمکین گردد. چارچوب کبوتر به همراه سه مولفه اصلی آن در این مقاله ارائه شده است.
مقدمه
در کنار دادهها یا بر روی آنها، فرآیندهای پرداز شی B چه برای محا سبات و چه در دنیای واقعB وجود دارد. در دیدی کلی تر، با مجموعهای از مدلهای به هم مرتبط Bبه جای صرف داده های تکینB روبرو هستیم. نحوه پردازش و هوشمندی در مواجهه با چنین بستری از مقادیر مشهود پردازشی، موضوع مهمی است. برای بررسی و تامین تطابق فرآیندهای تجاری با مجموعه ای از مقررات و قوانین، که آن را حل تمکین می نامیم، می توان از یک سیستم خبره یاهوشمند بهره گرفت که آنها را سیستمهای خبره و هوشمند حل تمکین مینامیم.
برای بررسی و حل تمکین-که نوعی پردازش بر روی فرآیندهاست- لازم ا ست تا ابتدا یک سی ستم پردازش فرآیند فراهم آوریم و با به خدمتگیری آن، اقدام به بررسی و حل تمکین بر روی فرآیندها بنماییم. برای پردازش فرآیندها لازم است که بتوان فرآیندها را به صورت محاسباتی مدل نمود و در اختیار سیستم پردازشی قرار داد، سپس در سیستم پردازشی یک منطق محاسباتی را بر روی آنها اجرا نمود و در نهایت نتیجه حاصل را از سیستم پردازشی دریافت نموده و در اختیار کاربرقرار داد - شکل . - 1
تعبیه منطق پردازش در سیستم پردازش فرآیند - شکل - 1، سطوحی از هو شمندی و خودکار سازی را برای سی ستم ما فراهم می آورد. البته میزان این هو شمندی و خودکار سازی، متنا سب با آن مقدار از معانی ا ست که در این منطق بیان شده است. هرچه بیان کاملتر و گستردهتری از معانی را در منطق تعبیه شده شاهد باشیم، به سطوح بالاتری از هوشمندی و خودکارسازی دست می یابیم. از این منظر، هوشمندی نتیجه محاسبات است و محاسبات، از طریق به خدمت گیری یک منطق و اعمال آن بر روی مجموعهای از مقادیر فراهم می آید.
بایستی بتوان معانی فرآیندها در دنیای واقع را به صورت محاسباتی مدل نمود. همچنین معانی منطق پردازشی که در سیستم پردازش فرآیند به خدمت گرفته می شود، از معانی منطق دنیای واقع مشتق شده است. از این رو برای فراهم آوردن سازماندهی موجود در شکل 1، یعنی برای ساخت یک سیستم پردازش فرآیند، به یک معناشناسی مناسب نیاز داریم که به کمک آن بتوانیم اقدام به توصیف و بیان معانی نماییم - چه برای توصیف فرآیندها و چه برای توصیف منطق حاکم بر آنها در دنیای واقع و چه برای توصیف منطق پردازشی - . از آنجاییکه یک سی ستم هو شمند و خودکار - و نه د ستی - برای پردازش فرآیند مد نظر ا ست، لازم ا ست معانی، به صورت بدون ابهام، بدون نقص و قابل پردازش به و سیله رایانه تو صیف شوند. از این رو به یک معنا شنا سی رسمی -مانند یک منطق برای معانی- نیازمندیم.
برای برر سی و حل تمکین فرآیندهای تجاری، علاوه بر سی ستم پرداز شی، لازم است بتوان قوانین و مقررات را به صورت محاسباتی و چنان مدل نمود که به کمک سی ستم پردازش فرآیند، بتوان فرآیندها را ناظر به آنها برر سی کرد. برای این امر هم بای ستی معنا شنا سی ر سمیِ مورد ا ستفاده، قادر به توصیف و مدلسازی معانی موجود در مقررات و قوانین باشد. البته، این معنا شنا سی بای ستی امکان برر سی تطابق فرآیندها با قوانین و مقررات را از طریق امکان بیان معانی هر دو سمت2 و بیان ارتباطات معنایی آنها داشته باشد.
علاوه بر معناشناسی رسمی، نهادههایی دیگری هم لازم است تا قادر به ایجاد سیستم های پردازش فرآیند باشیم. به صورت کلی، برای ایجاد هر سی ستم محا سباتی که تنها اندکی هم پیچیده با شد، به یک معماری -که اجزای اصلی و مولفه های مهم را مشخص نماید- نیازمندیم. همچنین ا ستفاده از فرآیند ایجاد3 در ساخت سی ستمهای محا سباتی، سبب کاهش پیچیدگیهای پروژه، صرفهجویی در زمان و هزینه، کیفیت بالاتر سی ستم ایجاد شده و دیگر موارد قوت می شود.
برای ایجاد هر سیستمی، پیمودن مسیر ایجاد - از خواستهها تا تحقق نهایی سیستم - نوعی معماست که راه حل این معما را در قالب فرآیند ایجاد، بسته بندی می نمایند و مورد بازبهره بری قرار می دهند. از این رو ارائه فرآیند ایجاد، نوعی ارائه راه حل - در حوزه فناوری اطلاعات - محسوب می شود. البته هم معماری و همفرآیند ایجاد، نبایستی به صورت عام ارائه شوند و بای ستی متنا سب و مخ صوص سی ستمی با شند که ق صد ایجاد آن را داریم. خاص منظوره بودن معماری و فرآیند ایجاد، سبب کارایی بهتر آنهاست.
-1-1 اهمیت و پیشینه بررسی تمکین برای فرآیندهای تجاری
هر سازمان یا سی ستم، بای ستی ن سبت به رعایت قوانین، ا ستانداردها و الزامات قلمروی فعالیت خود متعهد باشد. لزوم تمکین به قوانین و مقررات، شامل هر سازماندهی - اعم از فرد، تیم، ارگان، دپارتمان، سازمان و سازمان گ سترده - و در افقی کلی تر، هر سی ستمیخ صو صاً سی ستم های تجاری، اجتماعی، محتوایی، نرمافزاری و غیره می گردد. در سازمانها برای تامین این مهم و البته تضمین آن، یک فرآیند جاری لازم است که به آن، مدیریت تمکین گفته می شود . مدیریت تمکین به سازمان امکان تامین تمکین به قوانین، استانداردها و الزامات قلمروی فعالیت را می دهد .
پیشنیاز مهم این امر، برر سی تمکین برای فرآیندهای تجاری است[5]،[6]،[7]،.[2] با خودکارشدن بخشهای مهمی از مدیریت فرآی ند ها در ساز مان های ت جاری، بررسی تمکین هم پیمودن راه خودکارسازی و هوشمندسازی را آغاز نموده است. مثلا در سیستم های مدیریت فرآیند و مدیریت فرآیند تجاری مساله تامین تمکین به قوانین، استانداردها و الزامات، بسیار مهم و کلیدی است. موتورهای قوانین4 و موتورهای تمکین5 یکی از مولفههای مهم هر سی ستم مدیریت فرآیند تجاری امروزین است.
هر روز بر حجم و پیچیدگی مجموعه مقررات و قوانینی که سازمان ها و بنگاههای تجاری بایستی آنها را رعایت کنند افزوده می شود .[2] همچنین با پیچیدهتر شدن دامنههای فعالیت، پیچیده شدن مح صولات و خدمات و رقابتیتر شدن بازارها، سازمانهای تجاری مجبور هستند بر پیچیدگی فرآیندهای خود بیافزایند که این امر، مدیریت فرآیندها را د شوار و د شوارتر مینماید. از این رو قوانین و مقررات داخلی سازمان ها و بنگاههای تجاری، برای تامین کیفیت - و تامین دیگر دغدغهها - پیچیده و پیچیدهتر می شود. از این رو بررسی تمکین فرآیندهای تجاری سازمانها به این مقررات داخلی -علاوه بر قوانین و مقررات خارج از سازمانها- یک دغدغه مهم به شمار می رود.
در مجموع می توان بیان نمود که هم تمکین به مقررات داخل سازمانی و هم مقررات و قوانینی که توسط دولت ها، سازمان های تنظیم مقررات و بدنههای استانداردگذاری از بیرون از سازمان وضع می شوند، از دغدغههای مهم سازمانها و بنگاههای تجاری امروزین ا ست. از این رو مدیریت تمکین و تکنولوژی های مرتبط با آن، یکی از مولفه های مهم و E-Organizations به شمار می رود. در سال های اخیر با فراگیر شدن سرویس گرایی در سیستم های تجاری، همین دغدغه برای سرویس ها و سی ستم های سرویسگرای تجاری نیز مهم و فراگیر شده است. یک مثال آن پروژه پژوهشی اروپایی COMPAS ا ست که برای د ستیابی به تمکینرانگی در حوزه سرویسگرایی تعریف شد [7] و مورد حمایت مالی شورای اروپا قرار گرفت و به انجام رسید؟
وب معنایی، یکی دیگر از حوزههای مرتبط با بررسی و حل تمکین است. برقراری ارتباط معنایی میان سامانههای مبتنی بر فرآیند تنها زمانی ممکن است که بتوان به بررسی و حل تمکین فرآیندها به مجموعه ای از معانی پرداخت. مثلا میتوان به بررسی تمکین فرآیندهای بانکی به معانی موجود در دستورالعملهای صادره از بانکهای مرکزی و سازمانهای تضمین مقررات بانکی اشاره کرد .[7] یکی از لایه های مهم - و در حال توسعه و ایجاد - وب معنایی، لایه Trust است که تکنولوژیهای بررسی تمکین، یکی از زیرفناوریهای دخیل در این حوزه به شمار می رود.
هوشمندسازی نمیتواند بیتوجه به فرآیندها باشد. بسیاری از سیستمهای هوشمند بایستی با مفاهیم فرآیندی مواجه باشند - مثلا سیستمهای هوشمند پشتیبانی از فرآیند درمان و بهبودی در . - E-Health از این رو امکان پردازش فرآیندها، آن هم در سطح معنایی، برای هو شمند سازی در ب سیاری از زمینهها الزامی ا ست. برر سی تمکین اجازه میدهد تا به صورت محا سباتی، به ارزیابی معنایی فرآیندها پرداخته شود و از این رهگذر، برای هوشمندسازی در بسیاری از حوزهها - مانند - E-Health مورد نیاز است.
-2 چارچوب پیشنهادی
در این مقاله، یک چارچوب برای ایجاد سیستمهای هوشمند حل تمکین ارائه می شود که شامل سه نهاده مهم برای ایجاد چنین سیستمهایی است: معناشناسی رسمی، معماری و فرآیند ایجاد. بدین ترتیب ابزار مدلسازی - یعنی معناشناسی رسمی - ، قالب ایجاد - یعنی معماری - و راه حل ایجاد - یعنی فرآیند ایجاد - برای چنین سیستمهایی در اختیار خواهد بود. از این رو انتظار می رود که به کاربستن این چارچوب، تا حد مطلوبی سبب تسهیل ایجاد سیستمهای هوشمند حل تمکین گردد.
-1-2 معناشناسی رسمی پیشنهادی: منطق معانی
معناشناسی رسمی پیشنهادی، یک منطق است. این منطق، که آن را منطق معانی می نامیم، تفسیری خاص از شهودگرایی را مبنای خود قرار داده است. از این رو، در خانواده منطق های شهودگرا قرار می گیرد. در ادامه مقدمه ای پیرامون معنا در منطق و منطقهای شهودگرا طرح می شود و سپس معناشناسی موجود در منطق پیشنهادی -یعنی منطق معانی- ارائه می گردد.
-1-1-2 معنا در منطق و منطقهای شهودگرا
هر منطق را فرمولهای خوشساخت6 و معانی7 این فرمولها - دلالت 8 این الفاظ - 9 می سازد. از این رو متامدل شکل 2 را برای منطق - به صورت نوعی و کلی - میتوان در نظر گرفت .[8] در این م تا مدل مشا هده می کنیم که منطق از دو جزء "فرمول های خوشساخت" و " معنای فرمولها" تشکیل شده است که به ترتیب نماینده اجزای Syntax و Semantic هستند. دو مصداق مهم از معنای فرمول ها، "ارزش عبارات و فرمول ها" و "قواعد ارزشگذاری" آنهاست .[1] از سوی دیگر و برای فرمولهای خوشساخت، از قواعد ساخت فرمول استفاده می شود. این قواعد بر روی مجموعهای از نشانهها که "الفبای فرمولها" نامیده میشود تعریف شده است. تعریف یک منطق، در بسیاری از موارد، با ارائه و تعریف اجزای نموده شده در شکل 2، انجام میپذیرد.
از منظری دیگر ولی مشابه، برای تعریف منطق بایستی الفاظ، مقادیر، رابطه بین الفاظ با مقادیر = - مقداریابی - ، رابطه بین مقادیر با مقادیر و رابطه بین الفاظ با الفاظ = - برای برهان و استنتاج صوری - تعریف شود. در این رویکرد به منطق، که به رویکرد منطق های شهودگرا نزدیک است، عملا مفهوم "مقدار و مقداریابی" جایگزین "معنا" و "معنایابی" میشود. در منطقهای ساختیِ شهودگرا، معنا را مقدارها و ترکیب آنها می سازد. هر عبارت منطقی معادل یک مقدار است. در منطق کلاسیک، تنها دو مقدار T و F داریم. ولی در منطقهای شهودگرا، مقدار برابر یک ساختمان از مقادیر ا ست .[3] از این رو ب سیاری از منطقهای شهودگرا، منطقهایی "بینهایت مقداری" به شمار می روند .10[1]
