بخشی از مقاله
چکیده:
محدودیت ذاتی منابع آب از مهمترین چالش های بخش آب در کشورمی باشد. متوسط سالانه نزولات جوی در کشور حدود 240 میلیمتر در سال است که این میزان حدود یک سوم متوسط جهانی و نصف قاره آسیا است. بدین ترتیب ایران از جمله کشورهای خشک و نیمه خشک محسوب می شوداین. بارش عمدتاً در شمال غرب و غرب کشور فرو می ریزد و قسمت اعظم شرق و جنوب شرقی کشور بارشی کمتر از 100 میلیمتر در سال دارد استان کردستان با متوسط بارندگی 517 میلی متر در سال یکی از استان های پر آب و سرشاخه حوزه های آبریز مهم کشور، دریای خزر، دریاچه ارومیه و خلیج فارس و دریای عمان است.بیشترین بارندگی در غرب استان، شهرستان مریوان با متوسط 850 میلی متر در سال و کمترین بارندگی در شرق استان، محدوده مطالعاتی قروه و بیجار با متوسط 300 میلی متر اتفاق می افتد. در این مقاله ضمن طرح و بیان اهمیت موضوع مدیریت منابع آب و چالشهای پیشروی مابع آب استان کردستان به ارائه راهکارهای در جهت مدیریت و مقابله با چالشهای موجود پرداخته شده است
کلمات کلیدی: مدیریت، چالشهای منابع آب، خشکسالی، کردستان
مقدمه:
بررسی وضعیت کلی منابع آب در جهان و ایران
از مجموع آب های جهان 97.2 درصد آن را آب شور دریاها و اقیانوس ها تشکیل می دهند که به دلیل شوری، در عمل قابل استفاده نمی باشند. ذخایر آب شیرین فقط2.8 درصد حجم ذخایر آب های سطح زمین را شامل می شود که 76.7 درصد از این آب بصورت یخ های قطبی در دو قطب زمین متمرکز است و قابل استفاده بشر نمیباشد چنین محدودیت ی در منابع آب شیرین سالم، لزوم بازبینی و نگرش دقیق تر در مصرف این منابع ارزشمند را صد چندان نموده وحفاظت از آن را در اولویت برنامه های ملی و بین المللی قرار می دهد .اما آنچه که در واقعیت وجود دارد آن است که در چند سال اخیر و با افزایش جمعیت و تغییر الگوهای زندگی ، میزان مصرف آب در جهان رشد چشمگیری یافته است.
آنچه که در حقیقت منابع آب را در بسیاری از کشورها آسیب پذیر کرده بیشتر به مدیریت ضعیف عرضه و تقاضا بستگی دارد تا به کمبود واقعی آب ، به طوری که کشورهایی که برای بهبود دسترسی به آب و بهداشت تلاشهایشان را متمرکز کرده اند پیشرفت هایی نموده اند.محدودیت ذاتی منابع آب از مهمترین چالش های بخش آب در کشورمی باشد. متوسط سالانه نزولات جوی در کشور حدود 240 میلیمتر در سال است که این میزان حدود یک سوم متوسط جهانی و نصف قاره آسیا است. بدین ترتیب ایران از جمله کشورهای خشک و نیمه خشک محسوب می شوداین. بارش عمدتاً در شمال غرب و غرب کشور فرو می ریزد و قسمت اعظم شرق و جنوب شرقی کشور بارشی کمتر از 100 میلیمتر در سال دارد . - عبا سپور،مجید، - 1372
بهره برداری بهینه از منابع آب و جلوگیری از آلودگی منابع آب ومنابع تجدید شونده یکی از ارکان اصلی برای توسعه می باشد - مکنون، رضا، - 1382با توجه به رشد جمعیت در ایران، سرانه منابع آب تجدید شونده سالانه که در سال1335 ،7000مترمکعب بوده، در سال1375به 2000 مترمکعب کاهش یافته و پیش بینی می شود که تا سال 1400به حدود 800 مترمکعب کاهش یابد که پایین تر از مرز کم آبی 1000 - مترمکعب - است . با توجه به تقسیم بندی سازمان ملل متحد، در سال مزبور ایران نه تنهاشرایط تنش و فشار ناشی از کمبود آب را تجربه خواهدکرد، بلکه وارد شرایط کمیابی شدید آب می گردد - united nations . - 1977 کشور ما علاوه بر کمبود شدید منابع آب، بامشکلات عدیده ای از جمله مدیریت صحیح و پایدار منابع آب مواجه است .
استفاده بیش از 90 درصد از منابع آب تجدید شونده در بخش کشاورزی با راندمان بسیار پایین ، افت شدید در آبخوان های زیر زمینی به دلیل استفاده بی رویه از منابع آب موجود و خطرات ناشی از این پدیده ،آلودگی منابع آب به دلیل عدم توسعه مناسب سامانه های دفع فاضلاب در مناطق شهری و صنعتی ، به مخاطره افتادن اکو سیستم های آبی برای مصارف مختلف با نرخ های آ ب بها و تحمیل یارانه های بزرگ از این طریق به دولت ها ، افزایش شدید هزینه نهایی طرح های تامین و توسعه منابع آب جدید، بروز حوادث غیر مترقبه ناشی از آب نظیر خشکسالی و وقوع سیلاب های شدید که سالا نه خسا رات جانی و مالی عمده ای را به همراه دارد، عدم مطالعات سیستماتیکی در کشور به لحاظ ارزیابی تغییرات اقلیم در مدیریت منابع آب ، آماده نبودن زیر بنا های لازم برای حاکم شدن شرایط اقتصادی در بخش آب و همچنین ساخت و بهره برداری از سد ها در ایران به دلیل عدم تامین مالی به موقع با کندی همراه است.با این مشکلات، یکی از اهداف بلندمدت مدیریت راهبردی آب کشور تعادل برقرار کردن بین تقاضای آب و منابع آب موجود با کمترین هزینه ممکن می باشد - راهبردهای سند ملی،. - 1382از دیگر چالش ها و مشکلات موجود و پیش روی کشور می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
•کاهش سرانه آب قابل استحصال و از دست دادن کیفیت آب .
·استفاده ناکارآمد و راندمان پایین مصرف در بخش های کشاورزی ، شهری و صنعتی
·شوری و زهدار شدن اراضی
·وضعیت نامطلوب تعمیرات و نگهداری
·نبود هماهنگی بین سازمانهای ذیر ربط
·توزیع غیر یکنواخت و ناهمگن آب در طول مکان و زمان
·وجود بیشترین تقاضای آب در زمان وقوع کمترین بارندگی
