بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه در زمینهی با چالشهای ارزشیابی توصیفی در آموزش ابتدایی نظام آموزشی ایران می باشد. میدانیم که نقش تعیین کننده و سرنوشت ساز آموزش و پرورش در تحقق اهداف و آرمانهای جامعه انکارناپذیر است، فلذا این سازمان در سالهای اخیر بر آن شد که جهت ایجاد پارهای تحولات و ایجاد خط مشیهای لازم در نگاهی منسجم برنامه درس ملی را تدوین نماید. روش مقالهی حاضر با توجه به تحلیل و ارزیابی که روی منابع موجود صورت گرفت روش تحلیلی-انتقادی میباشد که سعی بر آن شده است که کلیهی پایههای ارزشیابی توصیفی به طور فصیح و روشن بیان شده، سپس مقایسهای بر نظم ارزشیابی قبلی و فعلی انجام گیرد و سرانجام چالشها و مشکلات سیستم ارزشیابی توصیفی به تفصیل بیان و راه حلهایی جهت رفع این چالشها پیشنهاد گردد، که بصورت خلاصه عبارتند از:
استفاده از نیروهای کارآزموده و مجرب، استفاده از اساتید زبده در حیطه های مختلف، نظارت کمیته های چهارگانهی تدوین برنامههای راهبردی، تأکید بر آموزش نیروی انسانی متخصص و ماهر، توجه صحیح والدین در ارتباط با شیوههای کار و روش ارزشیابی توصیفی و... . امید است با رعایت موارد ذکر شده و الهام گرفتن از نتایج سایر پژوهشها جهت رفع چالشهای ارزشیابی توصیفی در ایران نظام جدید ارزشیابی هر روز بیش از پیش موفّق و ثمربخش عمل نماید.
مقدمه
باید آموزش و پرورش مان را تحول بدهیم؛ ما در آموزش و پرورش احتیاج به تحول داریم.
مقام معظم رهبری
آموزش و پرورش در تحقق اهداف و آرمان های جامعه، نقشی تعیین کننده و سرنوشت ساز بر عهده دارد و در نظامی چون جمهوری اسلامی ایران زمینه سازی برای حرکت انسان ها به سوی خداگونگی تنها از طریق آموزش و پرورشی هدفمند، پویا، فعال و با نشاط امکان پذیر است. در این راستا دستیابی به وضعیت مطلوب، مستلزم ترسیم راه روشن و طرحی است که همه ی بخش های آموزش و پرورش را در نگاهی جامع و منسجم مورد ملاحظه قرار داده و خط مشی های لازم را بر آن اساس تعیین نماید.
بدین منظور برنامه ی درسی ملّی، با هدف ارتقای کیفیت محتوای آموزش و پرورش در حال تدوین است. این برنامه سندی است که نقشه ی کلان برنامه ی درسی و چارچوب نظام برنامه ریزی درسی کشور را با رویکرد تحول گرایانه و نوآورانه برای تحقق اهداف آموزش و پرورش نظام جمهوری اسلامی ایران به منظور سیاست گذاری برای تعلیم و تربیت کشور بر مبنای نظام فکری و ارزشی جامعه ترسیم می نماید.
بر اساس الگوی مفهومی هدف گذاری درسی و تربیتی سند، عناصر اساسی مورد توجه عبارتند از: تفکر و تعقل، ایمان و باور مبتنی بر تفکر، علم، معرفت و آگاهی، عمل، اخلاق - رفتارهای اخلاقی و ملکات نفسانی - بر اساس الگوی فوق الذکر، مؤلفه های اساسی برنامه ی درسی دچار تغییر و تحولات عمده ای خواهد شد. طرح »ارزش یابی توصیفی« نیز که از مهر ماه سال 88 در کلیه ی کلاس های اول ابتدایی کشور اجرا می شود، با هدف توجه به رسالت اصلی ارزش یابی، یعنی فراهم ساختن امکان بهبود فرایند یادگیری، می تواند زمینه ساز ایجاد محیطی فعال و پویا برای یادگیری دانش آموزان باشد.
تعریف ارزشیابی
ارزشیابی یعنی عملی که به وسیله آن درباره یک رویداد، یک فرد یا یک شیء، بر اساس یک معیار یا چند معیار، قضاوت می شود.مثلاً انتخاب یک ورقه از بین چند ورقه، انتخاب یک محصول از بین انواع مختلف همان محصول و... در ارزشیابی، بر خلاف اندازه گیری، قضاوت و نظر شخصی وجود دارد. ارزشیابی آخرین فرایندی است که در طبقه بندی هدفهای پرورشی مطرح می شود. به طور کلی، ارزشیابی یعنی قضاوت کردن درباره یک شیء یا یک رویداد بر اساس یک یا چند معیار. - گنجی، 1377، - 14 اصطلاح ارزشیابی1 - یا ارزیابی - ، به طور ساده، به تعیین ارزش2 برای هر چیزی یا داوری ارزشی3 کردن گفته می شود.
با این حال، تعریف جامع تری از ارزشیابی به شرح زیر می توان به دست داد: "ارزشیابی به یک فرایند نظامدار برای جمع آوری، تحلیل، و تفسیر اطلاعات گفته می شود به این منظور که تعیین شود آیا هدفهای مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی" - گی، 1991، 6؛ به اقتباس از: سیف، 1391، ص. - 36 تعریفی که کرانباخ4 از ارزشیابی ارائه داده است: ارزشیابی را »جمع آوری و کاربرد اطلاعات به منظور تصمیم گیری درباره یک برنامه آموزشی« تعریف کرده است - کرانباخ، 1963 به نقل از: شکوهی و قره داغی، 1388، ص - 8 در تعریف متوسعتری که بیبای5 ارائه داده است، ارزشیابی »فرایند جمع آوری و تفسیر نظامدار شواهدی است که در نهایت به قضاوت ارزشی با چشمداشت به اقدامی معین بینجامد.«
فواید ارزشیابی
-1 ارزشیابی می تواند اساس نمراتی باشد که پیشرفتهای دانش آموز را نشان می دهند. اما ارزش پرورشی آن، در صورتی که آزمون به صورت یک امر اجبار درآید و هدف از ان صرفاً دادن نمره باشد، از بین خواهد رفت. در واقع یک آزمون حتی می تواند، با منحرف کردن توجه دانش آموز و اتلاف وقت او، آثار آموزش را کاهش دهد.
-2 ارزشیابی اثر بسیار قوی بر شیوه یادگیری دانش آموز دارد. سؤالات یک آزمون زمانی خوب خواهد بود که معلم در مورد هدفهای پرورشی خاص خود، به طور عمیق و دقیق بیندیشد.
تعریف ارزشیابی آموزشی
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی1 مفهومی بسیار نزدیک به مفهوم سنجش یادگیری است، اما ارزشیابی آموزشی2 در مفهوم کلی آن معنایی بسیار وسیع دارد. به عنوان نمونه، مک بیت3 و مک گلین - 2001 - 4 مفهوم ارزشیابی از آموزشگاه را که یک ارزشیابی آموزشی است به گونه زیر توضیح داده اند: ورتن5 و سندرز - 1987 - 6 دو تن از صاحب نظران در حوزه ارزشیابی آموزشی گفتته اند "در آموزش و پرورش ارزشیابی ارزشیابی به یک فعالیت رسمی گفته می شود که برای تعیین کیفیت، اثر بخشی، یا ارزش یک برنامه، فراورده، پروژه، فرایند، هدف، یا برنامه درسی به اجرا در می آید" بنا بر نظر دمینگ7، ارزشیابی آموزش، پاسخ به این سؤال است که »چه چیزی می خواهید درباره آموزش بدانید؟« و زمانی ارزشیابی آموزشی، توجیه وجودی واحد آموزش و فراهم آوردن شواهدی برای هزینه و فایده سازمان است که هدف آن قضاوت درباره کیفیت و ارزش برنامه و شناسایی فواید آموزش باشد. ارزشیابی آموزشی، گردآوری و تجزیه و تحلیل نظام مند اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری است و شامل ارزشیابی تشخیصی، تکوینی و ارزشیابی پایانی یا تراکمی می شود.
تمایز سه نوع مهم ارزشیابی
کایلی و ری - دیکنز2006 - 8، - 225 بین سه نوع مهم از ارزشیابی تمایز قایل شده اند: ارزشیابی های بزرگ مقیاس9 مانند مانند ارزشیابی های سطوح ملی و بین المللی - مانند ارزشیابی ریاضی و علوم بین المللی TIMSS و ارزشیابی خواندن PIRLS که در چند دهه اخیر کشور ایران در آن ها شرکت کرده است - . - 1 - ارزشیابی های معلم محور10 که مورد استفاده ی معلم برای ارزیابی فعالیت های کلاس درس و تعیین ارزش برنامه ی درسی در سطح کلاس درس است.
- 2 - ارزشیابی های مدیریت محور11 که مورد نیاز مدیران مدارس، نواحی و بخش های آموزش و پرورش است. در پاسخ به این سؤال که چه نوع اطلاعاتی برای چه کسانی مورد نیاز هست هر یک از ارزشیابی های فوق برای زمینه های خاصی مورد استفاده قرار می گیرند.مثلاً اگر همه ی افراد درگیر در یک برنامه ی درسی، دغدغه ی استانداردهای ملی یا جهانی را داشته باشند اقدام به اجرای ارزشیابی های بین المللی یا منطقه ای می کنند.
