بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توسعه نیروی انسانی به عنوانی اصلی ترین مقوله در توسعه همه جانبه مطرح است و دانش آموزان اصلیترین بخش جامعه، هدف این توسعه انسانی محسوب می شوند و ارزشیابی دانش آموزان بخشی اصلی از فرایند یادگیری- یاددهی می باشد. همچنین ارزشیابی توصیفی به عنوان شیوه ای جدید در نظام آموزشی مطرح شده است. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تاثیر شیوه ارزشیابی جدید - توصیفی - بر یادگیری دانش آموزان دوره ابتدایی می باشد.
در این مقاله ضرورت اجرای ارزشیابی توصیفی و ویژگی های آن مورد بررسی قرارگرفته است.همچنین به محاسن و معایب هر دو روش ارزشیابی اشاره شده است و لوازم ارزشیابی توصیفی را نام برده و به توضیح مختصر آنهاپرداخته ایم.در پایان نیز به این نتیجه رسیدیم که ارزشیابی کمی، مشکلاتی رابه وجود آورده است که عمده ترین آن تحقق نیافتن کامل اهداف آموزش و پرورش و همچنین آثاری چون مدگرایی، اضطراب، تقلب، محدود کردن خلاقیت دانش آموزان، نگرش منفی نسبت به مدرسه و ... است.
که این ارزشیابی و آثار آن اثری مخرب بر یادگیری دانش آموزان دارد. اما با رویکرد جدید آموزشی - ارزشیابی توصیفی - سعی در بهبود فعالیت های یاددهی- یادگیری و هم چنین توجه بیشتر به توانایی های دانش آموزان شده است که البته مستلزم اجرای صحیح و دقیق این روش توسط همکاران می باشد.
کلید واژگان: ارزشیابی کیفی توصیفی - ارزشیابی کمی - یادگیری- دانش آموز دوره ابتدایی
مقدمه
توسعه نیروی انسانی اولی ترین گام در توسعه همه جانبه یک کشور محسوب می شود و دانش آموزان به عنوان مهمترین گروه مرجع، بزرگترین سرمایه های انسانی هر جامعه ای محسوب می شوند، زیرا می توانند با درهم آمیختن نیروی جوانی، علم و مهارت آموخته شده، چرخهای پیشرفت و توسعه را به حرکت درآورند. لازمه داشتن یک جامعه پیشرفته داشتن یک سیستم آموزشی کارآمد می باشد. و نظام ارزشیبابی بخش مهمی از یک سیستم آموزشی می باشد.
نظام ارزشیابی یکی از حلقه های اصلی در برنامه درسی هر کشوری است که نه فقط راهبرد یادگیری دانش آموزان را متاثر می سازد بلکه نوع فعالیت ها و روش انجام فعالیت ها در مدارس را هم تحت تاثیر قرار می دهد. نحوه ارزشیابی باید براساس نوع هدف و شرایط و فعالیت های انجام شده تعیین شود اما در بسیاری از نظام های آموزشی نا سالم نحوه ارزشیابی هدف ها و به ویژه فعالیت های آموزشی را تحت تاثیر قرار می دهد.
در چنین نظام هایی، معلمان و مربیان به جای ایجاد شرایط مطلوب آموزشی و انجام دادن فعالیت و تجارب متناسب با هدف، تمام تلاش خود را برای موفقیت در امتحان و ارزشیابی متمرکز می کنند. و با انجام دادن تمرین های بی فایده و طاقت رسا موفقیت شاگردان را در جریان آموزشی دنبال می کنند و در نتیجه ارزشیابی که باید ملاک رسیدن یا نرسیدن به هدف های آموزشی باشد. جای هدف های آموزشی را می گیرد.تغییرات نظام ارزشیابی کلاسی در جهت بهبود وضعیت یادگیری دانش آموزان پدیده ای است که امروزه در اکثر کشورهای جهان مشاهده می شود.
در اغلب کشورهای اروپایی، آمریکایی و در بعضی از کشورهای صنعتی آسیا از جمله چین و ژاپن گزارش پیشرفت دانش آموزان به صورت برآورد کیفی صورت گرفته و از نمره به صورت محض استفاده نشده است . بررسی نتایج مطالعات سبحانی فرد در این کشورها نشان داد که مقیاس اندازه گیری فاصله ای - نمره - به صورت مطلق و محض برای ارزیابی تحصیلی کافی نیست . چنانکه می دانیم فرایند ارزشیابی در کشور ما شامل ارزیابی نهایی است که در پایان آموزش به منظور سنجش پیشرفت دانش آموزان و انجام رتب ه بندی صورت می گیرد که همان ارزشیابی کمی یا مقیاس فاصله ای - نمره - است.
در این گونه ارزیابی تمام توجه معلم و دانش آموز معطوف به نمره است و ماحصل تمام زحمات فراگیران در یک عدد یک یا دو رقمی خلاصه می شود و این نمره نه تنها ملاک قضاوت و ارزش یابی دانش آموز است، بلکه کل نظام را هم مورد قضاوت و سنجش قرار می دهد.ارزشیابی به فرآیندی نظامدار برای جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات گفته می شود. به این منظور که تعیین شود آیا هدف های مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی، بنابراین این فرآیند بدان منظور طی میشود که بررسی شود که آیا اهداف یادگیری تحقق یافته اند یا خیر یادگیری ایجاد تغییرات نسبتا پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده، مشروط بر آن که این تغییر بر اثر اخذ تجربه رخ دهد.
ارزشیابی توصیفی- کیفی شیوه ای از ارزشیابی تحصیلی- تربیتی است که اطلاعات لازم، معتبر و مستند برای شناخت دقیق و همه جانبه فراگیران در ابعاد مختلف یادگیری، با استفاده از ابزارها و روش های مناسب مانند کار پوشه، آزمون ها - با تأکید بر آزمون های عملکردی - و مشاهدات در طول فرایند یاددهی - یادگیری به دست می آید تا براساس آن بازخوردهای توصیفی مورد نیاز برای کمک به یادگیری و یاددهی بهتر در فضای روانی و عاطفی مطلوب برای دانش آموز، معلم و اولیا حاصل آید - راهنمای معلم در ارزشیابی توصیفی،ارزشیابی کمی - سنتی - گونه ای از ارزشیابی است که در آن از نتایج یادگیری دانش آموزان ارزشیابی به عمل می آمد و به نحوه یادگیری وبهبود آن توجه نمی شد.
آسیب ها و کاستی های موجود در نظام ارزشیابی تحصیلی ایران چون حافظه پروری و کم توجهی به حیطه ها و سطوح گوناگون یادگیری،تحمیل اضظراب به داتش آموزان،افزایش تکرار پایه تحصیلی،هدف شدن امتحان به جای یادگیری،کم توجهی به بهداشت روانی محیط یاددهی-یادگیری از یک سو و از سوی دیگر حضور یافته های جدید علمی در حوزه روانشناسی و علوم تربیتی،شرایط جدید و نیاز های نوین ،زمینه ساز ایجاد تغییرات در نظام ارزشیابی ایران بوده اند.
به منظور رفع نواقص نظام ارزشیابی جاری - سنتی - در دوره ابتدایی ایران ، نظام ارزشیابی توصیفی از سال 1383-1382 با هدف ایجاد تغییرات بنیادی در نظام موجود ارزشیابی وبا عنایت به رویکردهای نوین در فرایند یاددهی یادگیری و شیوه های اثر بخشی ارزشیابی دانش آموزان،براساس دستورالعمل شورای عالی آموزش و پرورش در تعدادی از مدارس دوره ابتدایی اجرا شد.
پیش از این ،فعالیت معلمان اغلب در جهت تعیین میزان موفقیت فراگیران در یادگیری مطالب درسی بوده است؛ در حالیکه در ارزشیابی جدید که با عنوان ارزشیابی کیفی مطرح است ، بر ارزشیابی های تکوینی و غیر تکوینی به صورت مداوم ، تغییر مقیاس فاصله ای 0-20 به مقیاس ترتیبی و در طول سال تحصیلی برای هر دانش آموز تأکید می شود.ترنرٌ نیز این مسأله را که ارزشیابی روی تدریس و یادگیری تأثیر می گذارد را مورد تأکید قرار می دهد.از این رو خود را برآن دانستیم تا در این باره به نوشتن مقاله بپردازیم.
متن اصلی
سنجش و ارزشیابی دانش آموزان به عنوان یک عنصر کلیدی و مهم برای اصلاح مدارس ،بهبود یادگیری و اموزش به کار می رود یکی از عناصر مهم اساسی برنامه های درسی و نظا مهای آموزش و پرورش جهان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است. بنابراین توجه صاحب نظران و سیاست گذاران آموزشی را به خود جلب کرده است .در ویژه نامه ارزشیابی تحصیلی فصلنامه تعلیم و تربیت شماره مسلسل 69-70 بهار و تابستان 1381 آمده است: هدف اساسی سنجش و ارزش یابی، ارتقای یادگیری دانش آموزان است.
محتوا وچگونگی ارزش یابی درفرایند تدریس، نحوه مطالعه و کیفیت یادگیری دانش آموزان را رقم می زند.اگر معلم بر حفظ کردن مطالب بی ارتباط تاکید کند،دانش آموزان به یادگیری سطحی و طوطی وار روی می آورند...به همین دلیل است که گفته اند:" اگر می خواهید نظام آموزشی را بهبود بخشید،شیوه های سنجش وارزشیابی را اصلاح کنید. نتایج مطالع ات مؤسسه بین المللی ارزشیابی تحصیلیٍ تحت عنوان تیمزَ در سال 1995 و پرلزُ در سال2001 نشان داد که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه چهارم دردروس ریاضی ،علوم وسواد خواندن بسیار پایین است.
