بخشی از مقاله
چکیده
معماری و بناهای به جا مانده از آن می توانند بیان کننده مسائل مهمی ازجمله اصالت یک کشور به حساب آید و معرف هویت آن سرزمین باشد اما امروزه با پیشرفت های صورت گرفته در دنیا شاهد بر هم ریختن بسیاری از ساختارها در معماری بوده ایم که با هویت فرهنگی - ایرانی در تضاد می باشند . ورود معماری مدرن به کشورهایی که دارای تاریخ غنی در معماری هستند با این تفکر که معماری گذشته را زیر سوال ببرد و جدایی کامل از آن را خواستار باشد، سردرگمی هایی را در پی داشته است و همین سردرگمی ها و دوگانگی ها تهدیدی جدی برای از بین رفتن هویت و فرهنگ ایران و ایرانی می باشد. بنابراین در این مقاله هدف بر این قرار گرفت تا چالش های به وجود آمد را با فرض اینکه این گونه معماری می تواند مشکلاتی را برای هویت تاریخی داشته باشد بررسی کردو برای رسیدن به یافته های مربوطه با کمک از روش کتابخانه ای و میدانی به جستجو پرداخته شد ، که در نهایت با تحلیل یافته ها مشخص شد که معماری مدرن و نوین در بسیاری از مسائل در تضاد با هویت می باشد و فرضیه کاملاً قابل اثبات است .
واژههای کلیدی: معماری مدرن ، معماری سنتی ، هویت فرهنگی ، هویت ایرانی ، چالش های معماری
-1 مقدمه :
معماری یک پدیده منفعل نیست که تنها هندسه ای از احجام به آن حاکم باشد ،بلکه ایجاد فضای کیفی و خلق مکانی برای جوابگویی به نیاز های آنی و آتی ساکنان می باشد که طی فرآیندی در » مکان - زمان « گسترش یافته و به فضا ختم می شود . ویژگی های کیفی و مفهومی شهرها در مکان های مختلف جهان ارائه دهنده »هویت « آنهاست . تاریخ اثباتی از کوشش های بشر برای متمایز ساختن خود از دیگران بوده و هست . اعضای هر جامعه ادراک خاصی از هویت متمایزشان دارند . آنها ممکن است این ادراک را در دین یا در زبانشان متجلی کنند و یا آنرا به گونه ای نمادین در هنر منعکس سازند - بیتس و همکاران ،. - 530:1375در عصر جدید با رشد روزانه داده های تازه در زمینه های گوناگون روبرو هستیم .
جریان های صنعتی شدن ، جهانی شدن و به دنبال آن شبکه ای شدن تمام جوامع را دچار تحول کرده است . این تحولات در ابعاد گوناگونی همچون فرهنگی ، علمی - فناورانه ، اقتصادی ، حقوقی ، سیاسی و امنیتی ، آثاری مانند اقتصاد جهانی ، انقلاب ارتباطات ، مسایل زیست محیطی ، احیای فرهنگ های محلی ، جهانی شدن علم و فناوری ، تحول در سطح زندگی روزمره و هویت های فردی را دربردارند که به طور معمول بر زندگی انسان ها در قرن اخیر تأثیر می گذارند - کاستلر ،. - 1380 در مقیاس محدودتر ، تنها با تفسیر پیشرفت های فنی ، لحظه به لحظه در عصر جدید ، ذهن با چالش ها و کثرت گرایی هایی در زمینه های سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی مطرح می کند که مهمترین آنها بحران فرهنگی و بحران هویت و معناست . چرا که در مقایسه با عناصری چون سرزمین ، نژاد ، قومیت و نظایر آنها ، فرهنگ ، یکی از مهمترین عناصر هویت ساز محسوب می شود .
هم اکنون کمرنگ شدن مرزهای فیزیکی و نزدیکی انسان ها به یکدیگر ، باعث ایجاد یک هویت جهانی با اشتراکات فرهنگی شده است . حال در مواجهه با این تحولات ، جامعه ایران نه از قدرت اقتصادی و فناورانه ، بلکه از مایه و محتوای فرهنگی قوی تر و جذاب تر برای رواج فرهنگ خود برخوردار است ؛ بنابراین در شرایط کنونی و با توجه به نقش انکار ناپذیر علم و فناوری روز در تمام زمینه ها ، از بین مواضع موجود در برابر این چالش ها ، راه صحیح برای ایران نه تسلیم است و نه اعتراض ، بلکه بازیگری و در صحنه بودن است . در واقع یک برخورد آزاد و اصیل - واقع گرایی نقادانه - موضوع مناسب حال برای ایران است . با توجه به محتوای فرهنگی - ایرانی ، حفظ فرهنگ و هویت ملی و بومی از ضروریات به شمار می آید - خاص گرایی فرهنگی در کنار عام گرایی فرهنگی - - گل محمدی ، . - 1381
-2 پیشینه تاریخی
از آغاز سبک معماری مدرن بیش از یک سده می گذرد و تاکنون در دنیا و در سطحی بسیار گسترده کتابها، نشریات و نوشتارهای تاریخی و تحلیلی در خصوص این نظر به رشته تحریر در آمده است. در ایران، علیرغم حضور معماری مدرن در یکصد سال اخیر و با وجود مقالات مختلف در این حوزه، اما کتاب خاص، کامل و جامعی برای معماری مدرن در ایران و یا تهران نگاشته نشده است . در مجله آرشیتکت برای اولین بار مطالبی مکتوب در مورد امتیازات معماری مدرن توسط معماران و بالاخص وارطان هوانسیان درج شده است - هوانسیان، 1325 ،. - 9-8 تعدادی از خاستگاه معماری مدرن در تهران؛ بررسی و شناخت اولین بنای ... نامه معماری و شهرسازی41 ساختمانهای جدیدالاحداث مدرن در تهران نیز در شماره های مختلف این مجله به صورت مصور معرفی شده اند.پرویز رجبی به صورت اجمالی بعضی از بناهای مدرن در ایران و تهران را در کتاب معماری معاصر ایران در عصر پهلوی توضیح داده است ولی هیچگونه تحلیلی در مورد معماری و ساختمانهای مدرن در تهران ندارد - رجبی، . - 1355
-3 روش تحقیق
"روشهای گردآوریِ اطلاعات به طور کلی به دو دستهی »کتابخانهای« و »میدانی«قابلِ تقسیم هستند. هر یک از این دو دسته در دو فضای واقعی و مجازی قابل انجام خواهند بود" - حافظ نیا ،. - 1391در »روشِ کتابخانهای« متن خوانی و فیش برداری، آمارخوانی، تصویر خوانی، و استفاده از عکس و نقشهها و دیگر سندهای تصویری و متنی مورد استفاده و بهرهبرداری قرار خواهند گرفت. از کتابها و مقالههای مرتبط میتوان به عنوانِ اصلیترین منبع مطالعاتی نام برد.
-4 مفهوم هویت
هویت در فرهنگ لغات فارسی به حقیقت شیء یا شخص ، که مشتمل بر صفات جوهری او باشد ، معنی شده است . تنها پدیده ای که دغدغه هویت دارد انسان است . فرد با حضور و رشد یافتن در جمع علاوه بر آنکه دارای هویت فردی یعنی نام و روابط مشخص با دیگران می گردد با گرفتن عناصر مشترکی که فرهنگ خوانده می شود ، هویت جمعی می یابد و با مجموعه این مسایل دارای تاریخ مشترک می شود ، به این ترتیب ایجاد هویت فردی می داند که از تمایز ، پایداری و در جمع بودن خود اطمینان حاصل کند. مکان و فضا مهمترین عواملی هستند که این نیازهای هویتی انسان را تأمین می کنند . به بیان روشن تر ، مرزپذیری و قابل تحدید بودن مکان و به تبع آن فضا ، این امکان را برای آنها فراهم می کند که انسان ها با احساس متمایز بودن ، ثبات داشتن و تعلق به گروه ، امنیت و آرامش لازم برای زندگی را کسب کنند - بهزادفر ، 1387،. - 25
-5 هویت فرهنگی
فرهنگ، به عنوان شناسنامه ی یک ملت است و هویت فرهنگی، به عنوان سند تاریخی تلاشها و خلّاقیتها، افتخارات و در مجموع فراز و فرودهای افتخارآمیز یا عبرت آموز گذشته و حال یک ملت شمرده می شود. حفظ هویت فرهنگی هر ملتی در تعامل با سایر فرهنگ ها، دغدغه ی وطن دوستانی است که از آبشخور آن فرهنگ سیراب شده اند و با لالایی آرامبخش و جان نواز مام میهن در بستر آن فرهنگ رشد و تکامل فکری و معنوی پیداکرده اند - سعیدی و همکاران ،. - 23:1385
-6 هویت و معماری
هویت را گاه به معنای تمایز و جدایی از مکاتب دیگر و گاه به معنای عام تر انسجام درونی و ریشه دار بودن و ارتباط سطح با عمق تعریف کرده اند . تعریف اول منظری جامعه شناسانه و تاریخی و رویکرد دوم منظری فلسفی و عرفانی دارد . امروزه بیشتر ، منظور از هویت ، دیدگاه اول است و این در حالی است که بسیاری از روشنفکران و معماران نو گرای ما امروزه بحث هویت را لااقل برای کشوری مثل ایران ، بحثی بی اساس و غیر سودمند می دانند . به عقیده آنها با گسترش ارتباط و پیوستگی جهان و شکل گیری دهکده جهانی حفظ هویت غیر ممکن و غیر مفید شده است و آنچه برای کشور ما ضروری است شناخت بیشتر و رساندن خود به سطح تمدن جهانی است . اما شکست این دیدگاه اثبات شده و حتی در غرب هم در این مورد دچار تغیرات اساسی شده و در آنجا
