بخشی از مقاله
چکیده
پیدایش دولت صفوی سر آغاز عصر تازه سیاسی و مذهبی است، که موجب استقلال ایران بر اساس مذهب رسمی تشیع و سازمان اداری نسبتا متمرکز شد . اما صفویان به راحتی به این تمرکز سیاسی و مذهبی دست نیافتند بلکه برای دست یابی به این مسئله موانع و چا لش های را نیز در پیش روی داشته اند که هدف ما در این پژوهش بر آن است که مشخص کنیم صفویان در این دوره برای گسترش تشیع با چه چالش هایی مواجه شده اند .
بررسی این موضوع در حوزه مطالعات تاریخی و از نوع توصیفی – تحلیلی می باشد که به ما کمک می کند تا به شناخت بهتراین موانع، پی ببریم .یافته های اساسی تحقیق نشان می دهد که در دوره صفویه موانعی در راه گسترش تشیع وجود داشته است که از جمله می توان به : وجود ترکان عثمانی ، عدم وجود کافی علمای شیعه در ایران ، صوفیان درون حکومت، سست ارادگی برخی از شاهان صفوی و تهاجم فرهنگی اشاره داشت .
مقدمه
تشکیل حکومت صفوی در اوایل قرن دهم از حوادث مهم تاریخ تشیع در ایران می باشد. که از خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی آغاز شد و سپس در دوره شاه اسماعیل یکم با تکیه بر مذهب تشیع به حکومتی یکپارچه و قدر تمند تبدیل شد ودر زمان شاه عباس اول و شاه طهماسب به اوج قدرت خود رسید . صفویه در پی اقداماتی که انجام دادند تلاش کردند که جامعه ایرانی را به سمت مذهب شیعه امامی باز گردانند و و توانستند در این راه با همتی که به خرج دادند وبا نیرویی که از قزلباشان در دست داشتند و با همکاری که بین شاهان صفوی و علمایی که از طریق همین شاهان از جبل عامل ، شام ، سوریه ولبنان به ایران برای ترویج تشیع دعوت به عمل آمده بودند، به هدف خود دست یابند . و مذهب حقه امامیه را در سرتاسر ایران گسترش دهند و حکومتی را که طی سالیان طولانی از طریق سنی مذهبان اداره می شد ، ومخالفان خود را که به طور عمده از شیعیان بودند به هیچ روی تحمل نمی کردند ،به حکومتی شیعی مبدل سازند.
اما برای رسیدن به این هدف موانع و چا لش هایی نیز در پیش روی آنان قرار گرفته است . از آن جمله می توان به عقیده صوفیگری که در زمان شیخ صفی ا لدین اردبیلی موسس سلسله صفوی وجود داشت اشاره کرد، که مجموعهای آمیخته از سه گرایش تسنن، تصوف و تشیع بود و همچنین وجود خانقاه در ابتدای تاسیس این دولت که سر تاسر ایران تحت سلطه این خانقا ها قرار داشت و دولتها به طور غالب سنّی بودند و فقه و قضاوت نیز، تحت سیطره عالمان اهل سنت بود.
را فضی خواندن آنان به خاطر اعتقاد داشتن به تشیع از سوی ترکان عثمانی و سنی مذ هبان در ایران، علاوه بر آن وجود برخی از شاهان صفوی که مجددا به تسنن روی آوردند از جمله - شاه اسماعیل دوم و ،شاه سلطان حسین - ، عدم وجود کافی علمای شیعی در ایران در زمان شاه اسماعیل اول ، که مذهب تشیع امامی را در ایران به رسمیت بخشید، و وی را مجبور کرد که از علمای جبل عامل و شام در این زمینه دعوت به عمل آورد و همچنین تهاجم فرهنگی ،دینی ومذهبی که درا ین دوره مشهود بوده است وبر علیه شیعیان رسالات ونوشته های فراوانی به قلم تحریر در آمده است با توجه به اهمیتی که این چا لش ها در زمان صفویه وجود داشته و این مسئله از نگاه پزوهشگران و نویسندگان دور مانده است و البته در کتابهای پژوهشی و مقالات علمی از جمله کتاب های دکتر رسول جعفریان و عباس قدیانی و ....... سفر نامه ها به صورت پراکنده اشاراتی به این موضوع شده است اما به صورت منسجم فعالیتی صورت نگرفته است وآن گونه که لازم است این مسئله مورد بررسی واقع نشده است و این نویسندگان بیشتر به موضوع گسترش تشیع پرداخته اند و کمتر موانع و مشکلات آن را مورد بررسی قرار داده اند .
در این نوشتار ما بر آنیم آن را به صورت منسجم در آورده و بدانیم که چه چالش هایی در گسترش تشیع امامیه در دوره صفویه در ایران وجود داشته است . ؟ برای پاسخگویی به این سؤال این فرضیه پیش روست که چا لش های متعددی در گسترش تشیع امامیه در دوره صفوی وجود داشته است ،بررسی این موضوع در حوزه مطالعات تاریخی و از نوع توصیفی تحلیلی قرار می گیرد . در این بررسی از روش تاریخی استفاده شده و روش جمع آوری داده ها مبتنی بر نوشته های مورخان ایرانی عصر صفوی و سفرنامه های اروپاییان می باشد . و هدف آن تعیین و مشخص کردن چالش هایی که صفویان با آن روبرو بوده اند و از ان جایی که پژ وهشگران و نویسندگان زیاد به این موضوع نپرداخته و این موانع را مورد بررسی منسجم قرار نداه اند ضروری به نظر می رسد که در این پژوهش مورد بررسی قرار گیرد .
