بخشی از مقاله
چکیده
فرایند توسعه در کشورهای درحال توسعه، این امر را معلوم ساخته که توسعه روستایی ضرورتی بنیادین برای توسعه ملی است و می باید در اولویت برنامه های توسعه ای قرار گیرد. در بین کشورهای جهان، ایران نیز این مهم را - توسعه پایدار روستایی - در محور سیاسته های توسعه قرار داده است. پر واضح است که جوامع روستایی ایران با چالشهای زیادی در حیطه های مختلف برای دستیابی به توسعه روبرو هستند، که این مقاله با رویکردی تئوریک به دنیال پیدا نمودن چالشهای توسعه روستایی ایران می باشد. هدف مقاله حاضر بررسی نظری و نقد چالش ها، تنگناها، مشکلات و موانع توسعه روستایی کشور ایران است. روش این مقاله مطالعه اسنادی، انتقادی و مروری است. بر اساس بررسی و مرور انجام شده، چالش های برنامه ریزی و مدیریت - نهادی - ، چالش های اجتماعی-فرهنگی، چالش های اقتصادی، چالش های محیطی - محیط زیست - و چالش های فیزیکی-کالبدی - زیر بنایی - موانع توسعه روستایی ایران می باشند.
کلمات کلیدی: موانع توسعه، روستا، توسعه روستایی، ایران.
مقدمه
افزایش سریع جمعیت جهان افزایش فشار بر منابع و بحران مواد غذایی را در پی دارد که باید در مورد اهمیت کشاورزی و فضای روستایی تجدید نظر صورت پذیرد. مناطق روستایی در معرض تحولات جمعیتی، تجاری و فن آوری، امرار معاش خانوار روستایی با مشکلات مربوط به رقابت اقتصادی ضعیف، بهره وری پایین، فقر، و همچنین کاهش جمعیت روستایی مواجه هستند . - Popescu, 2014 - توجه به توسعه روستایی - جغرافیا - ، سرمایه انسانی، پیشرفت علم و فن آوری، سازمان های فرهنگی، سیاسی، تجارت، مستعمرات بین المللی، علل فاصله کشورهای توسعه یافته با کشورهای در حال توسعه می باشد . - Korotayev et al, 2015 - امروزه توسعه روستایی یک سیاست جامع برای توسعه پایدار تمام مناطق است. که در میان کشور های در حال توسعه، ایران به دلیل در اختیار داشتن پتانسیل کشاورزی و روستایی قابل توجه، - جمعیت روستایی 21503 میلیون نفری و اراضی کشاورزی 18,7 میلیون هکتاری - - مرکز آمار ایران، - 1390، باید این مهم را در اولویت های سیاست گذاری خود پر رنگ تر نماید.
در گذشته روستاهای کشور ایران وضعیتنسبتاً پایداری داشتند، تحولات قرن بیستم چهره روستاها و شیوه زندگی و روابط اجتماعی روستاییان را ابتدا به آرامی و آنگاه با شتاب بیشتری دگرگون کرد. بر اثر این دگرگونیها روابط سنتی شهر و روستا نیز دستخوش تغییر گردید و با رشد و توسعه بازار کار و تجارت در شهرها و رشد شتابان جمعیت در مناطق روستایی،مهاجرت روستاییان به شهرها شدت بیشتری به خود گرفت. با ورود مصنوعات شهری و کالاهای خارجی به روستاها به تدریج خودکفایی نسبی روستاها از هم پاشیده و با رشد نسبی کشاورزی تجاری در روستاها زمینه برای دگرگونیهای سریع در دهات ایران فراهم شد . - Kalantari et al, 2008 - انقلاب مشروطه - سال - 1283 به عنوان مبدأ فعالیتهای قانونمند برای انجام اقداماتی جهت توسعه کشور و به ویژه توسعه روستایی در نظر گرفته شد، در سال 1327 بطور رسمی کشور ایران دارای برنامه عمرانی وسازمان مسؤول اجرای آن گردیداز این سال تا سال 1356کلاً، پنج برنامه که به صورت دو برنامه هفت ساله و سه برنامه پنج ساله بوده، اجرا گردید . - Golmohammadi, 2013 - پس از انقلاب سال 1357، برنامه ریزی توسعه اقتصادی اجتماعی کشور با یک دهه تاخیرآغاز شد، کهغالباً دارای بار مذهبی بود. از مهمتریناقدامات انجام شده، - واگذاری اراضی، مسکن سازی، ساختن راه روستایی و توسعه خدمات مانند برق و آب لوله کشی - بود - بهرامی، . - 1389
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در سال 1375 جمعیت شهری - 36818 میلیون نفر - و روستایی 23238 - میلیون نفر - ، در سال 1380 جمعیت شهری - 42587 میلیون نفر - و روستایی 22714 - میلیون نفر - ، در سال 1385 جمعیت شهری 48260 - میلیون نفر - و روستایی 22236 - میلیون نفر - و در سال 1390 نسبت جمعیت شهری 53647 - میلیون نفر - به روستایی 21503 - میلیون نفر - 71 به 29 درصد بوده است - مرکز آمار ایران، . - 1390 که این آمار نشان دهنده کاهش جمعیت روستایی و افزایش مهاجرت به سوی شهرها می باشد. که می توان اذعان داشت پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده، نابرابری فزاینده ، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، حاشیه نشینی شهری و مانند آنها، موجب توجه به ضرورت تقدم و توجه به توسعه » توسعه روستایی شده است. وبسیاری از دانشمندان توسعه روستایی را فراتر از توسعه شهری در نظر می گیرند و توسعه ملی ر ا در گرو توسعه روستایی می دانند. توجه به توسعه روستایی از راهبردهایی است که در سالهای اخیر، بیشترکشورها بدان روی آورده اند. این نوع توسعه معطوف به تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، و سیاسی است. حال، این سؤال مطرح می شود چالش ها، تنگناها، مشکلات و موانع موجود در مسیر توسعه روستایی ایران کدامند؟
مبانی نظری:
تعاریف توسعه: توسعه بعنوان یک مفهوم جدید که در دهههای اخیر به فراوانی از آن نام برده میشود توسط افراد مختلفی تعریف شده است. توسعه یعنی تغییر خوب . - Chambers, 2004 - وقتی به توسعه یک جامعه یا یک سیستم اجتماعی و اقتصادی اشاره می شود؛ توسعه به معنای بهبود در وضعیت عمومی هرکدام از عناصر تشکیل دهنده ی آن می باشد . - FAO, 2011 - توسعه به کیفیت مادی زندگی، و همچنین به فرآیندهایی تغییر و بهبودی که منجر به افزایش استانداردهای زندگی می شود، اشاره دارد. توسعه صرفا یک پدیده اقتصادی نیست، بلکه شامل طیف وسیعی از مسائل بهداشتی، آموزشی، نابرابری و فقر می شود . - Vesal, 2014 - رواج مفهوم امروزی توسعه که بیشتر جنبه ای نسبی دارد، به دهه 1960 باز می گردد. پیش از آن مفاهیمی مانند آباد سازی - استعمار - ، اصلاح، عمران، بهسازی، ترویج و نهایتا رشد طی سالها مطرح بودند.
اما با رشد شتابان صنعت و تکنولوژی در جهان و گسترش شهرنشینی عقب ماندگی مناطق روستایی جهان بیش از پیش نمایان شد. و چون روستاییان نسبت به شهرنشینان درآمد کمتری داشته و از خدمات اجتماعی، رفاهی و آموزشی ناچیزی برخوردار بودند لذا در جهت رفع فقر شدید مناطق روستایی، بهبود سطح و کیفیت زندگی روستاییان، ایجاد اشتغال و افزایش بهره وری آنان بحث - توسعه روستایی - مطرح شد . - Golmohammadi, 2013 - توسعه نیافتگی: توسعه نیافتگی به معنای فقدان توسعه نیست، بلکه به معنی بیشتر و یا کمتر توسعه یافتگی است. توسعه نیافتگی تنها یک وسیلهی مقایسه سطح توسعه است. توسعه نیافتگی بهرهبرداری یک کشور توسط کشورهای دیگر نیز می باشد . - Ashaver, 2013 -
شاخص های توسعه: فقر: فقر یک پدیده چندبعدی است. فقر فقدان نیازهای مصرف اساسی عمومی است؛ که آن بدان معنی است که سطح نامساعدی از مصرف غذای ناکافی، لباس و سرپناه وجود دارد و علاوه براین، فقدان ظرفیتهای خاص مانند: قادر بودن به مشارکت با عزت در جامعه نیز وجود دارد . - Ashaver, 2013 - بیکاری: جستجوی برای یافتن کار در آخرین بار، به عنوان یک وضعیت که در آن کسی که در سن کار است قادر به گرفتن یک حرفه نیست . - United Nations, 2007 - نابرابری: نابرابری از ابعاد مختلف شامل: نابرابری در درآمد، نابرابری در دسترسی به امکانات عمومی جامعه مانند: بهداشت،آموزش و پرورش رایگان نابرابری در قدرت - عدم تساوی در حق رای و . . . تشکیل شده است . - Ashaver, 2013 - - Easterly, 2007 - درآمد ملی: ارزش مجموع کالاها و خدماتی که در یک کشور طی مدت زمان معینی - یک سال - تولید شده است . - Torado and Smith, 2011 - - United Nations, 2007 -
توسعه روستایی: در اوایل 1990 توسعه روستایی معادل توسعه کشاورزی بود، به بیان ریورا و قمر توسعه روستایی موضوعی جامع و چندبعدی بود که و توسعه کشاورزی فعالیت های وابسته به آن را در بر می گرفت - . - Rivera and Qamar, 2003 به بیان مادو ایزاری برای کمک به روستاییان برای اولویت یندی نیازهایشان با یهره گبری از سازمان هاب یومی است همچنین بیان میکند که توسعه روستایی محیط فرهنگی اجتماعی روستا را بهبود می بخشد و باعث تقویت توانایی افراد برای کسب درآمد و رفاه پایدارمی شود. . - Madu, 2007 -
توسعه کشاورزی برای پایداری مناطق روستایی
استراتژی های توسعه پایدار برای مناطق روستایی - بخش کشاورزی، مواد غذایی - ، ایجاد دستورالعمل برای بخش کشاورزی، مواد غذایی، به عنوان یکی از اجزای اصلی از سرگیری رشد اقتصادی، به شرط: تامین امنیت غذایی ملی و تضمین ایمنی مواد غذایی برای جمعیت روستایی است؛ که طبیعت، منابع مادی و انسانی کشاورزی و تناسب زیست محیطی از منابع کشاورزی به عرضه محصولات با کیفیت بالا کشاورزی، مواد غذایی در بازارهای داخلی و خارجی است . - Otimana et al, 2014 - چارچوب استراتژی ملی، برنامه ها و پروژه های کشاورزی را در هسته خود برای توسعه پایدار روستایی دارند ، به عنوان عامل پایدار رشد اقتصادی، که ضامن یک اقتصاد قوی روستایی، بر اساس زیرساخت های روستایی مدرن، اعطای فن کافی از قلمرو روستایی، از محلات روستایی و خانه، از طریق استفاده از منابع طبیعی تجدید پذیر محلی - از منطقه روستایی - در مدار اقتصادی، محیط زیست و چشم انداز حفاظت است و، به عنوان یک اثر از ، رسیدن به یک استاندارد روستایی، زندگی قابل قبول، از طریق کاهش فقر شدید در مناطق روستایی می باشد.
توسعه اقتصادی پایدار را می توان به دست آورد، اول از همه، تنها در صورتی که سرمایه گذاری ها میان مدت و بلند مدت در تحکیم از منابع کشاورزی و واحد کشت و پردازش، در فن آوری های پیشرفته، در تجهیزات کافی از قلمرو کشاورزی از طریق آبیاری ساخته شده، خشکی، سیستم ضد فرسایش، کمربند پناهگاه جنگل برای حفاظت از درست، سیستم های ضد سیل، و غیره صورت گیرد . - Otimana et al, 2014 - با توجه به اهمیت عمده ای که در زمینه جهانی به فعالیت های کشاورزی نسبت داده شده، لذا یک سری از اقدامات به منظور احیای این بخش و سودآوری آن مورد نیاز است: ایجاد مدل های توسعه که برای بهره برداری های کوچک با توجه به ویژگی های کشاورزی کافی هستند. اقدامات با توجه به افزایش رقابت و سودآوری بهره برداری های کشاورزی بومی کوچک؛ افزایش سطح تامین مالی؛ حفظ و تشویق کارآفرینی؛ جذب بخش بزرگتری از محصولات سنتی در بازار؛ ارائه یک مقدار بیشتری از مشاوره رایگان و تطبیق آن را به نیازهای واقعی بهره برداری های کوچک؛ ساده کردن روند مربوط به ارائه اطلاعات . - Popescu, 2014 -
