مقاله موانع و مشکلات توسعه اکوتوریسم در شهرستان ایذه

بخشی از مقاله

موضوع: موانع و مشکلات توسعه اکوتوریسم در شهرستان ایذه

چکیده

صنعت گردشگری در هزاره سوم به یکی از پررونق ترین؛ جذاب ترین و اشتغال زاترین صنعت جهان تبدیل شده است. رونق گردشگری در هر منطقه تابع شرایط و ویژگی های ملی و منطقه ای شامل سیاست های دولت، عوامل اجتماعی و فرهنگی، جاذبه های طبیعی و تاریخی، کمیت و کیفیت خدمات ارائه شده به گردشگران می باشد.جاذبه های گردشگری بعنوان عامل کشش، با توجه به ویژگی های خاص و جذابیتهای که دارند، می توانند گردشگران را از نقاط و سرزمین های دور به سمت خود جذب کنند و هر قدر جاذبه های گردشگری متنوع تر و منحصر به فرد تر و جذاب تر باشند از قدرت بالاتری برخوردار خواهند بود و در نتیجه حوزه نفوذ بسیار وسیع تر خواهد داشت. این پژوهش که با هدف بررسی نقش جاذبه های گردشگری شهرستان ایذه در جذب گردشگر و توسعه گردشگری صورت گرفته با روش توصیفی، تحلیلی انجام شده است که اطلاعات لازم برای انجام این تحقیق با استفاده از منابع مکتوب و مطالعات میدانی که در رابطه با این موضوع انجام پذیرفته جمع آوری شده است . نتایج این پژوهش نشان می دهد که شهرستان ایذه با دارا بودن جاذبه های گردشگری فراوان می تواند هر ساله پذیرایی گردشگران بسیاری از اقصی نقاط کشور باشد ولی متاسفانه با دارا بودن این پتانسیل ها در جذب گردشگر و توسعه گردشگری موفق نبوده است .

کلید واژه: گردشگری، توسعه گردشگری، جاذبه های گردشگری، شهرستان ایذه

مقدمه:

صنعت گردشگری در هزاره سوم به یکی از پررونق ترین؛ جذاب ترین و اشتغال زاترین صنعت جهان تبدیل شده است. رشد سریع گردشگران در دهه های اخیر، نقش قابل توجهی در تامین منابع مورد نیاز ارز و توسعه اقتصادی داشته و باعث توجه بیش از پیش کشورها به آن شده است. رونق گردشگری در هر منطقه تابع شرایط و ویژگی های ملی و منطقه ای شامل سیاست های دولت، عوامل اجتماعی و فرهنگی، جاذبه های طبیعی و تاریخی، کمیت و کیفیت خدمات ارائه شده به گردشگران می باشد. از آنجاییکه گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان،یکی از بزرگترین و سودآورترین صنعتها محسوب می شود، ایران با پیشینه تمدنی کهن و جاذبه های متنوع و موقعیت برجسته اقلیمی، خواهان منافع اقتصادی از جمله اشتغازایی و درآمد ارزی بوده و بر حفظ ارزشهای متعالی و هویت فرهنگی خود نیز تاکید دارد. براساس گزارش سازمان جهانی (wto) و برنامه چشم انداز توریسم در سال2020 میلادی تعداد گردشگران در سراسر جهان به یک میلیارد و 600 میلیون نفر خواهد رسید. این سازمان پیش بینی کرده که منطقه خاورمیانه پس از منطقه شرق آسیا، بالاترین میزان رشد توریسم را در جهان خواهد داشت، بر این اساس در برنامه ریزی به منظور بهربرداری از جاذبه های توریستی و اکوتوریستی می بایست سیاست های کلان و خواسته های مردم محلی مورد توجه قرار گیرد.(شکل(1

شناسایی جاذبه های توریستی

مطالعه جاذبه ها

برآورد هزینه های لازم جهت رفع مشکلات

اقدام برای رفع مشکلات و موانع

تبلیغ و شناسای جاذبه های توریستی

ورود توریست و مهمانان و پذیرش آنها

2

× نظرخواهی از گردشگران در موقع مراجعت به وطن خود

برنامه ریزی براساس نظر گردشگران و رفع موانع و مشکلات

نواقص

پذیرش گردشگران در طول سال

چگونگی برنامه ریزی به منظور جذب گردشگران (خذرلی × × (1389

بیان مسئله

در شرایطی که قرن بیستم به پایان رسیده است هنوز توسعه برخی استان ها با مسائل و چالش های متعددی مواجه است چرا که راهبرد های گذشته برای توسعه این نواحی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته اند مسائلی همچون فقر ، اشتغال ، بهداشت ، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تامین کنند . این راهبرد های در توزیع منافع حاصل از رشد و توسعه نیز موفق نبوده و سبب ایجاد مشکلات متعددی برای نواحی به خصوص نواحی روستایی شده است . یکی از راهبرد هایی که اخیرا در اغلب کشور های جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه و گسترش توریسم در نواحی محروم و دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری می باشد ( قادری ، 1383 ، . (36 بخش بسیار مهمی از فعالیت های جهانگردی در دنیا مبتنی بر بهره مند شدن از طبیعت است که امرزه اکوتوریسم نام گرفته است . در فعالیت های اکوتوریستی افراد و یا گرو های جهانگرد با هدف بهره گیری از زیبایی های طبیع و جلوه های حیرت انگیز به رشته کوه های مرتفع ، کوهستان ها ، کوهپایه ها ، جنگل ها ، جلگه ها ، صحرا ها و دره های عمیق سفر می کنند. سفر اکوتوریست ها که ممکن است به دنبال دیدار از گیاهان ، جانوران و یا انجام برررسی های اکولوژیکی ، مطالعات زمین شناسی و یا با هدف دیدار از روستاهای جا گرفته در دور دست ترین مناطق و تماس با مردمان ساکن در دهکده ها و شرکت در مراسم عرفی آنان صورت گیرد ، آثار اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی فراوان از خود به جای گذاشته است . ایجاد اشتغال و توسعه منطقه ای از آثار بسیار مهمی است که توسعه اکوتوریسم به همراه آورده است(شفیع زاده ، 1383، .(42 اهمیت صنعت گردشگری امروزه به حدی رسیده است که به عنوان بزرگترین صنعت خدماتی جهانی در آمده و سالانه میلیون نفر توریست در سرتاسر جهان با انگیزهای گوناگون در حال جا به جای و سفر می باشند بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه با درک پایگاه جهانگردی در چرخه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ارتباطات و مسائل سیاسی این فعالیت انسانی پویا و بدون دود را در سرلوحه فعالیت های پیشرو در کشورشان قرار داده اند و از منابع کوتاه و بلند مدت آن در پرتو برنامه ریزی و مدیربت صحیح نمایان می گردد،بهرمند می شوند (مرادی 1389 ،. (42 سابقه برنامه ریزی گردشگری در کشور ما به حدود سال )1341 آغاز برنامه سوم عمرانی کشور) بر می گردد ،اما متاسفانه با گذشت بیش از 40 سال از آغاز آن این فعالیت هنوز جایگاه خود را نیافته است. توجه به تقاضای

3

روزافزون مردم به تفرجگاهها و مکان های تفریحی، تجزیه و تحلیل در مورد این مساله از نقطه نظر اقتصادی و اجتماعی و بررسی کامل خواسته های مردم و همچنین پیش بینی نیازهای تفرجگاهی و اوقات فراغت در آینده کاری است که با وجود دشواری به علت ضرورت امر، الزامی است.(امیرنژاد و همکاران،(2: 1388شهرستان ایذه با داشتن جاذبه های طبیعی و فرهنگی و تاریخی فراوان می تواند در جذب گردشگر داخلی و خارجی و ایجاد اشتغال و کار آفرینی در شهرستان نقش بسزایی را ایفا نماید اما علی رغم وجود قابلیت های گردشگری بسیار در شهرستان ایذه بنظر می رسد عدم بهره برداری از جاذبه های گردشگری، نبود زیرساخت های لازم و برنامه های منطقه ای متناسب با امکانات این شهرستان توانمندی منطقه را در توسعه همه جانبه صنعت گردشگری کاهش داده است. بر این اساس پاسخگویی به سوالات زیر می تواند روشن کننده بخش عمده ای از این تنگنا ها و مشکلات باشد:

آیا شهرستان ایذه دارای پتانسیل های لازم جهت جذب گردشگر و توسعه گردشگری می باشد ؟

آیا پتانسل های شهرستان ایذه توانسته در توسعه گردشگری و جذب گردشگر موثر واقع شود؟

آیا مشکلات و تنگناهای گردشگری شهرستان ایذه در کاهش گردشگری شهرستان ایذه نقشی داشته است ؟

اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه میراث فرهنگی بعنوان یکی از مولفه های اصلی صنعت گردشگری بشمار می آید. در شرایط کنونی توسعه میراث فرهنگی به مثابه جز جدایی ناپذیر اقتصاد کشور در جهان با جذابیت فراوان گردشگری و شمار قابل توجه گردشگرانی است که چشم اندازبسیار امید بخش را در جهت رشد اجتماعی و رونق اقتصادی کشور و افزون بر ظرفیت اشتغال زایی آن دری را در برابر برنامه ریزان و مدیران اجرایی کشور می گشاید(حیدرپور1386، (34 گسترش صنعت گردشگری برای گذراندن اوقات فراغت در مکانهای که پتانسیل بالقوه جذب گردشگر را دارندمی تواند به عنوان ابزار کارامدی در جهت رشد و توسعه ی همه جانبه جوامع میزبان و مهمان در نظر گرفته شود. این صنعت در هر منطقه نیازمند شناسایی دقیق محدوده، ارائه خدمات و تسهیلات رفاهی مورد نیاز بر جذب گردشگر می باشند. ضنعت مزبور در سالهای اخیر تاثیرات زیادی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جهان داشته است، که از آن جمله می توان به ایجاد، ارزآوری، تعادل منطقه ای، کمک به صلح جهانی،کمک به سرمایه گذاری در میراث فرهنگی و بهسازی محیط اشاره کرد(طاهری (2: 1390

در تبیین کارکردهای گردشگری می توان به موارد زیر اشاره کرد :

.1 نیرویی حیاتی برای صلح : گردشگری می تواند فاصله های روا نشناختی و فرهنگی افراد را از حیث نژادها، رنگ ها، مذاهب و در مراحل مختلف اجتماعی و توسعه پوشش دهد. به وسیله تسهیل روابط اجتماعی حقیقی در میان افراد، گردشگری میتواند ادراک بین المللی را ارتقا بخشد، به صنعت صلح جهانی تبدیل شود و به افراد کمک کند تا بر تعصبات خود غلبه کنند.

.2 اهمیت اجتماعی : هم گردشگر و هم جامعه میزبان می توانند مزایای فراوانی را از تعاملات اجتماعی بر اساس تجربیاتی که گردشگری فراهم می کند به دست آورند. هر دو می توانند موارد فراوانی را از یکدیگر یاد بگیرند

4

.3 اهمیت اقتصادی : گردشگری دارای مشارکتی معنادار در اقتصاد بسیاری از کشورها است که به طور نمونه می توان به ترکیه، مالزی، تایلند، مصر اشاره کرد.

.4 غنای فرهنگی : گردشگری در حفظ و توسعه میراث فرهنگ جهانی، مشارکت و دولت ها را تشویق می کند که از مکانهای تاریخی، کو هها و ... خود محافظت کنند. همچنین، موجبات احترام متقابل و اعتماد در برخورد با فرهنگ های مخالف را فراهم می کند.

.5 فرصت های اشتغال : گردشگری، فرصت های اشتغال و توسعه مسیر شغلی را برای میلیو نها فرد به وجود آورده است.

اهداف تحقیق

- بررسی پتانسیل های قابل استفاده در الگوی توسعه گردشگری در شهرستان ایذه

- شناسایی مشکلات و تنگناهای موجود در گردشگری شهرستان ایذه

- تقویت و توسعه زیر ساخت ها در شهرستان ایذه

- حداکثر استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های گردشگری شهرستان ایذه

- ارائه راهکارها در جهت توسعه پایدار گردشگری شهرستان ایذه

روش تحقیق:

این پژوهش که با هدف بررسی نقش جاذبه های گردشگری شهرستان ایذه در جذب گردشگری و توسعه گردشگری صورت گرفته با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است که اطلاعات لازم برای انجام این تحقیق با استفاده از منابع مکتوب و مطالعات میدانی که در رابطه با این موضوع انجام پذیرفته جمع آوری شده است.

مبانی نظری و پیشینه تحقیق:

صنعت گردشگری فرهنگی ترین حوزه اقتصادی است، کارشناسان اقتصادی معتقدند گردشگری تنها بخشی از مجموعه عظیم اقتصاد است که در حد بسیار زیادی با رگه های فرهنگی گره خورده است چون از یک سو تا حد مطلوبی موجبات آشنایی فرهنگ ها، تمدن ها، نژادها، سرزمین ها، اقوام و گویش های مختلف را با یکدیگر فراهم می سازد. و از سویی دیگر نیز می تواند یکی از منابع کسب درآمد برای کشورهای مختلف باشد(اصفهانی و پاداش1387، 62 به نقل از حیدری زاده) هر یک از محیط های طبیعی، جغرافیای، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زمینه ساز فعالیتهای گوناگونی هستند که توریسم نیز از جمله این فعالیت محسوب می شود. گسترش و توسعه گردشگری در کشورهای توسعه یافته موجب تنوع هر چه بیشترمشاغل و منابع درآمدی و کاهش ناهماهنگی در سایر بخش ها شده است. این صنعت در کشورهای در حال توسعه که با مشکلات بی حد و حصر اجتماعی و

5

اقتصادی مواجه اند، می تواند فرصتی درخور در اختیار برنامه ریزان قرار دهد تا به کاهش نابرابری ها، افزایش درآمدها و فرصت های جدبد شغلی و توازن اقتصادی مناطق مختلف کشور دست یابند(نوروزی، 1389، (179-155جاذبه های گردشگری بعنوان عامل، کشش، با توجه به ویژگی های خاص و جذابیتهای که دارند، می توانند گردشگران را از نقاط و سرزمین های دور به سمت خود جذب کنند و هر قدر جاذبه های گردشگری متنوع تر و منحصر به فرد تر و جذاب تر باشند از قدرت بالاتری برخوردار خواهند بود و در نتیجه حوزه نفوذ بسیار وسیع تر خواهد داشت(رهنمایی و همکاران1390، (85 در این تحقیق سعی شده ضمن شناخت صنعت گردشگری به جاذبه های اکوتوریستی و تاریخی منطقه پرداخته و پتانسیل های گردشگری آن بررسی و شناسایی شود و با توجه به توانمندی ها و ویژگی های و ویژگی های این منطقه، پیشنهاداتی در جهت رونق گردشگری ارائه شوند

منفرد و همکاران((1391 در پژوهشی تحت عنوان نقش جاذبه های گردشگری برای گذراندن الگوی اوقات فراغت به این نتیجه رسیده اند که نواحی شهری به علت آنکه جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار دارند غالبا مقاصد گردشگری مهمی محسوب می گردند. شهرها معمولاجاذبه های متنوع و بزرگی دارد که این خود گردشگران بسیار را جذب می کند.گردشگری در میان فعالیت های فراغتی از بیشترین تنوع و تحرک از یک سو و وسیع ترین پهنه مکانی و فضایی از سوی دیگر برخوردار است.

سید علی پور((1390در پژوهشی تحت عنوان نقش جاذبه های اکوتوریستی، فرهنگی و تاریخی در توسعه گردشگری استان سمنان به این نتیجه رسیده است که جاذبه های اکوتوریستی مهمترین عامل جذب گردشگر محسوب می شود و پس از آن جاذبه های تاریخی و باستانی استان و جاذبه های فرهنگی و مذهبی قرار می گیرند. برنامه ریزی برای گردشگری نباید تک بعدی باشد؛برنامه ریزی و سرمایه گذاری در جذب توریسم داخلی و خارجی می تواند اقتصاد کشور را متحول سازد.

احمدی و همکاران (1391)در پژوهشی تحت عنوان نقش جاذبه های اکوتوریستی، تاریخی و فرهنگی در توسعه گردشگری استان سمنان به این نتیجه رسیده است که گردشگری در بستر محیط جغرافیای صورت می گیرد که متشکل از محیط طبیعی، فرهنگی و اجتماعی است. هر یک از این دو در محیط متشکل از عواملی هستند که به نوعی بر گردشگری تاثیرگذار است و از آن تاثیر می پذیرد. بستر سازی و تجهیز موقعیت های گردشگری از شروط اساسی برای ایجاد یک جریان پایدار گردشگری است.

معرفی محدوده مورد مطالعه

شهرستان ایذه در 185 کیلومتری شمال شرقی اهواز، در میان رشته کوه های زاگرس، در مرکز یکی از جاده های باستانی که فلات بارور ایران را به دشت تمدن خیز خوزستان متصل می کند، قرار دارد که از شمال غرب به شهرستان اندیکا از شمال شرق به استان چهارمحال و بختیاری و از جنوب به استان کهکلویه و بویراحمد و شهرستان باغملک متصل می شود شهرستان ایذه، بواسلطه قرار گرفتن در دامنه کوه های زاگرس، کوهستانی بوده و خوش آب و هواترین شهرستان استان خوزستان می باشد. میانگین میزان بارندگی سالیانه600 تا 800 میلیمتر بوده و گاهی دمای آن تا 3 درجه زیر صفر می رسد و در ارتفاع 850 متر از سطح دریا قرار دارد. براساس نقوش برجسته و کتیبه های کشف شده در اطراف شهر ایذه نام باستانی این شهر در زمان ایلامیان (آیاپیر) بوده است. در دهه ی دوم قرن اول ه.ق توسط لشکریان اسلام به فرماندهی عبداالله بن عامر فتح شد و نامش به ایذج معرب و برگردانده شد. در دوره ی ایلخانی مرکز حکومت اتابکان فضلویه لر شد و نام آن به(مال امیر، مالمیر) تغییر یافت و در دوره پهلوی اول در سال 1314 ه.ش بنا به تصویب هیات وزیران و مجلس شورای ملی وقت به نام ایذه بدل گردید.

معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان ایذه

6

معرفی اماکن مذهبی

امازاده سلطان ابراهیم (ع)

امام زاده سلطان ابراهیم مرتضی بن عبداالله بن حمزه بن جعفر از نوادگان امام موسی کاظم(ع)می باشد.محل دفن و بارگاه ایشان در روستای کارتا در 60 کیلومتری شمال غربی ایذه در دامنه کوهی بزرگ که با نام خود آن بزرگوار است و حدود 2200 متر ارتفاع دارد واقع شده است. چشمه ای از این کوه جاری است که معروف به چشمه امام زاده می باشد و آب آن از دامنه جنوبی کوه به دره کارتا و در قسمت غربی به کارون منتهی می شود.

امام زاده شهپیر(ع)

از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد که محل دفن و بارگاه ایشان در روستای دهنو در 15 کیلومتری جنوب دهدز است، پس از آبگیری سد کارون بارگاه این امامزاده به 700 متر بالاتر از محل فعلی انتقال یافته است.

امام زاده سید صالح(ع)

سید صالح فرزند امام سید حمزه بن امام موسی کاظم می باشد.بقعه این امام زاده در دهستان مرغا روستای سید صالح در 40 کیلومتری غرب ایذه قرار دارد.

جاذبه های طبیعی

دشت سوسن

دشت سوسن در 35 کیلومتری شمال غربی شهرستان ایذه واقع شده است که بدلیل عبور رودخانه کارون از میان از میان دشت و تقسیم آن به دو بخش شرقی و غربی دارای گونه های مختلف گیاهی از جمله درختان انار، بلوط، انجیر و .... می باشد و مردم منطقه علاوه بر دامپروری به کشت برنج و دیگر محصولات کشاورزی نیز می پردازند. علاوه بر طبیعت بسیار زیبای دشت سوسن خصوصا در فواصل بین بهمن تا خرداد ماه، دارای غنای بسیار بالای آثار تاریخی شامل تپه های باستانی، پل، بردگوری و..... می باشد.

دهکده تفریحی توریستی زراس

در 14 کیلومتری دهدز و 55 کیلومتری ایذه در شمال دریاچه سد کارون 3 قرار دارد. این دهکده در زمینی به مساحت 200 هکتار با زیر بنای 46 هکتار احداث می شود. ساخت کامل این دهکده گردشگری 12 سال زمان می برد که در سه مرحله چهار ساله به اجرا گذاشته می شود.