بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای فضای مجازی بر خانواده و به روش متن پژوهی انجام شده است. اینترنت یک صنعت روبه رو رشد است که همواره تمامی ابعاد زندگی انسان را تحت تاثیر خود قرار داده است. و اگر چه یک منبع قوی اطلاع رسانی در خدمت جامعه است ولی همواره سبب شکل دهی و تغییر ارزش های اجتماعی، دینی و خانواده گشته است. بنابراین به از هم گسیختگی خانواده و حرف ناشنوی فرزندان از والدین خود، کاهش حضور اعضای خانواده در کنار هم و بروز آسیب های روانی منتهی می گردد. که این امر منجر به انزواطلبی افراد می شود. بنابراین شناخت و آگاهی از پیامدهای این پدیده جدید می تواند دغدغه ی خانواده ها را کاهش دهد تا با نگرانی کمتری بگذارند فرزندانشان از این تکنولوژی جدید بهره مند شوند. بنابراین نتایج این پژوهش حاکی از رابطه ی مستقیم استفاده از اینترنت و نقش آن بر کاهش ارزش های - دینی، روانی، اخلاقی و اجتماعی - خانواده است.
واژگان کلیدی: فضای مجازی، اینترنت، خانواده، پیامد
مقدمه
امروزه بدون شک اینترنت یکی از عوامل بسیار مهم در انقلاب صنعتی نوظهور است. و در تمام جنبه های زندگی بشر راه پیدا کرده است - لیتراس و دی پابلوس، . - 2011 خانواده مبنای تشکیل دهنده بخش بزرگی از سرنوشت انسان است و در شیوه سبک زندگی افراد و عملکرد آنان نقش بزرگی دارد - شیری و همکاران ،. - 1394 اینترنت و رسانه های ارتباطی در سال های اخیر رشد چشمگیری نموده و به دنبال خود تهدیدات زیادی داشته است. از آنجایی که امروزه افراد بیشترین وقت خود را صرف دنیای مجازی می کنند این شبکه ها بر میزان تنهایی افراد و کاهش روابط عاطفی آنان تاثیر گذاشته است - میرزائی و همکاران،. - 1392 اعتیاد به اینترنت و همچنین پذیرش این نکته که اصلی ترین منبع کسب اطلاعات و ایجاد روابط از طریق اینترنت صورت می گیرد، باعث ایجاد اثرات منفی در زندگی و ارزشها و روابط و همچنین بر نهاد خانواده شده است - رومیانی و همکاران، . - 1397
به طور کلی تغییر در هویت یابی ، نظام ارزشی و معنایی و جامعه پذیری افراد به دلیل وجود چنین فضای رسانه ای و ارتباطی نوین بوده است - داها، 2011؛ بیدن و بروبن، . - 2010 با ظهور تکنولوژی، نقش خانواده دچار اختلال و آسیب شد و اینترنت در کنار تمام محاسن، یک سری نگرانی ها برای خانواده ها بوجود آورده است - سیدان و همکاران،. - 1394 اگرچه خدمات بی شماری از قبیل: اشتغال، تفریح و اطلاع رسانی را فراهم نموده اما به دلیل افزایش جرائم وآسیب های اجتماعی ضرورت توجه به آن الزامی است - خرازانی،. - 1394 خانواده محیطی برای همدلی است در صورتی که گرایش افراطی افراد به فضای مجازی مانع از صحبت کردن آنها با یکدیگر شده است - شیری و همکاران،. - 1394 موارد فوق حاکی از اهمیت پررنگ نهاد خانواده و تاثیر آن بر فرزندان است که این نهاد مانند هر نهاد دیگری دستخوش تغییر است.
امروزه شیوه ی ضربه زدن به فرهنگ کشورها تغییر نموده و دشمنان سعی در فروپاشی بنیان خانواده از طریق فضای مجازی دارند - صبوری خسروشاهی،. - 1389 بر این اساس آنچه که ضرورت و اهمیت توجه به فضای مجازی و شیوه زندگی را بیشتر نموده پیامدهای مثبت و منفی آن است - نظری و همکاران،. - 1394 بر اساس رشد بالای استفاده از اینترنت در ایران شناخت خطرات و پیامدهای اینترنت به عنوان یک وسیله ارتباطی بر خانواده، ضرورت انجام این پژوهش را فراهم نموده است. از جمله پژوهش هایی که به موضوع اینترنت و پیامدهای آن پرداخته اند عبارتند از: از جمله پژوهش هایی که به موضوع اینترنت و پیامدهای آن پرداخته اند عبارتند از: محمدی و فیضی - - 1396 در پژوهشی با عنوان " بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی بر پیامدهای اجتماعی و یادگیری دانشجویان" نشان دادند که استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با پیامدهای اجتماعی و پیامدهای یادگیری رابطه مثبت و معناداری دارد.
کرم- الهی - - 1387 در پژوهش خود با عنوان" بررسی جامعه شناختی آثار مثبت و منفی استفاده از اینترنت بر دین داری جوانان" نشان داد که رابطه منفی بین استفاده تفریحی و ارتباطی از اینترنت با دین داری وجود داشته است. بشیر و افراسیابی - - 1931 در پژوهشی با عنوان" شبکه های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان: مطالعه موردی بزرگ ترین جامعه مجازی ایرانیان" نشان دادند که استفاده بیش از حد اینترنت در بین جوانان مورد اعتراض خانواده ها واقع شده است لذا می توان اذعان نمود رابطه معناداری میان استفاده ازاینترنت و سبک زندگی جوانان وجود داشته است. انصاری و همکاران - - 1397 در پژوهشی با عنوان" تحلیل جامعه شناختی تأثیر استفاده از فضای مجازی بر فرهنگ شفاهی - موردمطالعه: شهر اصفهان - " نتایج پژوهش حاضر، تأثیر کیفیت وکمیت استفاده از فضای مجازی بر فرهنگ شفاهی خانواده را نشان میدهد؛ بهطوریکه با افزایش استفاده از فضای مجازی، کمیت وکیفیت ارتباط شفاهی ناشی از ارتباط افراد در دنیای واقعی و ارتباطات رودررو کاهش مییابد.
همچنین پیری سارمانلو - - 1395 در پژوهش خود بیان نموده است که دانش آموزان اعتیاد به اینترنت را عامل درگیر شدن با مسائل غیراخلاقی، بی رنگ شدن تعهدات آنان و کاهش ارتباط با خانواده دانسته اند. ابوالقاسمی و همکاران - - 1392 و احمدی و همکاران - 1394 - نیز در پژوهش های دیگری با عنوان" تاثیر اینترنت بر ارزش های خانواده: از منظر هویت دینی و ملی" و " تاثیر اینترنت بر ارزش های خانوادگی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تبریز" نشان داده اند که رابطه بین استفاده از اینترنت و ارزش های خانواده معکوس است. نیازی و کارکنان نصرآبادی - - 1392 در پژوهشی با عنوان" زندگی دوم و خانواده" نشان دادند که اعتیاد به اینترنت سبب افزایش انزوا طلبی افراد خانواده گشته است. در پژوهشی با عنوان" بررسی نقش اینترنت بر ارزش های خانواده" احمدزاده کرمانی و قاسمی - 1392 - به این نتیجه دست یافتند که رابطه مثبتی میان استفاده از اینترنت و کاهش ارزش های خانواده وجود داشته است.
در همین زمینه عدلی پور و همکاران - - 1392 در پژوهشی با عنوان" شبکه های اجتماعی فیس بوک و روابط خانوادگی کاربران جوان ایرانی" نشان دادند که استفاده از شبکه های مجازی سبب بی اعتمادی والدین نسبت به فرزندان و کاهش ارتباطات رودرو با افراد خانواده شده است. همچنین در پژوهش زنجانی زاده - - 1384 نشان داده شد که استفاده جوانان از اینترنت سبب کاهش ارزش های خانواده شده است. سیدان و همکاران - - 1394 در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتندکه استفاده نادرست از تکنولوژی سبب ایجاد مشکلات و انزوای اجتماعی شده است. در پژوهشی دیگر زندوانیان و همکاران - - 1392 به این نتیجه رسیدند که فضای مجازی - اینترنت - در ابعاد خانوادگی، تحصیلی و اعتقادی-عبادی بر روی دانش آموزان تاثیرات منفی گذاشته است و دانش آموزان اولویت بندی راهکارهای مقابله با آسیب های اجتماعی و جایگزین کردن تفریح های سالم بجای آن را از جمله برنامه های مثبت دانسته اند.
همچنین در پژوهش سلیمی و همکاران - - 1388 با عنوان "ارتباطات اینترنتی در زندگی" دریافتند که احساس تنهایی خانوادگی و اجتماعی نقش واسطه ای بین ادراک حمایت اجتماعی و میزان استفاده از اینترنت داشته است. در همین راستا ناستی زایی - - 1388 به این نتیجه دست یافت که سلامت عمومی کاربران معتاد به اینترنت نسبت به کاربران عادی در خطر بیشتری بوده است. همچنین گودرزی و همکارن - 1396 - در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که استفاده از اینترنت با عواملی چون اعتماد داشتن، فضای صمیمی و کاهش روابط با والدین رابطه مثبتی وجود داشته است. و یافته های صالحی و برادران کرمانی - - 1395 نیز نشان داد که پیامدهای منفی فضای مجازی بر گسترش روابط نامشروع و تهدید بنیان خانواده ها موثر بوده است.
خدامرادی و همکاران - - 1393 نیز در پژوهشی با عنوان" بررسی میزان تاثیر استفاده از فضای مجازی بر ارزشهای خانواده" بیان نمودند که ارزش های خانوادگی در میان کسانی که از اینترنت استفاده و کسانی که استفاده نمی کنند تفاوت وجود داشته است. همچنین وانگ و همکارانٌ - - 2012 در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که استفاده از اینترنت و عادات اینترنتی - مانند زمان آنلاین بیش از حد - سبب شیوه زندگی ضعیف و بی تحرک شدن بزرگسالان منتهی گردیده است. پژوهش نای و هیلیگوسٍ - - 2002 نیز حاکی از آن است که استفاده از اینترنت در منزل، تاثیرات منفی بر خانواده و صرف وقت با دوستان گذاشته است. در همین زمینه مشَ - - 2006 در پژوهش خود با عنوان" ارتباطات خانوادگی و اینترنت" بیان کرده است که رابطه معناداری بین نوع استفاده از
