بخشی از مقاله
چکیده
آموزش صحیح قرآن به نسل جوان، همواره بهعنوان یکی از مهمترین اهداف تعلیم و تربیت در جوامع مسلمان محسوب میشود. هدف پژوهش حاضر بررسی راهکارهای حل مشکلات دانشآموزان در درس قرآن پایه سوم است. برای دستیابی به این هدف پژوهش حاضر به شکل توصیفی انجامشده و از روش اقدام پژوهی استفاده گردیده است. جامعه پژوهش شامل دانشآموزان کلاس سوم ابتدایی مدرسه رشکان در سال تحصیلی 92-93 هست که کل اعضای این جامعه جزء نمونه تحقیق بودند. ابزار جمعآوری اطلاعات شامل استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و روش تعیین سطح خوانایی فرای است. یافتهها و نتایج تحقیق حاکی از آن است که استفاده از رویکرد آموزش جامع قرآن کریم، روشهای مشارکتی و فعال میتواند مشکل دانشآموزان را در قرآن پایه سوم تا حد زیادی مرتفع نماید.
واژگان کلیدی: قرآن، روخوانی، رویکرد جامع، روشهای فعال، روشهای مشارکتی.
مقدمه
قرآن پیام روشن الهی است که همهی انسانها را بهدرستی و رستگاری دعوت میکند. از صدر اسلام تاکنون در میان مسلمانان، توانایی خواندن و فهمیدن این پیام جاودانه از مهمترین اهداف تعلیم و تربیت بوده است. در کشور ما نیز به اقتضای جایگاه خاص دین اسلام در فرهنگ مردم ایران و جایگاه ویژهی قرآن در دین اسلام، بهتر است به آموزش قرآن بهطور ویژه توجه کرد تا شرایط مساعد برای تحقق اهداف این درس فراهم آید. ازاینرو درس قرآن در بین دروس دورههای تحصیلی از اهمیت ویژهای برخوردار است. به همین جهت برای ارتقای آموزش قرآن در دورهی ابتدایی کتاب جدید التالیف قرآن پایه سوم ابتدایی برای دستیابی به اهداف آموزشی این درس تدوینشده است. رویکرد حاکم بر قرآن جدید جامع بودن، یادگیری مشارکتی و آموزش تلفیقی است. آموزش قرآن در این کتاب مشتمل بر 4 بخش عمده است - انوشه پور و سرشورخراسانی، : - 1386
-1 آموزش معلم بر دانشآموز -2 آموزش دانشآموز بر دانشآموز -3 آموزش والدین به دانشآموز -4 آموزش دانشآموز به والدین پیش از بیان تعریف، ارائه توضیح و تعریفی از مهمترین ویژگی این برنامه، یعنی جامعیت آموزش قرآن مفید و ضروری است. مهمترین پیشینه آموزش قرآن، آموزش سنتی است که از دیرباز در همه جوامع اسلامی و ازجمله ایران وجود داشته است. تلقی رایج آموزش قرآن در سطح عمومی، توانایی روخوانی و روانخوانی قرآن کریم است؛ یعنی ازنظر عموم مردم، صاحبنظران و جوامع و مراکز فرهنگی سنتی در ایران، هر فردی که توانایی خواندن قرآن را داشته باشد، اولین مرحلهی ضروری و عمومی آموزش را فراگرفته است. هرچند همیشه برای آموزش در مراحل بالاتر، نسبت به فهم قرآن توصیههایی میشده است؛ اما پیش از سالهای اخیر، هیچ آموزش مدون و جدی برای عموم مردم نسبت به مراحل بالاتر از خواندن قرآن وجود نداشته است. متأسفانه ازآنجاکه آموزشوپرورش نیز در آموزش قرآنعمدتاً تحت تأثیر مراکز خارج از آموزشوپرورش بوده است، مهمترین هدف آموزش قرآن در دوره آموزش عمومی - دورهی راهنمایی تحصیلی - توانایی روخوانی و روانخوانی قرآن بوده است و این امر، اشکالات زیادی را ایجاد کرده است؛ مانند:
نبود یک برنامهی طبیعی و شوقانگیز برای یادگیری قرآن
عدم توجه کافی به این درس در میان سایر دروس
عدم گنجاندن تعداد واحدهای درسی مناسب درروش آموزش قرآن کریم برای مراکز تربیتمعلم در رشتهی آموزش ابتدایی و رشتهی دینی و عربی. از دیگر مشکلات آموزش قرآن حتی در بخش آموزش روخوانی، بیتوجهی به قرائت صحیح و زیبای قرآن کریم است. چرا باید هر زبانی را مطابق اهل آن آموخت و تکلم کرد؛ ولی برای خواندن قرآن به لحن و شیوهی زبان عربی ضرورتی احساس نمیشود. با توجه به چنین مشکلات و نواقصی مهمترین رویکرد برنامه جدید آموزش قرآن، مبنا قرار دادن آموزش جامع قرآن کریم است؛ آموزشی که باید ضمن دستیابی به همهی موضوعات ضروری آموزش قرآن، فضای پرانگیزهی طبیعی و جذابی را برای یادگیری فراهم آورد. اینک با توجه به آنچه بیان شد، تعریف آموزش جامع قرآن را چنین تعریف میکنیم - انوشه پور، : - 1386 »آموزش جامع قرآن، فرایندی است برای دستیابی به توانایی قرائت صحیح، درک معنا، تدبر در آیات و آشنایی با معارف قرآن بهمنظور تقویت ایمان، عمل صالح و انس با قرآن کریم.«
شایانذکر است که در سال 76 مقام معظم رهبری دربارهی اهمیت آموزش قرآن بهویژه در دوره ابتدایی توصیه و رهنمودهایی به وزیر محترم آموزشوپرورش ارائه فرمودند که به دنبال آن، سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی با استفاده ازنظر کارشناسان و صاحبنظران، طرحهای مختلفی ازجمله آموزش قرآن پایه اول ابتدایی را تهیه کرد. این طرح در دفتر برنامهریزی و تألیف کتب درسی از تجربههای برخی نهادهای فرهنگی مانند : معاونت فرهنگی بنیاد شهید، موسسهی مهد قرآن و اداره کل آموزشوپرورش خراسان تهیه و تدوین شد و در سال تحصیلی 77-78 در بیش از 560 کلاس، در همهی استانهای کشور بهطور آزمایشی به اجرا درآمد. این طرح آزمایشی، در سال تحصیلی 77-78 توسط دفتر برنامهریزی و تألیف کتب درسی و در سال تحصیلی 78-79 توسط پژوهشکده تعلیم و تربیت ارزشیابی شد و پس از احراز توفیق نسبی و انجام اصلاحات لازم و تصویب شورای عالی آموزشوپرورش بهعنوان برنامه رسمی مدارس ابتدایی کشور از سال تحصیلی 78-79 در پایه اول ابتدایی به اجرا درآمد - انوشه پور، . - 1386
توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله بنده آموزگار پایه سوم دبستان روستای رشکان واقع در ناحیه 1 ارومیه و 35 کیلومتری جاده سنتو که مدرسه در ضلع شرقی جاده مهاباد است با سه همکار که همه فوقدیپلم میباشند خدمت میکنم. بنده شش سال سابقه تدریس در کلاس اول رادارم و در کارم توفیق داشتم. ولی امسال در پایه سوم دانشآموزانم در روخوانی قرآن با مشکل جدی مواجه هستند آنگونه که حتی در روخوانی یک سطر از کتاب عاجزند؛ و این امر باعث دلمشغولی بنده گردیده؛ چون ما بهعنوان مسلمان حداقل وظیفهمان در قبال قرآن، روخوانی صحیح آن است و این رسالت در مدرسه بر عهدهی ما معلمان است و اگر ما جلوداران عرصه علم و دانش به این واقعیت بها ندهیم چهبسا افرادی بیایمان تحویل جامعه بدهیم و نسل آینده به خاطر اهمال و سستی ما نابود گردد. به همین دلیل با مدیر مدرسه و همکاران در این مورد صحبت کردم. به نظر مدیر مدرسه این اشکال ناشی از ضعف پایه و عدم توجه معلمان قبلی و ناآشنایی آنها با روشهای مؤثر آموزش قرآن و بیعلاقگی والدین به حفظ و سیانت از این کتاب و سستی و اهمال مسئولان در برگزاری دورههای کارآمد با موضوع قرآن کریم بود. ایشان تنها راه چاره را درگرو اصلاح این سه مشکل میدانستند. ازنظر معلمان هم تنها راه چاره آموزش پایه صحیح و استفاده از رویکردهای جدید در آموزش قرآن - بخش بخش خوانی - بود.
بعد از مشورت با همکاران یک گروه نقاد، برای ارزیابی، مشاوره و اعتبارسنجی کل فرایند اقدام پژوهی تشکیل شد. این گروه متشکل از مدیر و معلمان مدرسه و همچنین چند صاحبنظر دانشگاهی در حوزه روش تحقیق و آموزش قرآن بودند. پس از مطالعات ضمنی و مشورت با گروه نقاد به نظر میرسید که با تلاش و ممارست بنده و بهرهگیری از کتابهای راهنما معلم و استفاده از رویکردهای جدید در آموزش قرآن که بخش بخش خوانی است - انوشه پور، - 1386 و همسو کردن فعالیتهای مدرسه و خانه از طریق برگزاری جلسات توجیهی با والدین دانشآموزان؛ میتوانم مشکل دانشآموزانم را حل نمایم؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر شناسایی بهترین روشهای آموزش قرآن پایه سوم ابتدایی است.
پرسش پژوهش
• چگونه میتوانم مشکل دانشآموزانم در قرآن پایه سوم را برای افزایش کیفیت یاددهی یادگیری، کاهش دهم؟
روش تحقیق پژوهش حاضر به شکل توصیفی انجامشده و از روش اقدام پژوهی استفاده گردیده است. جامعه پژوهش شامل دانشآموزان کلاس سوم مدرسه رشکان در سال تحصیلی 92-93 است که کل اعضای این جامعه جزء نمونه تحقیق بودند. ابزار جمعآوری اطلاعات شامل استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و روش تعیین سطح خوانایی فرای است.
