بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر جذابسازی درس ریاضی برای دانشآموزان دوره متوسطه اول به کمک هنر موسیقی بود. این مطالعه با استفاده از روش اقدام پژوهی روی 74 نفر از دانش آموزان یک مدرسه دخترانه دوره متوسطه اول در شهر گناوه انجام گرفت. برای این منظور یکی از اتاقهای مدرسه تحت عنوان » کارگاه موزیکال ریاضی« با ملزوماتی از جمله: »سیستم رایانه با ذخیرهای از موسیقیهای بیکلام، اسپیکر، اشکال، تصاویر، وسایل و دست ساخته های دانش آموزان در زمینه درس ریاضی«، تجهیز و راه اندازی گردید. طی برگزاری جلسات درس ریاضی، با توجه به شرایط کلاس و در فواصل زمانی خاص، انواع موسیقی - از لحاظ ریتم، ایرانی و غیرایرانی، شاد و غیرشاد بودن و... - برای دانش آموزان پخش میگردید. در پایان سال تحصیلی، فقط دو نفر از کل دانش آموزان در درس ریاضی نمره قبولی کسب نکردند؛ این در حالی است که در اولین امتحان ریاضی که در هفتهی چهارم سال تحصیلی برگزار شده بود، 40 نفر از دانش آموزان نمره کمتر از 10 کسب کرده بودند. این نتیجه حاکی از این است که استفاده مناسب از هنر موسیقی میتواند تمرکز دانش آموزان را بهبود بخشد و باعث یادگیری بهتر در آنها شود.
کلمات کلیدی: جذابسازی، یادگیری، ریاضی، دانشآموزان، هنر، موسیقی، اقدام پژوهی
.1 مقدمه
برای بسیاری از مردم که با ریاضیات سر و کاری ندارند، فرمولها و قوانین ریاضی بسیار خشک و پیچیده به نظر میرسد و گاهی هم به عنوان رمز یا رازی که میان یک سری اعداد، نشانهها و علائم عجیب و غریب است، مطرح میشود. در مدرسه عدد و محاسبات یادمان می دهند و همه گمان می کنند که ویژگی ریاضی همین است. این تصور با احساس وازدگی و بی علاقگی همراه است و این باور را به وجود می آورد که ریاضیات موضوعیکاملاً عقلانی، مجرد، سرد و بی روح است.بسیاری از مردم - حتی آنها که با ریاضی در ارتباط هستند - معتقدند که ریاضیات یک علم عقلی است و حداکثر توانایی آن مدل سازی پدیدههای فیزیکی است، حال آنکه اگر به مسایل و رخدادهای اجتماعی نگاهی بیندازیم به سادگی خواهیم دید که مثلا توزیع پدیدهای - متغییرهای - تصادفی اجتماعی غالبا از رفتار توزیع نرمال “گوس” پیروی میکنند، بنابراین نمی توان به این صراحت از ریاضیات به عنوان یک علم نظری محض نام برد - امان پور، . - 1385
در این میان، اگر ریاضیات با عقل انسان در ارتباط است، موسیقی را می توان از مهمترین هنرهایی دانست که به سادگی روح آدمی را تحت تاثیر خود قرار میدهد که خوشبختانه امروزه در جوامع مختلف به صورت بسیار زیادی با زندگی عجین شده است. موسیقی چیزی است که با عاطفه و احساس و زندگی سر و کار دارد و در زندگی روزمره وجود دارد. هر کس زمانی آهنگی زیر لب زمزمه کرده، کلید پیانویی را فشار داده، یا در فلوتی دمیده و در نتیجه موسیقی به وجود آورده است. موسیقی راهی برای بیان احساس و بخشی از زندگی همه است و مردم می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. موسیقی در یک نگاه ساده هنری است که تمام مردم میتوانند به سادگی با آن تعامل داشته باشند - بیر، . - 1395
اما چگونه ممکن است ریاضیات که علمی کاملا عقلی است با موسیقی که هنری کاملا احساسی است، مشابهت هایی با یکدیگر داشته باشند و یا حتی در برخی زمینهها همگراییهایی؟
مشخصترین ترین ارتباط میان موسیقی و ریاضی؛ اولین دخالتی که ریاضیات میتواند در موسیقی انجام دهد از آنجا ناشی میشود که موسیقی ناشی از تکرار برخی اصوات- یا نتهای موسیقی- در بازهی زمان است. طول مدت نتها را می توان اندازه گرفت و به روابطی میان آنها در بازه زمان دست پیدا کرد. همانند آنچه در تحلیل ریتمهای مختلف انجام میشود. مسالهی دیگر بررسی ارتباط فرکانسی میان نتهای مختلف موسیقی و ارتباطات میان نتهای موسیقی و زیباییشناسی است که اغلب در مباحث مربوط به فیزیک صوت بررسی میشود.
پژوهش نشان می دهد کودکانی که پیانو می نوازند در جور چینی، بازی شطرنج و استنتاج ریاضی از مهارت های استدلالی بهتری برخوردار هستند - ماتلوک . - 1997 دوم، در بررسی خاصی مشاهده شده است که درصد دانشجویان ریاضی که در دوره کارشناسی در دانشگاه درس موسیقی گرفته اند یازده درصد بیشتر از مقدار میانگین برای همه دانشجویان است. این تمایل ریاضیدان ها به موسیقی پدیده ای تازه نیست و پیش از این در 1925 "بلوخ" به آن اشاره کرده بود - بیر، . - 1395در یونان باستان موسیقی و ریاضیات - حساب و هندسه - در کنار نجوم تشکیل علوم چهارگانه را می دادند. درواقع یونانیان قدیم به این چهار شاخه از علوم به دیده ریاضیات نگاه می کردند. یونان قدیم از ریاضیات به عنوان علم مطالعه تغییرناپذیر ها یاد می کردند.
آنها این مقوله علمی را به دو دسته بزرگتر یعنی علوم مربوط به مقادیر مجزا - discreet - و مقادیر پیوسته - continued - تقسیم بندی کرده بودند. مقادیر مجزا شامل دو علم از علوم چهارگانه یعنی حساب و موسیقی بود. آنها مقوله های مربوط به حساب را معادل بررسی مقادیر قابل شمارش و مجزای مستقل می دانستند و موسیقی را بررسی مقادیر مجزایی که با یکدیگر در تناسب و ارتباط هستند می دانستند. در مقابل علوم مقادیر مجزا علوم مقادیر پیوسته وجود داشت که شامل هندسه و نجوم بود. هندسه به بررسی سکون و نجوم به بررسی هر آنچه به حرکت مربوط می شد می پرداخت. بنابراین همانگونه که از این تقسیم بندی برمی آید جایگاه موسیقی هم ردیف سایر شاخه های علوم ریاضی بوده است.
اما در یک کلام شاید بتوان علم موسیقی را که یونانیان باستان از آن تعریف کرده اند علمی دانست که به بررسی روابط بین صداهای خوشایند و ناخوشایند consonance - و - dissonance نامید - سایت علمی دانشجویان ایران، . - 1394درس ریاضی بدون شک یکی از مهم ترین درس هایی است که دانش آموزان در تمام مقاطع تحصیلی به دانستن و درک آن احتیاج دارند. بسیاری از دانش آموزان به دلایل گوناگون از جمله شیوه تدریس معلم، تجربه های ناموفق، فشارهای والدین، کم تمرینی و دشواری در یادگیری مفاهیم ریاضی چنان از این درس دچار ترس و اضطراب می شوند و از خود مقاومت نشان می دهند که گاهی ساده ترین اعمال ریاضی را هم نمی توانند انجام دهند.
این در حالی است که مفاهیم ریاضی، یکی از اثربخش ترین و کارآمد ترین مواد درسی میباشد. به طوری که مبینی - - 1380 به نقل از ریچارد کورانت، در این زمینه میگوید: »ریاضیات یکی از عالی ترین تراوشهای اندیشه ی آدمی است که منعکس کننده ی اراده ی انسان و نشان دهنده ی سیر عقل و برهان و همچنین بیان کننده ی میزان علاقه ی بشر به کمال و زیبایی است.« نقش بنیادی علم ریاضی در پیشبرد سایر علوم و فنون نیز مورد پذیرش همگان است، به طوری که نرسیدن به هدفهای آموزشی در زمینه ی ریاضی موجب ضعف، ناتوانی و دست نیافتن به اهداف مربوط به پیشرفت علوم و فنون دیگر خواهد بود. - مبینی،. - 1380
با توجه به مطالب فوق آشکار می گردد گه نقش و جایگاه درس ریاضی در زندگی انسان به چه میزان دارای اهمیت است. اما سوال مهمی که مطرح می شود این است چرا عده کمی از دانش آموزان به درس ریاضی بی علاقه هستند؟ چرا نتایج ارزشیابی این درس در اغلب فراگیران رضایت بخش نیست؟ چرا بعضی دانش آموزان در کلاس درس ریاضی دچار اضطراب و نگرانی می شوند؟عزیزخانی - - 1388 با انجام پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که با ایجاد محیط شاد، می توان علاقه مندی دانش آموزان را به درس ریاضی، افزایش دادفضلی خانی - - 1386 معتقد است که لازمه ی هر شروعی، ایجاد ارتباط مطلوب و فضاسازی است.
نقطه شروع به هنرمندی خاص نیاز دارد تا انگیزه ای توأم با هدفمندی و نشاط در دانش آموزان به وجود آورد. وی با اقتباس از بحار الانوار می گوید: »هنگامی که دل ها نشاط یافتند، علم و کمال را در آنها به ودیعه بگذارید و هرگاه از نشاط تهی و گریزان شدند، آنها را وداع کنید؛ زیرا دلها در چنین حالتی آماده ی فراگیری علم نیستند.«نوری - - 1387 بر اساس تجربه ای که از پژوهش خود به دست آورده است، کاربرد شعر را برای یادگیری برخی مفاهیم پیشنهاد می نماید، همچنین برخی از دانشآموزان به منظور با نشاط شدن زنگ ریاضی نیز، پیشنهاد دادند
