بخشی از مقاله
چکیده
هدف مقاله حاضر تحلیل دیدگاه های تربیتی و اسلامی به منظور استخراج الزامات فردی انسان مسلمان در استفاده از رسانه می باشد. روش این پژوهش از نوع کیفی و به شیوه تحلیل محتوای بود که با بررسی منابع اسلامی مرتبط با رسانه صورت گرفته است. با توجه به گستردگی از مکتوبات چاپی و دیجیتالی در دسترس استفاده شد. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای بود و از منابع موجود در کتابخانه ها و بانک های اطلاعاتی استفاده و ابزار گردآوری اطلاعات فیش و فرم طراحی شده توسط محققین بود. برای افزایش اعتبار از تحلیل افراد بیرون از محدوده استفاده و پس از بررسی و بازبینی، اصلاح مجدد صورت گرفت.
نتایج و یافته های این تحقیق نشان می دهد با تعمق درآموزه های دینی می توان الزاماتی را مشخص کرد که او را در شناخت و تعامل با ابزارهای ساخته خودش از جمله رسانه کمک و از این ابزار مؤثردر هزاره سوم در مسیر تعادل و آرامش گام برداشت و از دغدغه های انسان معاصر و دلسوزان تعلیم و تربیت کاست. در این میان ضمن توجه به توسعه غیر قابل پیش بینی فناوری های نوظهور از رویکردی مثبت و سازنده بهره برداری کرد. استخراج الزامات اسلامی در تعامل با رسانه موجبات پیشگیری، ایمنی و اطمینان سازی زندگی فرد مسلمان و واکسینه کردن او در دریای متلاطم امواج رسانه ای و اهداف پنهان و آشکار آن می شود. بنابراین با کمک آموزه های غنی وحیانی و متناسب سازی با ابعاد الزامات فردی در جهت استحکام ارتباط فرد با خدا، خود، دیگران، دنیا، زندگی و آخرت تلاش و زمینه خود فرماندهی او را در تعامل با ابزار های ساخته بشر از جمله رسانه های جمعی فراهم کرد.
واژگان کلیدی: دین، رسانه، ارتباط با رسانه، الزامات اسلامی، استفاده از رسانه.
مقدمه
بررسی سیر تاریخی زندگی بشر نشان می دهد انسان ها با کمک خرد، تعقل و یادگیری خود دست به ابزارسازی زده، مرحله به مرحله به تکمیل آنها پرداخته تا بر مشکلات خود فائق و با استمرار این روند در عصر حاضر و رونق زندگی صنعتی و به اصطلاح امروزه، مدرنیسم - 1تجدد خواهی - وارد همه عرصه ها، بویژه رسانه و فناوری اطلاعات و ارتباطات شده و در جهت تسخیر طبیعت قدم برداشته است. حجم و سرعت رشد تکنولوژی به حدی است دانشمندان آینده نگری چون تافلر2 اذعان دارند اگر فردی که سی سال پیش از دنیا رفته است سر از خاک بردارد و این همه تغییر و تحول را ببیند دوباره سکته خواهد کرد. نسل جدید توانسته است به پیشرفت های چشم گیری در همه عرصه ها به خصوص ارتباطات دست یابد اما هم سطح با آن نتوانسته است رشد معنوی کند.
بنابراین به مرور زمان میان نسل جدید و ارزش ها فاصله ایجاد و به همین ترتیب میان نسل جدید و حامیان ارزش ها - نسل بالغ - نیز این فاصله ایجاد خواهد شد که در صورت فقدان الزام معنوی به جدایی نسلها خواهد انجامید.تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد متناسب با هزاره سوم، نگاه خوش بینانه به آینده رقم می زند. بنابراین مقاومت و یا تسلیم در این مسیر عواقب وحشتناک تری در گسستن روابط انسانی ایجاد می کند و با توجه به الزام آور بودن آن، با تکیه برآموزه های اسلامی و نگاه فرصت طلبانه3 به موضوع در خدمت هرچه بیشتر به تعلیم و تربیت گام برداشت. پس باید برای نسل جدید بین آداب و ارزش های اسلامی تفکیک قائل شد و در جهت ضرورت وفاداری و حفظ ارزش ها و اصول، در عین تغییر و تفاوت آداب و سبک های زندگی توجیه شوند. اخلاق اسلامی برگرفته از آموزه های اسلامی در عصر تکنولوژی رسانه ای می تواند همانند فانوسی عمل کرده و با آگاهی بخشی، راه نجاتی فراهم و تعاملات رسانه ای را بهبود بخشد و به خدمت گذاری انسان و انسانیت رهنمون سازد.
پیشینه تحقیق
بررسی آثار اینترنت و موبایل در تغییر هویت تعداد 384 نفر از جوانان 15 - 29 ساله استان مازندران توسط نوابخش و همکاران - 1389 - ؛ نشان داد گرایش جوانان به استفاده از رسانه در تغییر هویت فردی، گروهی، ارزش های خانوادگی و اجتماعی آن ها مؤثر است. ذهبیون، شهلا - 1392 - در تحقیق خود با عنوان الزامات اخلاقی نظام شهروند الکترونیک اذعان دارد ظهور فناوری نوع جدیدی از شهروندی را رقم زده که علیرغم فرصت ها و دستاوردهای فراوانش نظام اخلاقی و ارزشی جوامع را به چالش کشیده و لزوم توجه و ارائه راهبردهای مناسب اخلاقی و توجه به برنامه ریزی درسی دانش آموزان یک جامعه می داند. باقری، خسرو - 1393 -
تربیت اسلامی را واژه ای با کاربرد زیاد معرفی و دو معنی کلیدی پرهیزگرا - کنترل کننده - و تعامل گرا - تعاملی - را که در معنی اول دوری گزینی و یک طرفه و محدود کننده است و در معنی دوم نیاز به انسان های با بصیرت و موقعیت شناس و متوجه به دلایل خود از ارتباطات را ضروری و بر توانمند سازی افراد برای ورود به هر موقعیتی تأکید دارد. کفاش، حمید رضا - 1393 - فناوری را فرصتی می داند که اگر استفاده نشود به تهدید تبدیل و یادآور می شود، این فضا با ترس و کناره گیری از آن ما را به جواب نرسانده و ارائه فرهنگ رسانه ای منطبق با فرهنگ دینی و ملی را مناسب می داند. جان تیلور گاتر - 2003 -
درباره دنیای مجازی می گوید: رسانه ها با صرف وقت فراوان، فرصت تجربه دنیای حقیقی و آشنا شدن با واقعیت های نشاط آور و مخاطره آمیز را سلب می کند. وی معتقد است افراد معتاد به رسانه، غالباً مسئولیت پذیر نیستند؛ دائم باید به آن ها تذکر داد و مراقبت نمود. نسبت به هم، بدخواه، مغرض و فاقد هرگونه هدف پایدار و ثابتند - عبداللهیان، 1389، ص. - 115 نظریه تلقیح مک گوایر و پاپاجورجیس - 2013 - به نقل از علیرضا دهقان، در زمینه اقناع رسانه ای اذعان دارد افراد باورهایی دارند که در معرض چالش قرار نگرفته و هنگامی که به آ نها حمله شود به آسانی تغییر می کنند زیرا فرد عادت ندارد تا به دفاع از آن ها بپردازد. پس عقاید اگر مصون نشوند، خیلی آسیب پذیرند.
هدف و سؤالات تحقیق
هدف تحقیق: تحلیل دیدگاههای تربیتی اسلام به منظور مشخص کردن الزامات فردی در استفاده از رسانه می باشد.
سؤالات تحقیق: الزامات فردی استفاده از رسانه بر اساس آموزه های اسلامی در ارتباط با خدا، خود، دیگران، دنیا، زندگی و آخرت کدامند؟
