بخشی از مقاله
چکیده:
نظام هستی بر پایه تغییر و تحول شکل گرفته است و از بارزترین خصوصیات عصر حاضر میتوان به تغییر و تحولات شگرف و مداوم در روشهای تدریس اشاره کرد. اهمیت آموزههای قرآن در نظام آموزشی به اندازهای است که اگر در اولویت کاری برنامه-ریزان در سطح کلان قرار گیردیقیناً، میتواند با تربیت نسلی برخوردار از تفکر قرآنی جامعه را به سوی آداب اسلامی هدایت کند. انگیزه به عنوان یک موتور حرکتی در فراگیران میباشد و بدون ایجاد انگیزه، یادگیری امکانپذیر نخواهد بود، چرا که یادگیری فرایندی متعالی است که مستلزم کوشش عمدی و آگاهانه میباشد. اگر فراگیر از توانایی بالا در یادگیری برخوردار باشد اما انگیزه لازم برای یادگیری در وی ایجاد نشود، فرایند یادگیری اتفاق نخواهد افتاد.
در این راستا بهره گیری از تکنولوژی های آموزشی می تواند موثر باشد. در مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانهای و مروری ابتدا ارکان آموزههای قرآنی و دلایل اهمیت یادگیری این آموزهها بیان شده و سپس با ارائه و تبیین مفاهیم و تعاریف انگیزه های فراگیری، بر روی بهره گیری از تکنولوژی های آموزشی تمرکز در این حوزه تمرکز خواهد شد. در نهایت چگونگی ایجاد انگیزه در فراگیران آموزههای قرآنی با استفاده از تکنولوژیهای آموزشی مورد بحث قرار خواهد گرفت.
مقدمه :
قرآن کتاب هدایت است. این را میتوان از همین آیات نخست سوره بقره دریافت که میفرماید: ذلک الکتاب لاریب هدی للمتقین؛ کتابی است که در آن گمانی راه نمییابد و برای هدایت پرهیزگاران است. قرآن نه فقط یک کتاب بلکه، یک معجزه است، که نشانه صدق پیامبر - ص - میباشد؛ از اینرو اعجاز قرآن از همان اوایل ظهور اسلام مورد توجه مسلمانان و مخالفان آنها قرار گرفت. قرآن کریم، معجزه آخرین پیامبر الهی - ص - است که برای راهنمایی انسانها نازل گردید. این کتاب مقدس به زبان عربی و فصیح بر پیامبر اسلام - ص - فرو فرستاده شد و حتی مردم عادی به راحتی آن را درک میکردند و از آن بهره میبردند و در مواقعی که هدف و مقصود یک آیه روشن نبود، به آسانی از طریق پیامبر - ص - ابهام مرتفع میشد.
زندگی انسان بدون هدف همانند یک کشتی بدون سکاندار در یک دریای متلاطم میباشد، چرا که در معنی هدف عبارت است از آن حقیقت منظور، که آگاهی و اشتیاق به دست آوردن آن، محرک انسان به سوی انجام دادن حرکات معینی است که آن حقیقت را قابل وصول میسازد. هر یک از نظامهای تربیتی اهداف خاصی را مدنظر دارند و همه فعالیتهای خود را برای تحقق آنها مصروف میدارند. در تربیت اسلامی، هدف اساسی و غایی تربیت، الهی شدن آدمی است.
برای رسیدن به این هدف، استعدادهای عالی انسان که در خلقت او قرار داده شده است باید رشد کند و فعلیت یابد.کودکان و جوانان ما همانند سایر افراد بشر احساس میکنند که حیات انسان باید با معنا و مفهوم همراه باشد چراکه انها خواهان چیزی هستند که خود را وقف آن کنند از جمله: حقیقت، عدالت، عشق. آموزش با ایجاد تداوم در حرکت-ها به پویایی جامعه کمک میکند و با حفظ سنتهای ترقیبخش و پذیرش دستاوردهای نوین متناسب با فرهنگ و غنای هویت جمعی بشر یاری میرساند. حیات انسان واقعیتی است که به وسیله آن حرکت، احساس، لذت، حقیقتجویی و کمالطلبی عینیت پیدا میکند.
آدمیان، در بستر تداوم پدیده حیات به برکت فعالیت سیستمهای کار گذاشته شده در متن هستی خود و با استفاده از فرصتهای فراهم آمده، در فاصله میان تولد و مرگ، به قصد پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی خویش به کنش و واکنشهای آگاهانه جسمی و روحی شبانهروزی میپردازند تا عمر را به پایان برند - سجادی، . - 1385 تعلیم و تربیت دینی، نگرشها و علایق و عادات انسان را متحول میسازد و باعث سازندگی شخصیت میشود و در این میان است که آموزش قرآن در مدارس ابتدایی، مطرح میشود و این آموزش از جمله برنامه هایی است که به همین منظور تدارک دیده شده و چند ساعتی را به خود اختصاص داده است.
ولی متأسفانه عدم توفیق اجرای این برنامه ضروری در مدارس به وضوح قابل مشاهده بوده و بسیاری اذعان دارند که وضعیت آموزش قرآن مطلوب نیست. حسب فرمایش مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - که در بیانات خود در دیدار وزیر و مدیران آموزش و پرورش سراسر کشور، از تحول به عنوان یکی از اساسیترین و اصولیترین مطالب در زمینه آموزش و پرورش نام بردند، باید فضا و محیط به گونهای مهیا شود که کودکان و نوجوانان در آن احساس رخوت و سستی نکرده و با نشاط و پویایی به فراگیری قرآن و علوم قرآنی بپردازند.
اگر انها فطرت پاک و خداجویی داشته باشند به فراگیری مفاهیم قرآنی گرایش داشته باشند، جامعه در برابر آسیبهای مختلف بیمه خواهد شد. تعلیم و تربیت همواره در جستجوی این پرسش بوده است که چگونه میتوان اقشار مختلف یک جامعه را آگاه کرد. با توجه به شرایط خاصی که بر جوامع مختلف امروز حاکم است، بسیاری از متولیان جامعه که در اندیشه مردم هستند شیوهها و راهبردهایی را جستجو میکنند که به کمک آنها بتوانند از آسیبپذیری جامعه جلوگیری و چشماندازی عملی برای پیشبرد اهداف جامعه طراحی و اجرا کنند.
از انجا که انگیزه اساس یادگیری و پیشرفت میباشد برای اینکه فراگیران بتوانند از آموزه های قرآنی حداکثر بهره را ببرند، باید مربیان و معلمان زمینهای فراهم آورند که در آن دانشآموزان به درگیری در فعالیتهای یادگیری برانگیخته شوند. بهترین راه ایجاد انگیزش در یادگیرندگان نسبت به یادگیری بهبود شرایط یادگیری و افزایش سطح کیفیت روشهای آموزشی است. با توجه به نفوذ فن آوری و تکنولوژی در زندگی امروزی و راه یافتن آن به حوزه تعلیم و تربیت و آموزش، میتوان در تعلیم آموزه های قرآنی در کنار آموزش سنتی کارامد از آن استفاده کرد چرا که در تکنولوژی آموزشی به تمام ارکان آموزش از جمله تعیین روش آموزش بر اساس ویژگیهای فراگیران،استفاده از رسانه های مختلف برای تحریک حواس فراگیر،تعیین هدف از یادگیری آموزه های قرآنی پرداخته می شود که همه این موارد فراگیر را از حالت منفعل به فعال تبدیل میکند و این امر باعث ایجاد رغبت و انگیزه در فراگیران خواهد شد.
از انجا که تحولات اخیر و پیشرفت جهان را به جرات میتوان به تعلیم و تربیت نسبت داد. با توجه به اینکه ترویج و اشاعه آموزههای دینی و انس و الفت با قرآن کریم در جامعه، موجب مصونسازی آن میشود و همچنین در سایه عمل به فرامین قرآن سعادت دنیوی و اخروی انسان فراهم خواهد شد و علاوهبراین در کشور اسلامی ایران که مهد پرورش علما، فضلا و بزرگان دین اسلام است، توجه به آموزههای قرآنی و مفاهیم دینی از جایگاه ویژهای برخوردار است وگسترش و تقویت آموزههای قرآنی در جامعه، سدی محکم و اهرمی بازدارنده در برابر تهاجم فرهنگی غرب است.
بنابراین توجه به نحوه تدریس آموزه های قرآنی و ایجاد انگیزه در فراگیران امری بسیار مهم می باشد. چرا که وجود برخی ناهنجاریهای کنونی در جامعه محصول دوری از کتاب آسمانی و انسانساز قرآن کریم است. امروزه و در حالی که سردمداران غربی با صرف هزینههای هنگفت درصدد دوری جوانان و خانوادهها از فرهنگ قرآنی و باورهای دینی است، توجه به این مقوله از سوی نهادهای فرهنگی از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و امری الزامآور است. باید تدابیری اندیشیده شود تا جوانان و نوجوانان جامعه به فراگیری قرآن کریم و آموزههای آن رغبت داشته باشند، چراکه در این صورت نقشههای شوم دشمنان انقلاب و اسلام با شکست مواجه میشود.
آموزههای قرآنی و ضرورت فراگیری:
در عصری که به عصر مشکلات روانی معروف است و رقابت شدیدی برای بدست آوردن مادیات وجود دارد، نیاز بیشتری به تامین غذای روح و ایمان راستین احساس میشود. ایمان به خدا نوعی قدرت معنوی به انسان میبخشد که او را در تحمل سختیها کمک کرده و نگرانیها و مشکلات روانی که بسیاری از مردم به آن مبتلا هستند را دور میسازد. ایمان، اعتماد به نفس و قدرت انسان را برای صبر و مقابله با سختیهای زندگی افزایش میدهد و احساس امنیت و آرامش را در او ایجاد میکند - کوشان، . - 1387 در این زمینه قرآن کریم در سوره مبارکه انعام - آیه - 82 میفرماید: آری آنها که ایمان آوردند و ایمان خود را با شرک نیامیختند امنیت برای آنهاست و آنها هدایت یافتگانند.
قرآن کریم تنها کتاب الهی و وحی شده به قلب پیامبر گرامی اسلام - ص - است که ویژگیهای منحصر به فردی دارد. این کتاب الهی به واسطه اینکهمستقیماً از منشاء وحی، دریافت شده، بدون هیچ گونه تحریف وامکانِ وقوع خطا در دریافت و ابلاغ، در اختیار مسلمانان قرار گرفته است و نیز کتابی است که به عنوان معجزه جاوید رسول گرامی اسلام - ص - مبین نیازهایکلّی و ضروریامّت اسلامی است و به واسطه این ویژگیهاست که صفاتی چون جامعیت و کامل بودن را برای آن و دین اسلام موجب گردیده است. قرآن تنها کتابی است که کلیات آموزههای لازم انسانها برای نیل به سعادت دنیوی و اخروی در آن بیان شده است. آموزههای قرآنی نقش اساسی در شکلگیری جهانبینی الهی و کارامد برای انسان مسلمان دارد.
