بخشی از مقاله
چکیده
پرسش اصلی پژوهش، »راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزش های اسلامی « است که برای ارائه پاسخ ، رویکرد ارزش های اسلامی با تأکید بر نظریه محدودیت های مبتنی بر مدیریت گلوگاه های فساد اداری ، چارچوب نظری تحقیق قرار داده شد . در این پژوهش ، از روش استنباطی با رعایت اصل احتیاط در پژوهش های دینی استفاده شده است . بر اساس مطالعات انجام شده ، انحصار گرایی ، عدم پاسخ گویی ، فقدان شایسته سالاری در گزینش ها ، نبود مسئولیت پذیری اجتماعی در شهروندان ، و نبود شفافیت در نظام اداری ، عوامل گلوگاهی فساد اداری اند . با توجه به عوامل یاد شده ، راهکارهایی که برای مبارزه با فساد اداری به دست آمد ، عبارتند از : تقویت نظارت درونی - تقوا - و نظارت اجتماعی - امر به معروف نهی از منکر - ؛ افزایش سلامت کارگزاران نظام اداری ؛ نهادسازی ؛ شفافیت گرایی ؛ توجه به معیشت کارمندان ؛ ترویج فرهنگ وظیفه شناسی ؛ و احیای حس مسئولیت پذیری اجتماعی .
مقدمه
مسائل امروز و رشد روز افزون فناوری ، سازمان ها را به مراتب پیچیده تر از گذشته کرده است و در نتیجه اداره سازمان های عصر حاضر دشوارتر از قبل شده است . یکی از تبعات این پیچیدگی ، پدیده فساد اداری است . فساد ، امری پیچیده ، پنهان و متنوع است و از این رو مبارزه با آن نیز مستلزم تلاشی مستمر ، طولانی و اصولی است - ربیعی و آصف ، . - 46 :1391 فساد اداری به عنوان نوعی فعالیت غیر قانونی و غیر شفاف تعریف می شود که ممکن است به صورت آشکار یا پنهان صورت گیرد.
برخی محققان معتقدند که فساد اداری ابزاری برای انحراف مردم از وظایف یا عملکردهایی است که از وظایف و فعالیت های رسمی شان منشأ می گیرد که مرتبط با مسائل اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی است - تقوی ، نیکو مرام و طوطیان 1 ، . - 93:2011 در اصل با اشاره به زمینه های فرهنگی در بسیاری از ناهنجاری های اساسی ، می توان تبیین کرد که فرهنگ ، یکی از اصلی ترین و اساسی ترین این موارد است . فرهنگ ، مجموع باورها ، اعتقادات ، ارزش ها ، سنت ها و هنجارهای مشترکی است که افراد در یک سازمان و یا جامعه دارند.
بیان مسئله
مفهوم » فرهنگی سازمانی « با وجود اهمیت و نقش کاربردی آن در سازمان ها ، موضوعی است که در دهه های اخیر وارد ادبیات مدیریت و رفتار سازمانی شده است . امروزه مدیران سازمان های بزرگ به این نتیجه رسیده اند که فرهنگ سازمانی به عنوان سرچشمه همه توانائی های سازمان محسوب می شود . نیک پیداست که شناخت و سنجش وضعیت موجود فرهنگ سازمانی ، نشانگر ارائه تصویری از میزان اهمیتی است که سازمان به ارزش های فرهنگی می دهد از مهم ترین و بزرگ ترین فرهنگ های ارزشی و دینی در سراسر جهان ، فرهنگ اسلامی است که در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد .
فرهنگ سازمانی اسلامی ، مجموعه عقاید ، باورها ، ارزش ها ، آداب و رسوم ، الگوها ، روش و شیوه های عمل متخذ از قرآن کریم و سنت معصومین - ع - است که در مقابله و مبارزه با ضد ارزش ها و عوامل مخل فرهنگی و اجتماعی ، مثمر ثمر هستند . یک نمونه از خطرناک ترین این عوامل مخل ، پدیده شوم فساد اداری است که از آن به عنوان غده سرطانی فرهنگی و اجتماعی یاد کرده اند - رفیع پور ، . - 1382 تجربه به دست آمده کشورهای مختلف ، نشانگر آن است که فساد ، امری پیچیده ، پنهان و متنوع است و از این رو مبارزه با آن نیز باید مستمر ، طولانی ، منسجم و با برنامه ریزی دقیق و همه جانبه همراه باشد.
به عبارت دیگر ، فساد اداری که نقطه مقابل سلامت اداری قرار دارد ، از جمله پدیده های سازمانی است که روند توسعه کشورها را به تأخیر می اندازد و بحران های جدی را در جامعه به وجود می آورد . مقابله با چنین بحران هایی در سازمان های نیازمند فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش های متعالی انسانی و اخلاقی است ؛ زیرا ریشه فرهنگ هر سازمانی را باید در باورها ، هنجارها و ارزش های آن جستجو کرد.
فرهنگ سازمانی اسلامی ، که برخاسته از اندیشه توحیدی و نظام ارزشی اسلام است ، باید و نباید هایی را مطابق قرآن ، سنت پیامبر - ص - و ائمه اطهار - ع - در شئون زندگی فردی و اجتماعی افراد ایجاد می کند که مسبب اقدامات اساسی در مقابله با ناهنجاری هاست . به عبارت دیگر ، گسترش فرهنگ سازمانی اسلامی در سازمان ها و جامعه از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه از فساد در جامعه باشد - محرابی و جوانمرد ،. - 204:1392
پیشینه تحقیق فرهنگ
در تازه ترین تعریف ، فرهنگ رابه » معرفت و شناخت « تعریف کرده اند که دارای ویژگی های "بشری" ، اکتسابی " و مشترک " بودن - یگ یا چند گروه کوچک و بزرگ انسانی مثل سازمان - و نیز " تحول پذیری " و "قابلیت انتقال " از نسل و جامعه ای به نسل و جامعه دیگری است و با توجه به حوزه های گوناگون آن ، دارای جلوه ها و مؤلفه های مختلف و متنوعی است . در این تعریف ، باورها - جهان بینی - ، ایدوئولوژی ، ارزش ها ، هنجارها ، نمادها و فناوری مادی و اجتماعی ، مهمترین مؤلفه ها فرهنگ محسوب می شوند و برخ از محققان ، فرهنگ را به معنای » معرفت مشترک هنجار شده « تعریف کرده اند - عسکری وزیری ، . - 401:1391
-1چیستی فساد اداری
فساد پدیده ای پیچیده و چند وجهی است و اشکال ، عوامل و کارکدهایی متنوع در زمینه های مختلف دارد . پدیده فساد ، از یک عمل کوچک خلاف قانون گرفته تا عملکرد نادرست یک نظام سیاسی و اقتصادی در سطح ملی را شامل می شود . در نتیجه ، تعریف فساد ، از اصطلاحات گسترده » سوء استفاده از قدرت عمومی « و » فساد اخلاقی« گرفته تا تعریف های قانونی خاص فساد به عنوان » عمل رشوه خواری ، که یک کارمند دولتی مرتکب می شود « یا » مبادله منابع محسوس « همه را در بر می گیرد .
ارائه تعریفی واحد ، کامل و جامع از اصطلاح »فساد اداری « ، کاری بسیار سخت و دشوار است ؛ زیرا فساد اداری ، یک شئ ، رفتار ، یا نهاد نیست که بتوان مصادیق آن را نشان داد و به سادگی آن را تعریف کرد ؛ بلکه مفهومی است که مصادیق آن را تنها در »نمود« های آن می توان یافت و از طریق نشانه ها و عوارضش آن را شناخت . واژه »فساد« از ریشه »فسد« به معنای جلوگیری از انجام اعمال درست و سالم است . معادل انگلیسی آن ، « Corruption » از ریشه لاتینی « Corruptus » به معنای شکستن و نقض کردن است . چیزی که شکسته یا نقض می شود ، می تواند قوانین و مقررات یا قواعد اداری باشد.
