بخشی از مقاله
چکیده:
مقوله دنیا و آخرت در نهج البلاغه به طرق و دلایل گوناگون بارها تکرار شده است و روش های مقابله با تهدیدات دنیا و ارتباط بین این دو مقوله از دیدگاه امام علی بیان شده است، در نهجالبلاغه، دنیا به کرات مورد نکوهش قرار گرفته، به گونهای که ممکن است چنین برداشت شود که از دیدگاه امام علی ع دنیا از آنجا که موجب فریب و گمراهی انسان میشود باید به کلی نادیده گرفته شود اما نظر آن حضرت آن است که اگرچه دنیا پدیده ای نکوهیده و زشت است که موجب تباهی آخرت انسان ها می شود؛ اما حضرت علی علیهالسلام در کنار نکوهش دنیا، گاه آن را تحسین کردهاند. در واقع، این دلبستگیها و تعلّقات روحی به دنیا که پیامدهای ناگوار و تبعات سوئی به دنبال ارد مورد مذمّت قرار گرفته است. همچنین، مخاطب حضرت علی علیهالسلام غالبا قاسطین، ناکثین و مارقین هستند و آن حضرت از نوع نگرش آنها نسبت به دنیا بیزار و متنفّرند و دید آنها را نسبت به دنیا مورد سرزنش قرار داده است.
مقدمه:
امام علی بن ابیطالب - ع - امام اول شیعیان در سیزده رجب سال بیست وچهار قبل از هجرت ولادت یافت.ایشان پسر عمو،داماد و نزدیکترین اصحاب پیامبر اسلام و از اهل بیت پیامبر است. ایشان در مکه به دنیا آمد، پدرش ابو طالب و مادرش بنت اسد بود. در خانه پیامبر پرورش یافت.امام پس از مرگ نیز تاًثیرعضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات زبان فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی - ره - قزوین 1 farzadfarzi@gmail.com دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی - ره - قزوین2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی - ره - قزوین3 زیادی بر جامعه مسلمانان نهاد، از او احادیث، سخنرانی ها، نامه ها،اشعار و دعاهای فراوانی برجامانده است که در کتابهای مختلف نظیر نهج البلاغه و وغررالحکم به جا مانده است.
عموم مسلمانان او را برترین مفسر قرآن و عالم ترین در دانش فقه می دانند.. - جعفری، - 14:1385 موضوع سخنان امام مسائل سیاسی، اجتماعی و نظامی کشور اسلامی است که در دوران زمامداری وحکومت امام توسط پیروان ایشان گردآوری شد. - دشتی، - 24:1385 همچنین دلایل قطعی و قراین محکمی بر انتساب گردآوری نهج البلاغه به شریف رضی وجود دارد و عده ی زیادی از راویان و محدثان و دانشمندان گردآوری نهج البلاغه را به صراحت از شریف رضی دانسته اند. - رشاد، - 15 : 1385 امام علی - ع - پیشوای سخنوران و سرآمد همه ی زبان آوران و اهل بلاغت است و پس از قرآن و سخنان پیامبر - ص - هیچ سخنی در زبان عرب به عمق و شکوه استواری سخنان علی - ع - نیست. نهج البلاغه کتابی که به حق »برادر قرآن « لقب یافته است. - طاهری، 1381 ، - 1
» امام علی - ع - شخصیتی است که در تمام ابعاد وجودی به کمال رسیده و در طول تاریخ اسلام ادیبان، بزرگان و اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان پیرامون شخصیت ایشان کتا بهایی را به رشتهی تحریر در آورده اند، هر یک از منظر خویش به ابعاد شخصیت وی پرداخته اند، به طوری که هزار کتاب به نام مناقب، که همه درباره ی امام علی - ع - نگاشته شده اند. - مطهری، - 91 :97;= جاحظ که یکی از بزرگان اهل تسنن است، میگوید: »سخن گفتن دربارهی علی ممکن نیست.
اگر قرار است حق علی ادا شود، گویند غلو است و اگر حق او ادا نشود، درباره علی ظلم است.« - مظاهری،. - 8< :97;7 این شخصیت ممتاز، از آن شخصیتهایی است که دوست و دشمن، درباره ی او به گفتگو پرداخته و تا سر حد امکان در مدح یا قدح او کوشیده اند، اما این دوستها یا دشمنها هر چه گفته و هر که بوده اند، دم از مسلمانی می زده اند و بدون تردید، کلام آنها خالی از تعصب نبوده است.
2 نهجالبلاغه پس از قرآن کریم، با محتوای غنی از ارزشمندترین میراث فرهنگی اسلام است که امام علی - ع - با فصاحت و بلاغتی بیمانند در خطابه و سخنوری که سرآمد آن است به ایراد سخنانی پر محتوا و آموزنده که نتیجه تربیت آن حضرت در مکتب اسلام و تجربیات زندگی پربار اوست پرداخته است. سخنان امام علی سرشار از شگفتی هایی است که با فصاحت بیبدیل خویش و به شکلی هنرمندانه اندیشهها و مفاهیم پیچیده دینی و حکمی را به صورت گیرا به مخاطب خود القا میکند.
-2 بیان مسأله
برای شناخت شخصیت هر فردی باید به آثار و اعمال او نگاه کنیم یکی از راه های شناختن خدا قرآن کریم و تدبر در آن می باشد برای شناخت اهل بیت علیهم السلام بایستی به سخنان و سیره عملی ایشان توجه کنیم یکی از راه های شناخت مولی الموحدین، مطالعه در نهج البلاغه است که در بردارنده اکثر سخنان و فرموده های ایشان می باشد که در این کتاب جمع آوری شده است، نهج البلاغه متشکل از نامهها و کلمات قصار و خطبههای که بخش عظیمی از این کتاب را دربرمی گیرد و مشتمل بر موضوعات و علوم مختلفی است که موضوع دنیا و آخرت یکی از مفاهیم و مسائل مهم و اساسی آن است.
در بررسی نهج البلاغه از جوانب مختلف، تحقیقات گسترده ای انجام گرفته، اما در زمینهی نگاه آن حضرت نسبت به دنیا و آخرت غیر از مواردی پراکنده،که جداگانه دیدگاه حضرت علی را بدون مقایسه تقابل این دو مبحث مورد بررسی قرار داده اند پژوهشی جامع و کامل صورت نگرفته است، بنابراین ضروری می نمود نگارنده به تحلیل و بررسی دیدگاه حضرت علی در نهج البلاغه که یکی از موضوعات محوری آن دنیا و آخرت است، بپردازد.
آخرت:
آخرت به معنای جهان واپسین و عالم بعد از دنیاست. »واژه آخرت برگرفته از ریشه ا خ - ر و مؤنث آخر به معنای پایان و در برابر اول است. قرآن کریم زندگی انسان را به دو بخش پایانپذیر و جاودان تقسیم و از اولی به الدنیا والاولی و از دومی به الاخره و الیوم الاخر تعبیر کرده است. واژه آخرت به معنای عالم بعد از دنیا، بار در قرآن ذکر شده است ، آیات فراوانی از قرآن، در مورد عالم آخرت به بحث پرداخته است؛ به طوری که گفته شده، حدود دو هزار آیه در قرآن به نحوی بر آن جهان دلالت دارد«
