بخشی از مقاله
چکیده
محوریت وهدف اصلی پژوهش حاضر چگونگی کیفیت احترام متقابل میان اساتید و دانشجویان و روابط میان آنها و شناسایی حقوق متقابل آنها می باشد. علاوه بر این، هدف تحقیق حاضر، مشخص نمودن اهمیت بالای کار اساتید گرانقدر و جایگاه و منزلت آنها از دیدگاه قرآن و آیات و روایت است و نتایج تحقیق به دانشجویان و خود اساتید و دیگر افراد ذینفع ارائه داده می شود. تحقیق از نوع کیفی است و به شیوه اقدام پژوهی انجام شده است. بیان مسئله این مقاله، حاصل مشاهدات و حضور در یکی از کلاس های درس دانشگاه، رشته علوم تربیتی ورودی 1391می باشد و اطلاعات به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است.
با توجه به مسائل و مشکلاتی که هنوز نظام دانشگاهی ما در تبیین جایگاه استاد و دانشجو دارد، این مقاله روایتی واقعی از رفتار و جبهه گیری دانشجویان در مقابل استاد و به تبع آن عکس العمل استاد نسبت به دانشجویان آورده شده است تا این مسائل بهتر شناسایی شود و امید است برای حل آنها برنامه ریزی و فرهنگ سازی شود. اهداف ویژه این تحقیق عبارت اند از: بررسی احترام متقابل میان استاد ودانشجو، جایگاه احترام به یکدیگر در دین اسلام بر اساس آیات و روایات و آشنایی با حقوق متقابل اساتید و دانشجویان می باشد. با توجه به اطلاعاتی که گردآوری شد، احترام متقابل می تواند تاثیر به سزایی در ایجاد روابط مطلوب و برقراری ارتباط دوستانه - در چهارچوب احترام - میان استاد ودانشجو داشته باشد و هریک از طرفین بایداز وظایف خود در مقابل دیگری آگاهی کامل داشته باشند تا بتوانند به درستی وظایف و مسئولیت های خود را به انجام برسانند. واژگان کلیدی: احترام، استاد، دانشجو، حقوق
مقدمه
در بسیاری از کلاس های درس دانشگاه ، برخورد نامناسب دانشجویان و اساتید ، عکس العمل های بدی از هر یک دیده می شود که اصلا متناسب با شان و جایگاه هیچکدام از آنها نمی باشد و این رفتار به دور از مولفه ی مهم احترام متقابل است به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا مقاله ای پیرامون مبحث مهم احترام متقابل میان استاد و دانشجو و حقوق هر یک از آنها در برابر دیگری، نوشته شود. رابطه ی همراه با احترام استاد با دانشجو و بر عکس رابطه ی احترام آمیز دانشجو با استاد و حقوق هر یک از آنها در مقابل دیگری، که در اسلام بر آن تأکید بسیار شده است، از متغیر های اصلی این پژوهش کیفی می باشند. اهمیت زیاد این بحث و همچنین مسئله ای که در کلاس درس در دانشگاه، شاهد آن هستیم باعث شد تا این پژوهش شکل گیرد. این مبحث از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است بطوریکه آموزه های قرآنی هم بر پایه و اصول احترام به انسان و کرامت های انسانی بنا نهاده شده است. پس انسان در هر جایگاهی ، استادی یا شاگردی، فقیر یا غنی و در هر موقعیت زمانی و مکانی، چه نزد خالق - خدا - و چه در نزد مخلوق - قرآن، انسان، کائنات و... - محترم و با ارزش شمرده شده است.
بیان مسئله
در طول دوران شیرین دانشجویی شاهد موارد تلخی مانند بحث ومجادله های تند و صریح اساتید با دانشجویان وبالعکس انتقادهای رک ومستقیم و نامحترم دانشجویان ازاساتید و به سخره گرفتن آنها توسط برخی از دانشجویان بودم ومدام این مسئله ی مهم دغدغه ی ذهنی من بود. کلاس درس به مثابه ی مامنی امن و پربار برای فراگیری علم ودانش و همچنین جایگاهی برای الگو برداری صحیح تربیتی از شخصیت های والایی همچون اساتید و دانش پژوهانی است که برای گستردن سفره ی علم و تربیت و روزی و بهره بردن از این سفره گرد آن جمع شده اند. گاه افرادی با تلخ نمودن کام همه با برخی رفتارهای ناشایست و بدون احترام متقابل به حقوق یکدیگر، باعث می شوند تا همگان از مسیر وهدف اصلیشان دور شوند. در این میان افراد خاطی مولفه های مهمی همچون احترام متقابل به حقوق یکدیگر و ارج نهادن به مقام و ارزش والای معلم که در دین مبین اسلام وآیات واحادیث بر آن تاکید بسیار شده است را به دست فراموشی بسپارند. پس تصمیم گرفتم این مولفه های قوی را در جامعه ی دانشگاهی متشکل از استاد و دانشجو مورد بررسی قرار دهم و به پاسخ این سوالات برسم که:
- احترام چیست و جایگاه آن در قرآن و روایات چیست؟
- احترام متقابل میان استاد و دانشجو و بالعکس، دارای چه مولفه هایی است؟
- حقوق استاد در برابر دانشجو و بر عکس حقوق دانشجو در برابر استاد چه هستند؟
اهداف تحقیق
با توجه به مشکل پیش رو هدف پژوهش حاضر آشنایی و تبیین جایگاه انسانی - از لحاظ عزت و احترام - در قرآن و احادیث و همچنین آگاهی از وظایف متقابل اساتید و دانشجویان در قبال یکدیگر می باشد . در این پژوهش سعی شد که به سوالات زیر پاسخ داده شود :
- مفهوم اصلی احترام چیست ؟
- احترام متقابل میان افراد چگونه شکل می گیرد ؟
- حقوق متقابل اساتید و دانشجویان نسبت به یکدیگر کدام اند ؟
پیشینه
از آنجا که قرآن کریم به کرات مساله احترام را مطرح کرده است ، یکی از محور های اصلی این پژوهش به شمار می رود پس چه منبع و پیشینه ای استوارتر از قرآن کریم که کتاب الهی می باشد . در آیه 70 سوره اسرإ احترام انسان ها به منزله برخورداری ایشان از کرامات الهی است؛ همچنین در آیه 30 سوره حج این مساله بیان شده است که کسی که به دیگری احترام می گذارد شاکله و شخصیت وجودی خود را نشان می دهد یعنی کاملا واضح و مبرهن است که وی از کمال سلامت روحی و روانی برخوردار است و سوی دیگر منفعت و سودش به خود فرد باز می گردد و موجب می شود که دیگران به سوی وی گرایش بیشتری پیدا کرده و در کارها و مشکلات دستگیرش شوند.شهید ثانی در کتاب منیه المرید از پیامبر احادیث بسیار زیادی با موضوعیت احترام نهادن به یکدیگر علی الخصوص احترام به معلم و آداب احترام متقابل معلم و متعلم آورده است.
روش تحقیق
این تحقیق از نوع کیفی و به شیوه اقدام پژوهی انجام شده است. اقدام پژوهشی یکی از جدیدترین و چالش انگیزترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی و علوم انسانی است - آهنچیان وآقایی، . - 1392 در اقدام پژوهشی معمولا معلم نقش پژوهشگر است و نقش اصلی پژوهش بر عهده اوست - سرمد وهمکاران، - 1379؛ در واقع اقدام پژوهشی پاسخی است به انتقادهایی که از کاربردی نبودن اغلب پژوهش های مرسوم به عمل می آید - مهرمحمدی، . - 1379 در این روش پژوهشی تاکید بر معنادار بودن عملی است تا معنادار بودن آماری - ایزاک1، . - 1997 خوشبختانه در سالیان اخیر در راستای تربیت »معلم پژوهنده«2 فرهنگ اقدام پژوهی گسترش چشمگیری داشته است - چایچی، . - 1385
جمع آوری شواهد
احترام از ریشه حرم گرفته شده که به معنای حرمت نگه داشتن است - دهخدا، . - 1330 البته این واژه به معنای آنچه که هتک و شکستن آن ناروا باشد نیز آمده است - الجوهری، . - 1376 از این رو حرام هر چیز و یا کاری است که انجام دادن آن ممنوع و ناروا باشد. منشا احترام به هر چیزی را باید در نحوه ی ارتباط آن با خدا دانست. هر چیزی که انتساب آن به خدا قوی تر و
