بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه شاهد وقوع بحران های تجاری در سراسر دنیا هستیم. شدت گرفتن رقابت در عرصه صنایع باعث شده است، بسیاری از شرکتها ورشکست شده و از چرخه رقابت خارج شوند. این امر موجبات نگرانی صاحبان سرمایه و به طور کلی جامعه را فراهم آورده است. همچنین بحران مالی و در نهایت ورشکستگی می تواند زیان های هنگفتی را برای سهامداران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان، مدیران، کارکنان، عرضه کنندگان مواد اولیه و مشتریان در پی داشته باشد. یکی از عوامل اصلی بحران مالی و به دنبال آن، ورشکستگی شرکت ها، اعمال نکردن کنترل از طرف ذینفعان مختلف شامل سهامداران، اعتباردهندگان، مدیران، کارگران و عرضه کنندگان است. طی چند دهه اخیر ایجاد و حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط یکی از ارکان مهم توسعه اقتصادی کشورها بوده است.بنابراین در عصری که شرکت ها برای بقا در بازارهای رقابتی با چالش های فراوانی روبرو هستند؛ سلامت مالی و شناسایی عواملی که منجر به بحران های مالی می شوند از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.
بحران مالی، خود را به سرعت نشان نمی دهد، بلکه در میان حجم انبوهی از اطلاعات مالی و غیرمالی خود را مستتر می سازند. یکی از راه هایی که با استفاده از آن می توان اقدام به بهره گیری مناسب از فرصت های سرمایه گذاری و همچنین جلوگیری از به هدر رفتن منابع کرد، شناسایی عوامل ورشکستگی است. شناخت متغیرهای اثرگذار بر ورشکستگی همانند زنگ خطری، مشکلات نهفته در ساختار مالی را آشکار می کنند و امکان عکس العمل به موقع را برای مدیران، سرمایه گذاران و سایر افراد و مراجع ذینفع فرآهم می آورد؟در این مقاله، ابتدا به تعریف و سیر بوجود آمدن درماندگی مالی و احیای شرکت های کوچک و متوسط بحران زده مالی در کشور ما پرداخته می شود و نیز عوامل تعیین کننده در این امر و همچنین وضعیت شرکت ها بعد از بحران زدگی مالی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. و در نهایت به اقداماتی جهت خروج از بحران مالی این شرکت ها با چشم انداز صنعت ایران می پردازیم.
کلمات کلیدی: درماندگی مالی، فرآیند احیاء، شرکت های کوچک و متوسط - - SME
.1 مقدمه
هر سازمانی در طول چرخه عمر خود به ناچار در معرض فراز و نشیب ها و شکست هایی که به صورت ناگهانی هم نیست، قرار می گیرد.. نظریه زیست محیطی سازمان ها بیان می کند، در یک فرآیند مداوم، شرکت هایی که برای بقا و ماندن به رقابت می پردازند، شرکت هایی هستند که شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند.. بنابراین، روند بحران مالی، در امر بقا، به عنوان یک مکانیزم انتخابی برای افرادی که با آن مواجه می شوند، قابل درک می باشد. در این رابطه می توان گفت، شکست یک فرآیند برگشت پذیر است و شرکت ها قادر به شناسایی نشانه هایی از عملکرد ضعیف خود می باشند، و با تلاش هنگام رویارویی با درماندگی مالی، معمولا یکسری الگوهای رایج را برای تخمین نتیجه در نظر می گیرند. مدیریت وضعیت بحرانی و سازماندهی مجدد آن، یک مسئله اساسی است و احتمال خروج موفقیت آمیز آن بسیار کم است. با این حال، آن درصد از شرکت هایی که بر این وضعیت غلبه کردند و موفق بیرون آمدند را نمی توان نادیده گرفت. وجود بحران های مالی و ورشکستگی ها در یک کشور شاخص اقتصادی مهمی است و هزینه های اقتصادی آن نیز بسیار زیاد است. بنابراین توانایی شناسایی بحران مالی و جلوگیری از وقوع آن از اهمیت اساسی برخوردار است و از تخصیص نامناسب منابع کمیاب اقتصاد جلوگیری می کند.
در ایران با توجه به اهمیت بنگاه های×کوچک×و×متوسط که×نهادهای×محدود×اقتصادی×هستند، از×طریق×انباشت×منابع× مالی×خرد، کارآفرینی×و×پیوند×با×صنایع،×زمینه های×توسعه×اقتصادی×را ×فراهم×می آورند.×این×بنگاه ها ×همچنین×در×رشد اقتصادی،×اشتغال،×تولید×ثروت×و×کاهش×فقر×کشورها×نقش×حیاتی×ایفا×می کنند.×به×همین×علت×این×دسته از×بنگاه ها×همواره× کانون ×توجه ×دولت ×و ×تصمیم گیران×اقتصادی ×بوده اند. یکی ×از ×مهم ترین ×راهکارهای ×مؤثر ×برای ×توسعه×بنگاه های× کوچک×و×متوسط×در×فضای×کسب و کار×هر×کشور تدوین×ساختار×نهادی×چابک،×کارآ×و×منسجم،×با×هدف×حمایت×از× بنگاههای×کوچک×و×متوسط×است؟ بنگاه های×کوچک×و×متوسط×در×اقتصاد×جهانی×با×تعاریف×متفاوتی×از×دیگر×بنگاه ها× متمایز×شده اند. هر×کشور،×سازمان×یا×نهادی×براساس×معیارهای خاص×خود×بنگاه های×کوچک×و متوسط×را×تعریف×کرده× است.×اهم×معیارهایی×که×براساس×آنها×بنگاه های کوچک×و×متوسط×شناسایی×می شوند×عبارتند×از:×تعداد×کارکنان،×میزان× سرمایه،×ارزش×دارایی،×میزان فروش×سالیانه×و×نوع×مالکیت؟ این×بنگاه ها×به×عنوان×موتور×محرکه×رشد×اقتصادی×در× کشورها×نقش آفرین×هستند×و×طی×سال های اخیر×با×فهم×دولت ها×از×نقش×و×جایگاه×بنگاه های×کوچک×و×متوسط،× کارکرد×آنها×در×اقتصاد×کشورها برجسته تر×شده×است؟
در مقاله حاضر، سعی بر این است که با بررسی فرآیند و عوامل موثر در ایجاد درماندگی مالی شرکت های کوچک و متوسط و همچنین با ارائه چارچوبی مطلوب در زمینه فرآیند احیای این شرکت ها، بتوان اقدامات مناسبی جهت خروج از موج اخیر اتفاق افتاده - درماندگی مالی - که بسیاری از شرکت های شهرک های صنعتی در کشور ما را درگیر خود کرده است، به عمل آورد.
.2 مراحل و فرآیند درماندگی مالی در شرکت های کوچک و متوسط
در ابتدا به تعاریفی از بنگاه های کوچک و متوسط در ایران می پردازیم: در وزارت صنعت، معدن و تجارت ؛ بنگاه های کمتر از 50نفر کارکن بنگاه های کوچک و متوسط تعریف می شوند؟ در مرکز آمار ایران ؛ کسب وکارها به چهار گروه طبقه بندی شده است:کارکن خرد ، 49-10 کارکن کوچک، 99-50 کارکن متوسط، بیش از 100 کارکن بزرگ. در وزارت جهاد کشاورزی ؛ بنگاه های کمتر از 50 نفر کارکن بنگاه های کوچک و متوسط تعریف می شوند؟ در سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ؛ بنگاه های بین تا 50×نفر×بنگاه های کوچک و متوسط تعریف می شوند؟ و طبق اداره آمار بانک مرکزی ؛ بنگاه های با کمتر از 10 نفر کارکن، خرد و 49-10 نفر کارگن کوچک و 99-50 نفر کارکن متوسط و بالاتر از 100 نفر کارکن بزرگ تعریف می شوند. .[ 1]
در حوزه مالی، یک شرکت زمانی درمانده مالی تلقی می شود که در ایفای تعهدات به اعتبار دهندگان، دچار مشکل شود. بدهی های یک شرکت ممکن است برای تامین مالی عملیات آن استفاده شود، اما با این کار بیشتر در معرض خطر تجربه درماندگی مالی قرار می گیرد - کردستانی و همکاران، . - 1393 نیوتن - 1998 - مراحل نامطلوب شدن وضع مالی شرکت را به دوره نهفتگی، کسری وجه نقد، نبود قدرت پرداخت دیون مالی یا تجاری، نبود قدرت پرداخت دیون کامل - درماندگی مالی - و در نهایت ورشکستگی تقسیم کرد.گرچه اغلب شرکت هایی که دچار درماندگی مالی و نهایتاً ورشکستگی شده اند از این مراحل پیروی می کنند، اما برخی شرکت ها ممکن است بدون طی همه مراحل به ورشکستگی کامل برسند و برخی ممکن است به دلیل موانع قانونی و حقوقی برای اعلام ورشکستگی در مرحله ی نبود قدرت پرداخت دیون کامل - درماندگی مالی - فعالیت های خود را متوقف کنند.
به هر حال وضعیت واحد تجاری بهطور ناگهانی و غیرمنتظره منجر به درماندگی مالی و نهایتاً ورشکستگی نمیشود. در مرحله نهفتگی ممکن است یک یا چند وضعیت نامطلوب بهطور پنهانی برای واحد تجاری وجود داشته باشد بدون اینکه فوراً قابل شناسایی باشد. مثلاً تغییر در تقاضای تولید، استمرار افزایش در هزینههای سربار، منسوخ شدن روش های تولید و ... از این عوامل هستند. اغلب در دوره نهفتگی است که زیان اقتصادی رخ میدهد و بازده دارایی ها سقوط میکند. بهترین وضع برای شرکت این است که مشکل در همین مرحله کشف شود. مسئله دوم اینکه راهحل های آسان تری که در این مرحله موثر است در مراحل بعد پاسخگو نخواهد بود.
و نکته سوم، اعتماد عمومی دستخوش تزلزل نخواهد شد. اگر مشکل در همین مرحله کشف و رفع شود، برطرف ساختن مشکل در مراحل بعدی باعث کاهش اعتماد عمومی به شرکت میشود و در نتیجه دسترسی به وجوه دشوارتر شده و شاید شرکت ناچار به رد پروژه های سودآور شود. مرحله کسری نقد وقتی شروع میشود که برای اولین بار یک واحد تجاری برای ایفای تعهدات جاری یا نیاز فوری، دسترسی به وجه نقد نداشته باشد گرچه چند برابر نیازش ممکن است داراییهای فیزیکی داشته و سابقه سوداوری کافی نیز داشته باشد. مسئله اینجاست که دارایی ها به قدر کافی قابل نقد شدن نیستند و سرمایه حبس شده است. در مرحله نبود قدرت پرداخت دیون مالی یا تجاری، شرکت هنوز قادر به تحصیل وجه کافی از کانال های مصرف هست. مدیریت ابزارهای مناسب دارد؛ مثلاً استفاده از افراد حرفهای مالی یا تجاری، کمیته اعتباردهنده و تجدید ساختار در تکنیک های تامین مالی.
از طریق این روش ها هنوز هم می توان مشکل را در این مرحله شناسایی و برطرف کرد. در مرحله نبود قدرت پرداخت دیون کامل است که دیگر شرکت روبه نابودی رفته است. کل بدهی ها از ارزش دارایی های شرکت فزونی دارد و شرکت دیگر نمیتواند از ورشکستگی کامل خود اجتناب کند.[2]بنابراین اگر درماندگی مالی شرکت بهبود نیابد، به ورشکستگی منجر می شود - های گینز، . - 2007 حسابداران باید علل پدید آورنده ورشکستگی را بخوبی درک کنند زیرا آنها هستند که می توانند قبل از وقوع ورشکستگی، مدیریت را از آن آگاه سازند و راهحل های پیشگیری کننده ارائه نمایند - نیوتن، . - 1998 تعیین دلیل یا دلایل دقیق درماندگی مالی و ورشکستگی در هر مورد خاص کار آسانی نیست.
در اغلب موارد دلایل متعددی با هم منجر به پدیده ورشکستگی می شود. ورشکستگی زمانی رخ می دهد که شرکت زیانهای دائمی و جدی داشته یا توانایی بازپرداخت بدهی هایی را که فراتر از دارایی های آن است، نداشته باشد ”عرب مازار و همکاران، . - 1387دلایل ورشکستگی را می توان به طور کلی به دو دسته دلایل درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم نمود. دلایل برون سازمانی عبارتند از: ویژگیهای سیستم اقتصادی، رقابت، تغییرات در تجارت و بهبودها و انتقالات در تقاضای عمومی، نوسانات تجاری، تأمین مالی و تصادفات. عوامل درون سازمانی ورشکستگی واحدهای تجاری عواملی هستند که واحد تجاری می تواند با انجام اقدامات مناسب، از آنها جلوگیری کند. اغلب این عوامل
