بخشی از مقاله
چکیده
منطقه فارسان از توابع استان چهارمحال و بختیاري به سبب داشتن پتانسیلهاي مهم زمین گردشگري - ژئوتوریسم - یکی از زیباترین و جذابترین مناطق استان و ایران محسوب می شود. از میان نقاط مهم و دیدنی این منطقه میتوان مجموعه گردشگري پیرغار را به عنوان نگین ژئوتوریسم استان نام برد که با داشتن پدیدههاي بسیار دیدنی و طبیعی شامل: رخنمون چندین سازند سنوزوئیک زاگرس، غار، فراوانی و تنوع زیاد سنگواره هاي سنوزوئیک، پدیدههاي زیباي تکتونیکی از جمله چین خوردگیها و گسلها، آبشار، چشمه بسیار پرآب و دائمی، رودخانه خروشان، سنگ نگارههاي زمان مشروطه، تونل دست کنده نظامی دوره اشکانی، صخرهها و ستیغ مرتفع، ارتفاعات چالنمد و مناظر کمنظیرآن، بیشهزارهاي متراکم و مرتفع با درختان صنوبر و تبریزي، باغ هاي زیبا و دلپذیر با درختان متنوع میوه، چشماندازهاي طبیعی و مراتع کوهستانی، درههاي تنگ و عمیق با حیات وحش بکر و مملو از گیاهان دارویی و گلهاي وحشی و همچنین بافت روستاي دهچشمه و فرهنگ هاي سنتی مردمانش را می توان نام برد که در این مقاله براي اولین بار به توصیف آنها پرداخته می شود.
کلمات کلیدي: ژئوتوریسم، پیرغار، چهارمحال و بختیاري، زاگرس، سازند
مقدمه
وازه ژئوتوریسم در مفهوم لغوي همان زمین گردشگري است. امروزه در دنیا بهعنوان علم کاربردي زمین گردشگري از جمله علوم جدیدي است که در طی دو دهه مورد توجه همگان واقع شده و با داشتن طرفداران زیاد هر روز شاهد پیشرفت هاي چشمگیر آن هستیم. - Frey, 1998 - تعریف زیبایی براي ژئوتوریسم عنوان کرده است: ژئوتوریسم یعنی همکاري میانرشتهاي درون یک رشته اقتصادي، نتیجه بخش و به سرعت پیش رونده که با زبان مخصوص خود سخن میگوید و یک بخش جدید تجاري و اشتغالزا است. مأموریت اصلی و اساسی ژئوتوریسم عبارت از تبادل و انتقال دانش علوم زمین و تصور کلی از آن به عموم مردم است.
کشور ایران به دلیل داشتن ساختار زمین شناسی گوناگون و تنوع پدیدههاي ناشی از آن، از گذشته هاي دور بهشت زمین شناسی نامیده شده است. بطوريکه این پدیدههاي زمینشناسی طی میلیونها سال در مناطق مختلف ایران شاهکارهاي زیبا و دیدنی در طبیعت خلق نموده اند که امروزه میتوانند در صنعت ژئوتوریسم و جذب گردشگران داخلی و خارجی بسیار ارزشمند و منبع اقتصادي پایدار و پویا براي کشور باشند. استان چهارمحال و بختیاري با قرار گرفتن در زاگرس مرکزي همچون نگینی در قلب زاگرس، مرتفعترین شهرهاي ایران را در خود جاي داده و به بام ایران شهرت یافته است. کوههاي سر به فلک کشیده این استان همچون دیواري بلند سد راه تودههاي بارشی جنوب غربی و غرب بوده و بیشترین بارشهاي جوي را دریافت و چندین رودخانه بزرگ و دائمی کشور از جمله زاینده رود، کارون و دز را تغذیه میکند. این رودخانه ها از محل ظهور و در طول مسیر خود پدیدههاي شگفت، آبشارها، درههاي اعجابانگیز و مناظر تماشایی خلق کردهاند. بطوريکه نقطه به نقطه زاگرس غرق در چشماندازهاي بهشت گونه است. لذا با این اوصاف مجموعه زمین گردشگري پیرغار فارسان نیز با قرارگیري در زاگرس مرکزي و بخش زاگرس مرتفع با داشتن پتانسیلهاي متنوع و بکر گردشگري می تواند عامل اشتغالزایی و رشد اقتصادي براي منطقه، استان و کشور باشد.
موقعیت جغرافیایی و راههاي دسترسی:
مجموعه زمینگردشگري پیرغار در استان چهارمحال و بختیاري، با فاصله 38 کیلومتري در سمت جنوبغربی شهرکرد - مرکز استان - واقع است. فاصله آن تا فارسان 2 کیلومتر و در مجاورت روستاي ده چشمه در ارتفاع 2090 متري از سطح دریا با آب و هواي معتدل در تابستان و آب و هواي سرد کوهستانی در زمستان می باشد. موقعیت جغرافیایی آن: E 50º 32́ 41̋ و N 32º 12́ 59̋ است. نام این مجموعه برگرفته از غار آهکی است که در بین ساکنان محلی از جایگاه تقدس بهرهمند است. جاده دسترسی آن جاده اصلی آسفالت فارسان به روستاي ده چشمه است که با عبور از داخل روستا در انتهاي غربی آن واقع گردیده است و جاده آسفالته تا خود مکان پیرغار ادامه دارد - نقشه هاي 1و. - 2
مردمان سرزمین ایران به سبب تنوع ساختار زمین شناسی و توپوگرافیکی کشور و بالطبع تنوع آب و هوایی در طی هزاران سال زندگی کوچ نشینی داشتهاند. بنابراین میتوان به جرأت قومیتهاي ایرانی را زمین گردشگران باستانی عنوان نمود که امروزه نیز شاهد کوچ آنان هستیم. اما موضوع ژئوتوریسم در ایران براي اولین بار توسط نبوي، - 1384 در هیجدهمین گردهمایی علوم زمین با ارائه مقاله گردشگري زمین شناسی به معرفی این شاخه از اکوتوریسم پرداخت. - امري کاظمی، - 1380 بهعنوان مجري طرح ژئوتوریسم کشور تاکنون گام هاي بلندي در این راستا برداشته است. همچنین - رحمانی، - 1384 تاکنون مقالات متعددي در زمینه ژئوتوریسم پدیدههاي مهم ایران و بهخصوص زاگرس ارائه کرده است. علاوه بر آن - رحیمپور، - 1385، - جعفري، - 1387، - پرهام و همکاران، - 1387، - ساکت و همکاران، - 1387، - طاهري، - 1387، قاسمی، - 1387، - نکوئی صدري، - 1389، - محمدي و همکار، - 1389، از دیگر افرادي هستند که در زمینه ژئوتوریسم ایران کار کرده و آثار خود را نشر دادهاند. در این مقاله نیز به طور کلی به توصیف و معرفی پتانسیل هاي زمین گردشگري پیرغار فارسان، گوشه اي از شگفتیهاي زیبا و منحصر به فرد بلنداي زاگرس دراستان چهارمحال و بختیاري - بام ایران - پرداخته می شود.
بحث:
مجموعه گردشگري پیرغار فارسان با داشتن استعدادها و پتانسیلهاي طبیعی متنوع یکی مکانهاي سیاحتی کم نظیر زاگرس مرکزي است که پدیدههاي بسیار زیباي آن چشم هر بینندهاي را به خود خیره کرده و محو شگفتیهاي آفرینش می کند. این پدیدهها عبارتند از: -1رخنمون چند سازند سنوزوئیک زاگرس شامل سازندهاي پابده، تلهزنگ، جهرم و آسماري - پیرحیاتی، . - 1392 -2غار آهکی معروف به پیرغار که نام این محل برگرفته از نام این غار است. این غار طبیعی ایجاد شده در سنگهاي آهکی صخره ساز سازند آسماري و حاصل هوازدگی شیمیایی از نوع انحلال کارستیک که داراي یک صحن منتهی به یک تونل و چند دهلیز که مردم بومی منطقه این غار را مکانی مقدس و نظرگاه دانسته و در داخل آن شمع
روشن کرده و طلب حاجت میکنند.
-3فراوانی و تنوع زیاد سنگوارههاي سنوزوئیک شامل خارپوستان، دوکفهايها - مانند پکتن، کلامیس، استرا - ، شکمپایان، مرجانها، اسفنجها و روزنه بران. -4پدیدههاي زیباي تکتونیکی از جمله چینخوردگیها و گسل که در حقیقت این مجموعه ژئوتوریسم در داخل یک دره گسلی قرار گرفته که این گسل، فرعی و معکوسبه موازات گسل سالداران واقع است و دقیقاً از صفحه محوري یک طاقدیس عبور کرده و جابجایی فرا دیواره به سمت بالا موجب پدید آمدن پرتگاههاي بلند با ایجاد رخنمون زیبایی از سازندها در این دره شده است. در این رخنمون سازند پابده در هسته تاقدیس و به ترتیب به سمت بالا سازندهاي تله زنگ و جهرم و آسماري در یال شمالی قرار گرفتهاند. - پیرحیاتی، . - 1392
-5آبشار پیرغار که یکی از زیباترین آبشارهاي این استان بهشمار میآید. در چند دهه گذشته و قبل از خشکسالیهاي اخیر به دلیل بارشهاي زیاد و طولانی مدت برف و باران آبشار فوق تمام ماههاي سال آبدار بود اما هم اکنون فقط تا اوایل خردادماه آبدار بوده و سپس خشک میشود. ارتفاع آن حدود 36/5 متر و عرض آبریز آن از 3 تا 8 متر در نوسان است که در زمستان با انجماد خود ستون هایی بسیار دیدنی از قندیلهاي یخی پدید میآورد و در فصل بهار صداي ریزش و منظره آن یک پدیده رویایی به تصویر میکشد و هر گردشگري را بسوي خود میخواند.
