بخشی از مقاله
کاربرد فناوري اطلاعات در انبارداري نوین
چکیده: انجام عملیلت انبارداري با در اختیار داشتن تجهیزات رایانه اي قابل حمل باعث تسهیل روند کار و تسریع در عملیات بارگیري و ارسال کالا می شود. بعلاوه، در صورتیکه بتوان تمهیداتی را براي استفاده از فضاي انبار و همچنین بالابردن دقت و سرعت در امور اجرائی انبار ایجاد نمود، تأثیر خود را در کاهش بهاي تمام شده کالاي تولیدي به واسطه کاهش در هزینه هاي لجستیک و صرفه جویی در سرمایه هاي سازمان می گذارد. از سوي دیگر استفاده از روشهاي سنتی با توجه به بالا رفتن ارزش فاکتور زمان در تجارت نوین و نیاز به سرعت بخشیدن به فرایند تخلیه، بارگیري و ترخیص کالا در دروازه هاي تجاري سازمان ها، دیگر منسوخ شده است. بنابراین باید با کمک فناوري هاي نوین به سمت انبارداري نوین گام برداریم. در راستاي رشد فناوري اطلاعات و تکنولوژیهاي مرتبط با آن مانند 1RFID و با استفاده از امکاناتی که تجهیزات بیسیم فراهم می آورد می توان به دستاوردهاي ارزنده اي در مکانیزه نمودن سیستم انبار مطابق با روشهاي انبارداري نوین رسیده و کاستیهاي انبارداري سنتی را جبران نمود که نتیجه آن مدیریت فضاي انبار به شکلی مناسب خواهد بود.
کلمات کلیدي: انبارداري نوین، زنجیره تامین، RFID، شبکه هاي بیسیم
١- مقدمه
انبارها محل ذخیره و نگهداري بخش اعظمی از سرمایه سازمان شامل مواد اولیه، قطعات، محصولات تولید شده و کالاهاي در جریان ساخت است. علاوه بر ارزش فیزیکی خود انبارها به عنوان فضاي نگهداري کالا، تجهیزات موجود و تأسیسات آنها از نظر اجرائی و نقشی که در زنجیره تأمین دارند، اهمیت می یابد.[1] در دنیاي امروز رقابت در بسیاري از بخشها افزایش یافته است. انتظارات مشتریان نیزدائماًدر حال تغییر می باشد . مشتریان تنها مایل به پرداخت هزینه هاي اضافی بابـت تسـریع در امـور نیستند، بلکه به همان میزان تمایل به کاهش قیمتها دارند. یکی از ارکان بسـیارمهم در زنجیـره تـأمین بخـش لجسـتیک و انبارداري است. چنانچه در سیستم مدیریت انبار از ابزارهاي بهینه مبتنی بر دانش و فناوري استفاده شود، تحول عمده اي در خدمات مجموعه ایجاد می گردد. از طرفی یکی از مشکلات عمده انبارهاي بزرگ، حجم کار زیاد جهت جمع آوري اطلاعات و به اشتراك گذاري آنها بین عناصر تأمین می باشد. در طول سالیان متمادي شرکتهاي بزرگ با استفاده از سیسـتمهاي رایانـه اي پیچیده مانند مبادله الکترونیکی اطلاعات و سیستمهاي نظیر آن قصد داشتند تا به این خواسته ها دست یابند. اما با توجه به کاهش نسبی هزینه هاي نرم افزاري و سخت افزاري و پررنگ شدن اثر ابزارهاي ارتباطی جدید مانند شبکه ها و اینترنت و همچنین وجود فناوري هاي نوین در این زمینه، سیستمهاي قدیمی کنترل و مدیریت انبار به کل متحول گردیده است. یکـی از اساسی ترین و حیاتی ترین کاربردهاي اطلاعات را می توان در زمینه هاي مدیریت انبارداري مشاهده نمود. امروزه، گسترش و پیچیدگی سازما نهاي تخصصی سیستم هاي مدیریت سنتی انبار را غیرکارآمد ساخته و ابزار نوین و کارآمد امروز چیزي بـه جز سیستم هاي اطلاعات مدیریت نیست. سیستم هاي اطلاعات مدیریت ، سیستم هاي رسمی و غیـر رسـمی کـه اطلاعـات قدیم، حال و مربوط به آینده، بصورت کتبی و شفاهی، مرتبط با عملیات داخلی سازمان و محیط آن فراهم می سـازد.[2] بـا استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در سیستم مدیریت انبارداري نـوین، آمـار دقیـق کالاهـاي موجـود در هـر منطقـه در دسترس بوده و می توان به پراکندگی کالاها در مکان هاي مختلف پی برد. مدیریت زنجیره تأمین در تمام مراحلاساسـاًبـر رویکرد مشتري محور استوار است. بنابراین ارتباط به موقع و کامل بین همه عناصر زنجیره براي اطلاع از نیازهـاي مشـتري و میزان تأمین نیازها به خصوص در قسمت انبار از ضروریات است. براي تسهیل جریان اطلاعات و مـدیریت یکپارچـه و دقیـق مطابق با روشهاي مفید انبارداري مبتنی بر تحویل به موقع و نظارت تأمین کننده، بستري مناسب از نرم افزارها و سیستمهاي اطلاعاتی مورد نیاز است. با به کارگیري فناوري اطلاعات در انبارها می توان از دستاوردهاي این فناوري نیز بهـره منـد گردیـد
273
مدلهاي B2B و B2E در تجارت الکترونیک براي توصیف عملیات خرید، فروش و مبادله محصولات، خـدمات و اطلاعـات از طریق شبکه هاي رایانه اي به خصوص اینترنت در این راستا بسیار مناسب خواهند بود. در این مقالـه ابتـدا انبـارداري نـوین و سطوح آن معرفی شده و مدیریت انبار توسط تامین کننـده بیـان مـی شـود، در بخـش بعـدي فنـاوري RFID و نقـش آن در انبارداري نوین و مدیریت انبار مورد رسیدگی قرار می گیرد. در قسمت بعد شبکه هاي بیسیم به اختصـار توضـیح داده شـده و کاربرد آن در انبارداري نوین شرح داده می شود و در انتها مسائل مربوط به پیاده سازي عملی انبارداري نوین مطرح می گردد.
٢- انبارداري نوین و سطوح آن
امروزه یکی از نکات مهم براي حفظ موفقیت هاي شرکتهاي تولیدي و فروشندگان، برطرف نمودن انتظارات مشتریان وسرعت بخشیدن در ارائه خدمات و پشتیبانی به موقع از سفارشات است. دستیابی به این هدف رابطه مستقیمی با مدیریت مناسب انبار دارد. زیرا فقدان کالاي سفارش داده شده در قفسه هاي انبار فرایند تحویل سفارشات را طولانی تر کرده و ممکن است منجر به از دست دادن مشتریان شود. در انبارداري سنتی کالاهاي موجود در انبار و تعدد آنها به عنوان سرمایه سازمان تلقی می شود، که این مساله امروزه در مدیریت انبار مذموم است، زیرا تحولات سریع فناوري و تمایلات مشتریان و تنوع محصولات این سیستم قدیمی را نمی پذیرد.
1-2 سطوح انبارداري نوین
انبارداري نوین به چهار سطح تقسیم بندي می شود که به بیان آنها می پردازیم :[3]
سطح اول، فرایند خودکار سازي محدود است. استراتژي ارتقاء کارایی انبار، نگهداري فرایندهاي کاري موجود و استفاده از اتوماسیون هاي ساده در سطح انبار همچون بارکد، Wireless و PDA که باعث کاهش میزان استفاده از کاغذ و تحصیل مزایایی مانند ورود به موقع، صحیح و درست داده ها، بهینه سازي مدیریت موجودي، بهبود سطح خدمات مشتریان، جلوگیري از اشتباهات ارسال سفارشات، بهبود سرعت آماده سازي سفارشات و بدست آوردن مشتري ها و تقاضاي بیشتر در انبارها می شود.
سطح دوم، مهندسی مجدد فرایند کار می باشد. این سطح از استراتژي ارتقاء کارایی انبار، مهندسی مجدد در فرایندهاي انبارداري جاري است. این سطح فرض بر این کار دارد که سازمان مایل به حفظ بستر و زیر ساخت موجود است و مایل به تغییر فرایندهاي انبارداري به منظور بهینه سازي بهره وري انبار است. مزایا و منافع فرآیند کاري مهندسی مجدد شامل بهبود و افزایش کارائی در سه عملیات جایگذاري، برداشت(سفارش برداري) و بازچینی می باشد.
سطح سوم، مهندسی مجدد زیر ساخت انبار است. این سطح استراتژي افزایش کارایی انبار، استفاده بهینه از تمام منابع انبار شامل نیروي کار، تجهیزات ذخیره سازي، فضا و موجودي کالا می باشد. اگر طرحی ترسیم شود که آرایش جانمایی کالاهاي و تجهیزات را بر مبناي تاسیسات، مشخصات محصولات و تجهیزات حمل و نقل و فعالیت هاي انبار قراردهد، انبار بهترین عملکرد را خواهد داشت.
سطح چهارم، تجهیزات اتوماسیون می باشد. بالاترین سطح اجراي استراتژي کارایی انبار استفاده از تجهیزات خودکار همچون کاروسلهاي عمودي و افقی، نقاله هاي هوشمند و از این قبیل است. شیوه هاي متفاوتی براي کنترل انبار و تسریع و دقت در تحویل سفارشات تا به حال ارائه شده است. راه حل هاي نرم افزاري استفاده از شیوهایی متعدد مانند 2VMI در سیستمهاي انبارداري و تأمین انبار از مدتها پیاده سازي و اجرا شده است. در انبارداري نوین سازمانی موفق است که مطابق با سفارشات متنوع بتواند انبار را تغذیه کند و ضایعات را کاهش دهد.
٣- مدیریت انبار توسط تأمین کننده (VMI)
در یک زنجیره عرضه سنتی هر »عضو« مسوول کنترل موجودي و تولید یا فعالیت هاي صدور سفارش خودش است. یک مشخصه اساسی و در واقع یک مشکل اساسی که همه اعضاء در یک زنجیره سنتی باید آنرا حل کنند این است که براي
274
پاسخگویی تقاضاي مشتریان، چه مقدار باید تامین کننده سفارش دهد ؟ در واقع مشکل کلاسیک کنترل تولید/ موجودي است.[4] در شکل 1 نمایی شماتیک از یک زنجیره تأمین سنتی دیده می شود.
شکل:1 زنجیره تامین سنتی
یک زنجیره عرضه سنتی داراي معایبی چون، زمان هاي تحویل طولانی، نقاط تصمیم گیري چندگانه، اطلاعات غیر شفاف و حداقل هماهنگی است. در صدور سفارشات، هر سطح مراقب شرایط خاص خودش است. مدیریت موجودي توسط فروشنده یا همان VMI یک اصطلاح براي سیستم هاي مدیریت موجودي است که تنها در آنها تأمین کننده، موجودي تحویل شده، فروشگاه تحویل شده و . . . شناخته می شود. در VMI تأمین کننده (کسی که اغلب در قالب تولید کننده بعضاًودر قالب توزیع کننده ظاهر می شود ) سطوح موجودي خریدار ( در این مورد خرده فروش) را کنترل می کند تا سطوح توافقی از پیش تعیین شده خدمات مشتري، ضمانت شود. در این روش، تامین کننده تصمیمات تکمیل موجودي را براي خریدار اتخاذ می کند.[2] یک شماتیک ساده از زنجیره عرضه VMI در شکل 2 دیده می شود.
شکل:2 زنجیره تامین نوین بر اساس VMI
»مدیریت موجودي توسط فروشنده« روند رشد قابل ملاحظه اي در فرایندهاي تجاري خرده فروشی، پیدا کرده است. در دورانی با چنین وضعیت رقابتی سخت و خشن، خرده فروشان تمامی تلاش خود را از طریق بهینه سازي فرایندهاي زنجیره عرضه جهت کاهش هزینه ها، کاهش سطوح موجودي و افزایش سودها بسته اند. VMI مزایایی را براي اعضاء شرکت کننده در زنجیره عرضه به ارمغان می آورداولاً.اثر تشدید انحراف تقاضا تعدیل می شود،ثانیاً،بهبودهایی در سطوح خدمت رسانی وجود خواهد داشت، چرا که در دسترس بودن محصول بیشتر می شود .در نهایت VMI می تواند، در درازمدت، سودآوري هر دو عضو یعنی تامین کننده و خریدار را در زنجیره ، عرضه افزایش دهد. خریدار از هزینه هاي موجودي کمتر برخوردار می شود و لذا می تواند براي قیمت هاي پیشنهادي خود تخفیف قائل شود. بنابراین حجم فروش افزایش می یابد که در نهایت از جنبه سودآوري هر دو عضو وضعیت بهتري نسبت به زنجیره عرضه سنتی پیدا می کنند.[2] همچنین VMI باعث کاهش سطوح موجودي در انبار خرده فروش می شود که این مطلب، شاخص ترین مزیت VMI می باشد.
٤- فناوري RFID و نقش آن در انبارداري نوین
هدف اصلی، راه اندازي یک سیستم از نظر یک شی در حال حرکت است که بوسیله قرائتگر برچسب خوانده می شود تا مورد استفاده قرار گیرد. این اطلاعات می تواند در مورد هویت و محل استقرار یک شخص و یا تمامی اطلاعات مربوط به یک محصول مشخص مثل قیمت، رنگ، تار یخ تولید، محل تولید، نام تولید کننده، مواد اولیه، وزن و سایر مشخصات محصول باشد.
275
مطابق شکل 3، اجزاي سیستم RFID شامل چهار قسمت برچسب (آنتن+تراشه)، قرائتگر، برچسب اطلاعات ذخیره شده در برچسب ها و پایگاه داده می باشد. در این سیستم، قرائتگر برچسب، امواج الکترومغناطیسی را ارسال کرده و برچسب با دریافت این امواج، اطلاعات از پیش ذخیره شده خود را براي قرائتگر برچسب ارسال می نماید و این اطلاعات در پایگاه داده ذخیره شده و به وسیله نرم افزارهاي مربوطه پردازش می شوند.[1]
شکل:3 اجزاي سیستم RFID و ساختار یک نمونه از برچسب هاي RFID نوع غیر فعال
استفاده از فناوري RFID با اتوماسیون فرایندهاي کاري، هزینه هاي دستی را کاهش می دهد و باعث افزایش سرعت انجام فرایندها می گردد. با حذف دخالت انسان در ورود اطلاعات، خطا را کاهش و دقت اطلاعات جمع آوري شده را افزایش می دهد. فناوريRFID امکان کنترل فرایندهاي غیر قابل رؤیت و نیز ویرایش اطلاعات برچسب ها را در اختیار ما می گذارد. استفاده از فناوري RFID همچنین به افزایش اطلاعات و یکپارچگی سیستم می انجامد.
البته باید دانست که طراحی و اجراي یک سیستم RFID به سادگی نصب و راه اندازي چند برچسب خوان و چاپگر و چسبانیدن چند برچسب به جعبه ها نیست، بلکه تأثیرات اکوسیستمی بسیاري هستند که طراحی یک سیستم با محدودیت ها و قابلیتها دستخوش تغییرات می کنند. انتخاب فرکانس کار برچسب ها باید با توجه به عواملی مانند جنس اقلامی که باید برچسب زده شوند، شکل اقلام(جعبه یا پالت) محتواي اقلام، تداخلات محیطی موجود مانند شبکه هاي همچنین WLAN و تلفن هاي بیسیم، نحوه حرکت اقلام در فرایندهاي کاري و موارد متعدد دیگر تعیین شود.
الزامات نرم افزاري و سخت افزاري باید به دقت تعیین شوند و نحوه استفاده از اطلاعات تولید شده و چگونگی جریان اطلاعات دقیقاًمشخص گردد . بدین ترتیب هر کاربرد خاصی، به الزمات و طراحی هاي خاص خود نیاز دارد. در هر یک از این کاربردها RFID با مکانیزه نمودن ورود اطلاعات به سیستم، باعث صرفه جویی در زمان، نیروي انسانی و هزینه شده، ضمن کمک به
جریان گرم اطلاعاتی، خطاي کمتر و شفافیت بیشتر را به ارمغان آورده است.[2]
٥- مدیریت انبار با استفاده از RFID
آگاهی از موجودي انبار براي مدیریت یک سازمان داراي اهمیت فراوانی می باشد. مدیریت باید بداند کدام ماده اولیه با کمبود مواجه شده، کدام محصول فروش بیشتري داشته است. بلادرنگ نمودن اطلاعات انبار، به برنامه ریزي مدون تر و صرفه جویی بیشتر در هزینه هاي خرید، نگه داري و لجستیکی می انجامد. مدیریت انبارهاي کالا یکی از مهمترین کاربردهاي RFID می باشد. به کمک RFID می توان ورود و خروج کالا به انبار را به صورت خودکار و با صرف زمان و نیروي کار کمتر و در نتیجه هزینه پایین تر، کنترل و مدیریت نمود. با استفاده از نرم افزارهایی که به این منظور توسعه یافته اند، امکان مکان یابی، و صورت برداري سریع و دقیق کالاها حتی درحین جابجایی کالا فراهم می شود. به علاوه، تشخیص و رسیدگی به موارد بازگشت کالا از سطح فروش به انبار(در صورت معیوب بودن کالا) سریع تر خواهد بود. روش هاي سنتی شمارش اموال و ردیابی انتقال دارایی ها، توانایی ارائه موجودي لحظه اي و بلادرنگ را ندارند. بدین ترتیب بیشتر تصمیمات براساس اطلاعات
