بخشی از مقاله
کارکرد دیاگرام FAST در مهندسی ارزش مبدل ورودی آزاد راه اهواز - بندر امام
چکیده
همه ساله کشور از جانب طرح های نیمه تمام عمرانی مبالغ بسیار هنگفتی متضرر می گردد. عمده این خسران به دلیل عدم تخصیص بموقع و بجای بودجه و همچنین هزینه های نامتناسب با کارکردهای پروژه ها می باشد. در صورتی که بتوان با اعمال روشهایی همچون مهندسی ارزش، هزینه انجام پروژه های کلان عمرانی را به حداقل رساند، کمک بزرگی به اتمام پروژه ها و بهره برداری سریع تر و موثرتر از آنها خواهد شد. مهندسی ارزش روشی است سازمان یافته و خلاقانه که با تجزیه و تحلیل کارکردهای محصول، پروژه و خدمات به هدف مورد نظر که عبارتست از تحقق کارکرد موردنظر با کمترین هزینه و بدون مصالحه در خصوص کارآیی، قابلیت اطمینان، قابلیت تعمیرات و نگهداری و کیفیت نائل می شود و راهی است به سوی ایجاد تعادل بین هزینه ها و کارکردهای یک محصول یا پروژه و دارای گام های پیش مطالعه ، مطالعه ارزش و پس مطالعه می باشد دياگرام FAST سیستمی است که می تواند هدف نهایی محصول را به چند لایه یا سطح تقسیم بندی کرده و به استفاده کنندگان این امکان را بدهد تا از قابلیت اطمینان، میزان هزینه بری و افق های فراروی هر کار کرد دید مناسبی پیدا کنند. در طرح مطالعه ارزش مبدل ورودی اهواز بندر امام نمودار تحلیل کارکرد سیستمی و تکنیکی(FAST) برای طرح ترسیم شد که مورد بررسی قرار می گیرد.
کلید واژه ها : مهندسی ارزش ، مدیریت هزینه ، دیاگرام fast، آزاد راه
ا- مقدمه
کشور ایران سالانه متحمل خسارات سنگینی در طرح های عمران می شود . برای این امر عوامل متعددی را می توان برشمرد که هر یک به سهم خود موجب تاخیر در بهره برداری و یا اجرای ناقص و ضعیف طرح می شود . مشکلات طرح های عمرانی غیر از مرحله اجرا در مرحله طراحی نیز دارای مشکلاتی هستند. دلایل ارزش ضعیف پروژه های عمرانی را می توان در موارد ذیل دانست : -عدم ارتباط مناسب بین کارشناسان -عدم نبود استانداردها یا زیاد و فراگیر نبودن استاندارد ها - کمبود اطلاعات - کمبود زمان - عدم دسترسی و اعتماد به آخرین فن آوری ها و روشهای نوین - نا کافی بودن حق الزحمه ها - تصورات غلط صادقانه - نبود انگیزه در بهینه کردن طرح ها توسط طراحان - عدم درک کامل ، درست و دقیق خواسته های کار فرما - اضطرار زمانی و نبود زمان کافی برای تعریف دقیق کار و انجام طراحی - تخصیص نا مناسب مالی طرح ها - دائم تلقی شدن شرایط موقت - عادت ها و بینشها و اهداف سیاسی ؛ این در حالی است که با وجود سابقه تاریخی و برخورداری از نبوغ و خلاقیت ذاتی ایرانی بسیاری از آموزه های دانشگاهی و مدرسه بر خلاف خلاقیت عمل می کنند و فرهنگ کار گروهی و ارتباط بین متخصصين ضعیف و کم رنگ می باشد و اتکای به نفت ، حساسیت به منابع را در ما گم کرده است.
۲- مهندسی ارزش مهندسی
ارزش فرایندی است که طی آن مراحل انجام شده برای یک پروژه (در هر یک از سطوح طراحی ) به شیوه های سیستماتیک مورد بازنگری قرار می گیرد تا کارکرد های مورد انتظار کار فرما با آنچه در طرح در نظر گرفته شده است مقایسه شود و این اطمینان حاصل شود که کار کرد های مورد انتظار با کمترین هزینه به دست خواهد آمد. بدون آنکه از قابلیت اطمینان و دیگر ملاحظات اصولی مورد انتظار (نظیر الزامات قانونی ، ملاحظات زیست محیطی، مصرف بهینه انرژی و ...) چیزی کاسته شود . هدف از مطالعات و بررسی های مهندسی ارزش فقط کمینه کردن هزینه ها نیست ، بلکه افزایش ارزش بدست آمده در برابر هزینه صرف شده و ارزش برابر است با نسبت " کار کرد + کیفیت " بر هزینه . مهندسی ارزش مبتنی است بر : کار گروهی نظام مند و هم افزایی - جامع نگری و تفکر سیستمی - بستر سازی برای خلاقیت جمعی و فردی - کار کرد گرایی - بازنگری و بهبود مدل های ذهنی در پروژه هایی مهندسی ارزش توصیه می شود که : - پیچیدگی بالا "تعدد عوامل" - هزینه بالا پروژه های بزرگ - تکرارپذیری اجزاء- فاصله زمانی زیاد بین طراحی و اجراء ریسک بالا داشته باشند. این روزها اشراف بر روش های مختلف تحلیل کارکرد شرط اصلی راهبری و مشارکت در مطالعات مهندسی ارزش به حساب می آید . دیاگرام FAST یکی از پرکاربرد ترین این روشهاست که به دلیل کمبود منابه آموزشی و پژوهشی در دسترس و اختلاف نظر های موجود و در نتیجه عدم تسلط در بکار گیرندگان مشکلاتی را در مدیریت پروژه های مهندسی ارزش ایجاد کرده است . بسیاری از این مشکلات با تفاوت و تغایر استانداردها توجیه شده است، در حالیکه باید به این نکته توجه داشت که برای یک محصول ، پروژه با فرایند خام، FAST محیح (واحد) وجود ندارد، بلکه FAST معتبر وجود دارد . اگر چه در زمان ابداع مهندسی ارزش تکنیک های مختلف تحلیل کارکرد همچون دیاگرام FAST و درخت ارزش SMARTوجود نداشت، ولی تحلیل کارکرد از همان ابتدا به عنوان قلب مهندسی ارزش مورد توجه مایلز قرار گرفت. پس از او اقدامات متعددی در جهت ابداع روش های تجزیه بر اساس عملیات ، اقدامات ، مراحل و وظایف یک محصول ، پروژه یا سیستم صورت گرفت که یکی از نتایج آن دیاگرام FAST بود.
۳- تاریخچه
تکامل و توسعه مهندسی ارزش تاریخچه مهندسی ارزش داستان موفقیت هاست . توسعه مفاهیم مهندسی ارزش به آقای مایلز و کارخانه جنرال الکتریک در پایان جنگ جهانی دوم باز می گردد . کمبود مواد اولیه در جنگ جهانی دوم و به کارگیری مصالح جایگزین ارزانتر با کیفیت بهتر موجب گردید آقای مایلز مسئول یک طرح تحقیقاتی در این زمینه شود . برای مثال میتوان به ساخت پمپهای زیر آبی با یک سوم هزینه و کیفیت بهتر اشاره کرد . پس از جنگ ، مدیر بخش تدارکات (Erlicher) و آقای مایلز برای جستجوی مکانیزمی جهت نهادینه کردن افزایش کارایی هم عقیده بودند. تحقیقات از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۲ به منظور توسعه روشی برای شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری انجام گرفت . اولین سمینار مهندسی ارزش در سال ۱۹۵۲ در کارخانه جنرال الکتریک برگزار شد . نیاز به کمک از کلیه بخشهای کارخانه که در گیر در تولید و فروش بودند موجب سازماندهی یک تیم چند رشته ای گردید . تشکیل این تیم با موفقیت آنی مواجه شد .و در برخی موارد ۶۰ تا ۸۰ در صد هزینه ها صرفه جویی گردید ، ولی میزان صرفه جویی در بیشتر موارد در حدود ۵ الی ۱۰ در صد بود. با وجودی که ابعاد موفقیت مختلف بود ولی همگی در موفقیت برنامه توافق داشتند. به علت نقش کلیدی آقای مایلز به ایشان لقب پدر مهندسی ارزش داده شد . در چندین سال اول تحلیل ارزش محدود به کار خانه جنرال الکتریک بود . پس از بازدید نیروی دریایی از کار خانه جنرال الکتریک ، زمینه بکارگیری مهندسی ارزش در دیگر صنایع نیز فراهم شد. در سال ۱۹۵۴ برنامه تحلیل ارزش در سازمان کشتیرانی نیروی دریایی آغاز گردید و آن را مهندسی ارزش نام گذاری کردند .اولین همایش مهندسی ارزش در سال ۱۹۵۸ با حضور ۳۰۰ نفر برگزار گردید و مقدمات تاسیس انجمن مهندسی ارزش در آن سال فراهم شد . با حضور شرکتهای خارجی در همایش خارجی در همایش های انجمن مهندسان ارزش آمریکا ، توسعه جهانی مهندسی ارزش شتاب گرفت. به دنبال تجربه موفق نیروی دریایی ، ارتش و نیروی هوایی آمریکا به سراغ فروشندگان تجهیزات مورد نیاز خود رفتند و کوشیدند آنها را با استفاده از برنامه های مهندسی ارزش با هدف کاستن از هزینه های دفاعی ترغیبا عمل کنند ، اما این تلاشها با موفقیت بسیار اندک همراه بود و علت آن این بود که فروشندگان تجهیزات نه تنها به علت صرفه جویی پاداش نمی گرفتند، بلکه جریمه هم می شدند چرا که حق الزحمه يا سود متعلق به ایشان بر اساس در ملی از هزینه پروژه محاسبه می شد. در سال ۱۹۶۳ اداره تنظيم تدارکات نیرو های مسلح آمریکا مقرر کرد که پاداش مادی مربوط به مهندسی ارزش در قرار دادها منظور گردد تا حدالمقدور امکان سهیم شدن پیمانکار و فروشنده در درصدی از پیشنهاد های مرتبط با صرفه جویی های تایید شده، فراهم گردد . پروسه پیشنهادهای پیمانکاران و مشاوران، معروف به پیشنهاد تغییر به روش مهندسی ارزش (vecp ) گردید. رشته مهندسی ارزش در مهندسی عمران از سال های ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۵ با تدوین قوانین انگیزشی برای پیمانکاران آغاز گردید در نخستین سالهای ۱۹۶۰ وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که پیمانکاران دست دوم آن وزارت خانه باید از روش مهندسی ارزش در کار ها استفاده کنند. در همین سالها چارلز دبليو بيث وی نمودار روش سیستمی تحلیل کارکر (FAST) را طراحی کرد . هدف از آن سازمان دهی کار کردها به روش منطقی و منظم است . بسیاری از مهندسان ارزش دیگر نیز نسخه های خاص خودشان را برای ترسیم این نمودار (FAST) تدوین کردند . در سال ۱۹۷۰ کنگره آمریکا پیشنهاد اجرای مهندسی ارزش در پروژه های ساخت بزرگراه هایی که از طريق حکومت فدرال بودجه آن را تأمین می کردند ، ارائه کرد . در سال ۱۹۷۳ اداره خدمات عمومی آمریکا دستور داد تا در خصوص پیمان های مدیریت ، طراحی و اجرای کارهای ساختمانی باید از روش مهندسی ارزش در کار ها استفاده کند .مدرک کارشناسی رسمی ارزش از طرف انجمن مهندسان ارزش به عنوان یک استاندارد و به نشانه تایید صلاحیت دارنده آن در رشته مهندسی ارزش تعیین و به رسمیت شناخته شد . در اواخر سالهای ۱۹۸۰ تا اوایل دهه ۱۹۹۰ بود که شکل گیری روشهای جدید تحلیل ارزش به دست اندر کاران و کارشناسان امکان داد که روشهای تحلیل ارزش را در همان مراحل پروژه به اجرا در آورند و آن را با فرایند مدیریت پروژه یکپارچه سازند .
۴- گامهای طرح کار مهندسی ارزش
۱ - ۴ - پیش مطالعه: فعالیت های مقدماتی شامل: گردآوری و تعریف نیازها و خواسته های مشتری! کاربر، جمع آوری یک مجموعه اطلاعاتی کامل از پروژه ، تعیین معیارهای ارزیابی، تعیین حدود مطالعات، ساخت مدلهای لازم وتعیین ترکیب تیم
۲ - ۴ - مطالعه ارزش: مطالعه ارزش پس از تکمیل مراحل ابتدایی متدولوژی ارزش صورت می گیرد. مطالعه ارزش از ۶ فاز تشکیل شده است: اطلاعات، تحلیل کارکرد، خلاقیت، ارزیابی، توسعه و ارائه
۳ - ۴ - پس مطالعه:هدف از فعالیتهای پس مطالعه اطمینان از اجرای تغییرات تأیید شده مطالعه ارزش می باشد. وظیفه متخصصان تیم مهندسی ارزش یا دیگر متخصصان مورد تأیید مدیریت این است که تغییرات تیم مهندسی ارزش را تکمیل کرده و طرحی اجرایی تهیه، تکمیل و ارائه کنند.
۵-دیاگرام FAST
دیاگرام FAST یکی از روشهای کارکرد گرا ( در برابر روشهای وظیفه گرا ) از روشهای تحلیل مبتنی بر فرایند می باشد که این روزها کار برد های فراوانی یافته است این روزها تسلط بر دیاگرام برای همه دست اندر کاران مهندسی ارزش امری لازم به حساب می آید.این تسلط شامل آشنایی مناسب با تاریخچه و نقش این دیاگرام و همچنین کسب توانایی ترسیم و تحلیل آن می باشد .لازمه این مسئله این است که دیاگرام FAST از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و رویکرد واحدی در تیم مهندسی ارزش به آن ایجاد گردد. شاید بتوان ویژگی های منحصر به فرد این تکنیک مثل ساختار دو بعدی و سلسله مراتبی ، گویایی و سادگی را از دلايل تداوم این روش دانست.
۱ - ۵ -نقش دیاگرام در فرایند مهندسی ارزش دیاگرام FAST بخشی از فاز تحلیل کار کرد به عنوان یکی از فازهای مهندسی ارزش می باشد. به طور کلی فاز تحلیل کارکرد در مهندسی ارزش شامل ار مرحله زیر می شود:
۱- شناسایی و تعریف کارکرد ها
۲- طبقه بندی کارکرد ها
۳- توسعه روابط کار کرد ها
۴- ترسیم دیاگرام FAST
۵-تعیین هزینه و دیگر معیار های اندازه گیری کارکرد ها
۶- تعیین بهای کارکرد
۷- ارزیابی و رتبه بندی کارکرد ها - انتخاب کارکرد برای مطالعه این تکنیک که این روزها قلب مهندسی ارزش خوانده می شود ، نقش زیر را در فرایند مهندسی ارزش ایفا می کند:
۱- در یک زمان کوتاه افکار و عقاید در مورد مطالعه، جهت یابی می گردد
.۲- چالش و رقابت برای دستیابی به صرفه ، در جهت تصمیم گیری های کلان ایجاد می کند
. ۳- میزان تفاهم تیم در مورد مساله را افزایش می دهد و به اتفاق نظر تیم منجر می شود
۴۰قدرت خلاقیت و نو آوری را افزایش میدهد.
۵- قابلیت شناسایی سریع کارکرد ها را ایجاد می کند.
۶- رابطه بین کارکرد ها را تعیین کرده و روابط بین آنها را نشان می دهد.
۶- چون درک مسئله ۵۰٪ حل مسئله می باشد پس دیاگرام FAST٪۵۰ حل مسئله می باشد.
۷- دیاگرام FAST فرستی برای بیان شفاف اهداف می باشد.
۸- دیاگرام FAST دارای دو استراتژی کوتاه مدت و بلند مدت است
۹- FAST از گامهای مورد نیاز برای دستیابی به کارکرد ها تشکیل شده که نتیجه نهایی آن پیدا کردن راه حل مسئله است
