بخشی از مقاله
چکیده
در گذشته از جمله مهمترین فضاهاي با هویت شهري در کشور ما ورودي شهرها بوده است که امروزه با توجه به گسترش شهرها و روند رو به رشد شهرنشینی و همچنین ارائه ي طرح هاي یکنواخت و نامناسب شهري , ورودي اکثر شهر ها به خصوص شهر هاي متوسط و کوچک برنامه ریزي مشخص و ویژه اي ندارند و از کارکرد اصلی خود باز مانده اند. ورودي ها اولین نقطه از شهر هستند که مسافران با آن برخورد دارند و عمده تصویر اولیه از شهر و نخستین نشانه از شهر در ذهن مسافران توسط ورودي ها شکل می گیرد. علی رغم اهمیتی که مبادي ورودي در هویت بخشی کل فضاي شهري به عهده دارند بسیاري از شهرها از جمله شهر تاکستان از این حیث داراي ضعف ها و کاستی هاي متعددي می باشند.عدم توجه به جانمایی کاربري ها و ناسازگاري کاربري, آلودگی محیطی و بصري, بی توجهی به هویت و فرهنگ شهر و طراحی یکنواخت در ایجاد ورودي شهرها از جمله مشکلات ورودي شهرها من الجمله شهر تاکستان می باشد.
هدف پژوهش حاضر بررسی مبادي ورودي شهر تاکستان و تبیین باغ – ورودي در برنامه ریزي و طراحی ورودي هاي شهر تاکستان است, چرا که این شهر بر پایه ي کشاورزي و هویت و قدمتی کهن می باشد روش این پژوهش از نوع پیمایشی مبتنی بر استفاده از پرسشنامه می باشد و براي طراحی پرسشنامه با مروري بر ادبیات و مبانی نظري تحقیق , شاخص ها و معیارهاي مطلوب استخراج و در نهایت در قالب پرسشنامه در جامعه آماري مربوط مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل پرسشنامه از روش هاي آماري توصیفی استفاده شده است, نتایج نشان می دهد علی رغم اهمیت مبادي ورودي شهرها به عنوان فضایی عمومی و شاخص براي مسافران و شهروندان, این مولفه در برنامه ریزي و طراحی ورودي هاي اصلی شهر تاکستان مورد توجه قرار نگرفته و با توجه پتانسیلی که این محدوده دارا می باشد متاسفانه تصویر ذهنی مناسبی در نظر مسافران و شهروندان در این فضا شکل نگرفته است.
واژه هاي کلیدي: باغ-ورودي, هویت, شهر تاکستان, ورودي شهر
.1 مقدمه
در گذشته نخستین تصویري که از شهر در ذهن مسافرین نقش می بست ورودي آن بود . پس از مدت ها گذر از میان بیابان یا کوهستان , با رسیدن به مزارع و باغات اطراف شهر کم کم احساس نزدیک شدن به یک مجتمع زیستی به فرد دست می داد, باعبور از بین آن ها مسافر به دروازه اي می رسید که چون در میان باروي شهر جاي داشت مدخل شهر محسوب می شد. فضاي ورودي شهر ها به عنوان مفصل اتصال دهنده ي فضاي طبیعی خارج و فضاي مصنوع و ساخته شده ي داخل شهر و به عنوان برقرار کننده ارتباط میان شهر و پیرامون آن از برخی الگوهاي فضایی پیروي می کند. در طول تاریخ دروازه و ورودي شهر داراي نقش هاي گوناگونی بوده است , نقش غالب آن ها در گذشته تامین امنیت و دفاع در مقابل بیگانگان بوده است اما در دنیاي امروز ورودي ها نقش هایی جدید به خود گرفته اند.
فضاي ورودي نسبت به سایر فضاها از ویژگی و امتیازات خاصی برخوردار هستند , زیرا علاوه بر کارکرد اصلی آن به عنوان یک فضاي ارتباطی از لحاظ بصري و ادراکی نیز فضایی رابط می باشند و غالبا ورودي معیاري براي تعیین ارزش هویت در شهرهاي پیوسته و متراکم به شمار می آمده است. - سلطانزاده, - 1371 ورودي شهر رویدادي نبود که در یک لحظه و یک نقطه به وقوع بپیوندد, بلکه زمان و عرصه اي را به خود اختصاص می داد, تمامی این عرصه در واقع نقش ورودي را بازي می کرد , این عرصه قابلیت آن را داشت که ضمن استقبال از مسافر , وي را به هنگام خروج از شهر نیز بدرقه کند زیرا در دو طرف دروازه بسط پیدا کرده بود.
گسترش بدون برنامه و خود به خود شهر ها باعث ضعف در شکل و محتواي فضاهاي ورودي شهرها گردیده است, وجود کاربري هاي مزاحم و ناسازگار در مدخل ورودي شهرها با سیماي ناخوشایند خود , تصویري ذهنی نامناسبی را در ذهن مسافران و افرادي که وارد شهر می شوند به وجود می آورد لذا ورودي هاي فعلی شهر تاکستان همچون اکثر شهر هاي ایران محیطی نامناسب جهت هدایت تازه واردین می باشد. شهر تاکستان از جمله شهرهاي ایران است که داراي قدمتی چند صد ساله می باشد که با توجه به این قدمت و همچنین موقعیت مناسب, این شهر همچون دیگر شهرهاي کهن ایران داراي دروازه بوده است و از آنجا که محور هاي ورودي اصلی شهر تاکستان در گذشته داراي ارزش تاریخی بوده و امروزه نیز می تواند شاخصی براي ایجاد فضاي شهري مطلوب باشد.
.2 ضرورت انجام تحقیق
در گذشته نه چندان دور حد و مرز شهرها توسط دروازه ها مشخص می شد و به نوعی دروازه اولین عنصر کالبدي شهر بود که از کیفیت فضایی بالایی برخوردار بود. ورودي جز عناصر شاخص و از ویژگی هاي بارز یک شهر به حساب می آمد و اولین برخورد مسافر با شهر به وسیله ورودي انجام می شد که در ذهن مسافر هویت شهر نقش می بست. ورودي نمایانگر هویت و نماد یک شهر بود اما امروزه با گسترش شهرها ورودي آنها به مسیرهاي سریع السیر براي تردد وسایل نقلیه موتوري تبدیل شده که جداره و زمین هاي مجاور ورودي به مکانی براي کاربري هاي مزاحم و ناسازگار محیط اختصاص یافته است. ورودي شهرها تنها به یک تابلو خوش آمد بسنده کرده است که هیچ هویت و معنایی ندارند, امروزه همانگونه که میدان آزادي تهران و دروازه قرآن شیراز با المان هاي خود خاطرات را زنده می کنند محورهاي ورودي شهر تاکستان نیز با توجه به سابقه تاریخی و هویت این شهر و همچنین با وجود مشکلاتی که در ورودي این شهر وجود دارد نیازمند توجه فراوان است که با انجام مطالعات و بررسی هاي علمی و پژوهشی این مهم می تواند تحقق یابد.
.3 پیشینه تحقیق
ورودي شهر اولین برخورد مسافر با شهر است و از لحاظ هویتی یکی از عناصر شاخص شهر به حساب می آید که در هر شهر از اهمیت خاصی برخوردار است. در شهرهاي مختلف در مورد مبادي ورودي آنها تحقیقات مختلفی صورت گرفته است که در این قسمت به عنوان پیشینه تحقیق به آنها ذکر شده است.
پژوهشی تحت عنوان ضوابط ساماندهی و معیارهاي طراحی شهري براي مبادي ورودي شهرها که توسط دکتر فریدون قریب صورت گرفته است. این پژوهش که به منظور ساماندهی و تعیین معیارهایی براي طراحی مبادي ورودي شهر, وضعیت موجود مبادي دو شهر با توپوگرافی متفاوت "مبادي ورودي محور کاشان- قم و جاجرود تهران" که اولی در ناحیه اي کوهستانی و جنگل کاري شده و دیگري در دشتی هموار و خشک قرار دارد بررسی گردید. سپس با توجه به محدودیت و امکانات بالقوه موجود, ضوابط و معیارهایی با استفاده از عناصر مصنوع و طبیعی براي هویت بخشی به این فضاها تدوین شد و کاربري هاي خدماتی ویژه مبادي ورودي شهر براي آن ها پیشنهاد گردید. - قریب - 28 ,1382
دروازه به عنوان ورودي بررسی میگردد که حدود همسایگان و نواحی را معلوم می کند. الکساندر معتقد است جهت تعیین مرز مشخص بین نواحی ، تاسیسات مدنی اندکی وجود دارند که تعریف دروازه را به وضوح می نمایند . با عبور از دروازه به قلمرویی متفاوت قدم گذاشته می شود . در زمانی نه چندان دور دروازه ها بخشی حیاتی از وسائل دفاعی یک شهر بودند. دروازه ها در زمان مشخص از صبح و عصر باز و بسته می شوند و لذا باعث ایجاد مشکل جهت افرادي که به موقع از دروازه عبور نمی کردند می شدند . با تغییر در تمدن و شهر نشینی تاکتیکهاي نظامی بر ایجاد امنیت نه بر اساس دیوار و دروازه تغییر یافت طراحی دروازه ها دگرگون شد و به دلیل از بین رفتن کارکرد دفاعی آنها تشریفاتی شدند . در حال حاضر شاید ساخت یک دروازه که به دیوار یک شهر بپیوندد بیهوده به نظر برسد . اما در قرن 19 این کار کاملا عادي بوده است . حتی یک طاق کوچک می تواند به عنوان یک مدخل ورودي عمل کند. نیازي نیست که دروازه ها براي ایفاي نقش خود در تعیین کنندگی، یادمانی و تاریخی باشند . - مغازه, - 1386
پژوهشی تحت عنوان دروازه هاي قدیم در خاطره جمعی شهر معاصر ریشه یابی رشته هاي خاطره اي که توسط مهسا شعله انجام شده است. این پژوهش که به تبیین جایگاه دروازه خاطره جمعی شهر معاصر و ریشه یابی رشته هاي خاطره اي آن پرداخته شد. دروازه ها در شهر قدیم به عنوان مکان هاي آستانه اي براي عبور و گذار مطرح بوده اند. در شهر امروز با فروریزي حصارها هرچند کالبد دروازه ها تغییر شکل یافته است اما مکان آنها همواره تداعی کننده خاطره هاي جمعی شهروندان بوده و می تواند موجد خوانایی شهر و بیان کننده هویت مدنی و برانگیزاننده احساس غرور در مردم شهر گردد. در این پژوهش نخست به دروازه هاي شهر به عنوان مکان هاي ویژه نمادین می پردازد و سپس ضمن مروري بر دروازه هاي شهر و ریشه هاي خاطره اي آن ها به دنبال تقویت رابطه آنها ست. - شعله - 17-18 ,1385
حسین سلطانزاده در رابطه با ورودي شهر ها معتقد است که این فضا در معماري ایران از چنان اهمیتی برخوردار شده بود که می توان بخش مهمی از سیر تحول و تکامل معماري سنتی کشور را در آن مشاهده کرد. این موضوع , توجه به بررسی این فضا را ضروري می سازد به ویژه آن که ملاحظه می شود که نه تنها تکامل طراحی فضاي ورودي در معماري سنتی ایران متوقف شده بلکه آثار موجود نشان دهنده یک روند نزولی و انحطاطی در بسیاري موارد است. - سلطانزاده , - 1371
دروازه ها گاه به عنوان قاب و چارچوبی براي یک منظره یا ساختمان به کار می روند . این منظور اغلب در یک قالب هنرمندانه انجام می گیرد که در ان هر دو مورد موقعیت و شکل دروازه نسبت به بنایی که ان را در بر می گیرد سنجیده می شود .قبل از اینکه قابی از دروازه ساخته شود ، نیاز به یک چشم انداز خوب وجود دارد از این موضع دروازه مانند چارچوب و قابی براي یک چشم انداز است تا وسیله اي براي محدود کردن مناظر کارکرد ان به عنوان قابی براي چشم انداز در این مورد به وسیله انتخاب موقعیت عکاس براي نصب سه پایه اش تقویت می شود. ما اغلب این حالت را در عکسهایی می بینیم که عکاس خود از آن آگاه نیست . فضاهاي خوب اغلب از یک موضع مناسب انتخاب شده اند . این بهترین نقطه براي ایستادن است . عکاسان اغلب در جست و جوي این نقاط براي گرفتن عکسهاي مناسب هستند. - carfree.com -
پژوهشی با عنوان تدوین اصول و ضوابط طراحی محیط ورودي شهر که توسط دکتر حسین بحرینی و مهندس ناهید علی طالب انجام شده است. این پژوهش به بررسی سیر تحول دروازه ها در شهرها و چگونگی تبدیل شدن این فضاها به کوریدورهاي ورودي با ساختمان هاي زشت فرسوده مسکونی, تعمیرگاه ها, کاربري هاي نظامی, انبار مصالح و... پرداخته است و در این بررسی به نقش ورودي و ارتقا کیفی, بصري و عملکردي توجه شده است. این پژوهش براي شهر خاصی نبوده و به صورت کلی ضوابطی را براي ورودي شهر ارائه کرده است. - بحرینی, حسین و ناهید علی طالب, - 1383با توجه به بررسی پژوهش هایی که در رابطه با ورودي شهر ها انجام شد و همچنین بررسی مقالات و پایان نامه هاي علمی-پژوهشی مختلف, به نظر می رسد که تحقیق و پژوهشی در رابطه با ورودي هاي شهر تاکستان وجود نداشته و این پژوهش در نوع خود
