بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر ماهی تیلاپیا به یکی از ماهیان پرمصرف در ایران تبدیل شده ست. تردید در مورد ایمنی غذایی آن برای مصرفکننده با توجه به شایعات مطرح شده لزوم تحقیق در این زمینه را بیش از بیش آشکار میکند. در این تحقیق مصرف ماهی تیلاپیا در جهان و نگرانیها وچالشهای امنیت غذایی با توجه به استانداردها مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج مطالعات نشان داد هیچ گونه منعی برای مصرف ماهی تیلاپیا در ایران وجود ندارد و به لحاظ امنیت غذایی مورد تأیید بسیاری از سازمانهای مربوطه میباشد.
کلمات کلیدی
ماهی تیلاپیا، امنیت غذایی، شایعات مصرف، سلامت مصرفکننده
مقدمه
صنعت آبزی پروری در سراسر جهان در حال گسترش روز افزون است. در طی دهه 1990، تولیدات آبزی پروری بیش از سه برابر افزایش داشته است این گسترش سریع آبزی پروی تأثیراتی بر وضعیت اکولوژی، سلامت بشر و اقتصاد جوامع داشته است. گفته میشود آبزی پروری نیمه متراکم در ابعاد کوچک، در بسیاری از کشورها بویژه در نقاط روستایی که تأثیر کمی بر محیط پیرامونی دارد، قابل پذیرش است. با اینحال در سالهای اخیر تمایل روزافزونی به متراکم سازی پرورش تیلاپیا تحت تأثیر بازار و رقابت بر سر منابع، ایجاد شده است. ماهی تیلاپیا از خانواده سیکلیدهٌ و راسته سوفماهیانٍ بوده که بومی آفریقای شمالی و مرکزی و شرق میانه میباشد. ژاپنیها بدلیل کمبود غذا تیلاپیا را از مالزی به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند. اکنون مصرف ماهی تیلاپیا در سطح جهانی به سرعت رو به گسترش است.
به عنوان مثال در حال حاضر این ماهی به عنوان وعده غذایی در خطوط هوایی ، مدارس ، بیمارستانها و حتی زندانها مورد مصرف قرار می-گیرد به گونهای که در کشور آمریکا بعضی از زندانها دارای مزرعه پرورش ماهی تیلاپیا میباشند. این ماهی قدرت رشد خوبی را در انواع مختلف سیستمهای پرورش مانند استخر خاکی تانک های بتونی ، قفس - Pen - پن از خود نشان میدهد. البته پرورش در تانکهای بتونی هم از نظر مدیریت مناسبتر میباشد و هم به نیروی کار کمتری نیاز میباشد و عملیات تغذیه و صید نیز زمان بسیار کمتری را به خود میگیرد. دوره پرورش این ماهی نسبت به قزل آلا و کپور کوتاهتر میباشد. ضریب تبدیل غذایی این ماهی 0/9 بوده و بازماندگی آن نزدیک 100درصد میباشد.
براساس اعلام فائو تا سال 2030 میزان تولید این ماهی به عنوان راهحلی برای جهش در آبزی پروری و افزایش تولید پروتئین حیوانی به بیش از 14.7 میلیون تن خواهد رسد که از این مقدار 7.4 میلیون تن در چین و 7.3 میلیون تن در سایر مناطق جهان تولید خواهد شد. ماهی تیلاپیا طی سالهای اخیر، به دلیل دارا بودن فیله یکدست و سفید و نداشتن تیغ، به یکی از ماهیان محبوب در کشور تبدیل شده است و مهمترین ماهی پرورشی قرن بیست و یکم میباشد. این ماهی دارای ویژگیهای بینظیری است، از جمله اینکه در مقایسه با کپور ماهیان پرورشی سرعت رشد و میزان تولید بیشتری از خود نشان میدهد، قادر به تحمل دامنه وسیعی از تغییرات زیست محیطی نظیر، دما، شوری، اکسیژن محلول، مقاومت به بیماری و استرس محیط میباشد، زمان کوتاه تولید نسل جدید و نیز غذا خوردن از سطوح پایین تغذیهای شامل بیمهرگان و گیاهان آبزی، فیتوپلانکتونها، زئوپلانکتونها، فیلمهای باکتریایی و ریزه خواران نیز از دیگر ویژگیهای این ماهی میباشد. گونههای تیلاپیادر کف بستر استخر لانه سازی کرده و از تخم و بچههایشان در لانهها نگهداری میکنند.
پروتئین لازم برای رشد این ماهی در دوره پرورش، از پودر ماهی و سویای موجود در جیره غذایی تامین میشود که همین امر باعث ارزانتر تمام شدن غذای مورد نیاز میباشد. بازارپسندی خوبی داشته و درکشورهای کویت ، امارات ، عمان ، عربستان، فلسطین ، چین ، مصر ، فیلیپین و ... بطور گسترده پرورش داده میشود. ماهی تیلاپیا دارای ارزش اقتصادی بسیار بالایی است، به گونهای که طی گذشت سه تا پنج ماه دارای وزنی معادل 300 تا 700 گرم خواهد شد. ماهی تیلاپیا در اصل جزء ماهیان آب شیرین و گرمابی است، اما با توجه به توانایی زیست در آبهای شور، اکنون بهصورت گسترده در آبهای شور نیز پرورش داده میشود و در حال حاضر تیلاپیا نخستین گزینه آبزی پروری در آبهای شور می-باشد. میزان خطرپذیری این ماهی جهت پرورش، پائین بوده و نیاز به سرمایه گذاری اندکی دارد. در مورد تیلاپیا سه شایعه رواج دارد: -1 میزان بالای امگا-6
-2 عدم مصرف این ماهی در دیگر کشورها
-3 نحوه رشد و محل پرورش
هدف از این تحقیق بررسی ایمنی غذایی ماهی تیلاپیا وارداتی و پاسخگویی به شایعات مطرح شده در این زمینه میباشد.
روش کار
مقاله حاضر با مطالعه و بررسی اطلاعات حاصل از پایگاههای داده Google، Wikipedia، Sciencedirect ، Pubmed، Scopus Wiley وPubmed مطالب موجود در کتاب دانستنی هایی پیرامون تیلاپیا و تحقیقات انجام شده به صورت مطالعات میدانی در داخل کشور به دست آمده است.
نتیجه گیری
میزان اسید چرب امگا3 در تیلاپیای پرورشی
مطالعات نشان داده است که ماهی پرورشی تیﻻپیا میزان بالایی اسید چرب امگا 6 دارد و ممکن است به علت سطح پایین اسید چرب امگا 3 و میزان بالای اسید چرب امگا6 به ویژه برای بیمارانی که مشکلات قلبی، آرتروز، آسم و دیگر بیماریهای مربوط به التهاب بیش از حد دارند، مضر باشد .در این تحقیقات که از کروماتوگرافی گازی برای تجزیه و تحلیل اسیدهای چرب 30 نوع ماهی پرورشی و دریایی پر مصرف استفاده شد، قزلآلای پرورشی و سالمون میزان مناسبی از اسید چرب امگا3 در مقابل اسید چرب امگا6 داشتند ولی در مقابل تیلاپیلای پرورشی نسبت ناسالمی از این اسیدهای چرب داشت. ماهی تیلاپیا در بسیاری از کشورهای آسیا، آفریقا و ایالات متحده پرورش مییابد. مصرف این ماهی روز به روز در حال افزایش است و شایعات مطرح شده در مورد منع مصرف آن در ایران با دلایل زیر رد میگردد:
-1 میزان امگا 6 موجود در 100 گرم این ماهی برابر 210میلیگرم است که ضریب بسیار پایینی را شامل می شود. میزان امگا6 در 100 گرم کپور برابر است با 517میلیگرم و در 100 گرم مرغ برابر است با 2460میلیگرم. ابنابراین درصد امگا6 در این ماهی بسیار پایینتر از بسیاری از پروتئینهای متداول میباشد.
-2 با توجه به آمارهای مصرف جهانی تیلاپیا و اطلاعات موجود در سایت سازمان غذا و داروی آمریکا، در سال گذشته 74 درصد تیلاپیای مصرفی آمریکا که معادل 168 برابر مصرف ایران میباشد از چین به این کشور صادر شده است.
-3 ماهیان خانواده کپور که در محیطهای کاملاً جلبکی و توسط کود حیوانی تغذیه میشوند چنین شرایطی را دارند. این ماهی بصورت عمده در جزیرهای به نام هاینان پرورش یافته و هرگز تحت تاثیر عواملی که به آنها اشاره می-شود قرار نمیگیرد. همواره در تولید ماهی، در هر کشوری، تمامی استانداردهای بهداشتی از طرف نهادهای ناظر مورد بررسی قرار میگیرد. در ایران، علاوه بر بررسی قبلی شرایط پرورش در کشور تولیدکننده و صدور گواهی بهداشتی از سازمان دامپزشکی ، نمایندگان ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی از تمام مراحل پرورش و کشتار نیز بازدید میکنند و در صورت حصول شرایط لازم، این محصولات اجازه توزیع و فروش در ایران را پیدا میکنند. به لحاظ امنیت غذایی برای مصرفکننده، در مورد ماهی تیلاپیا هیچ یک از شایعات مطرح شده صحت ندارد.
