تحقیق در مورد سابقه قالی باقی در بیرجند

بخشی از مقاله

سابقه قالي باقي در بيرجند

1- ازمناطق معروف قالي بافي این شهر كويري كه درجنوب خراسان واقع شده است مي توان از روستاهاي درخش ، مود، گسگ، سربيشه، بهلگرد، نوغاب، دستگرد، هندوالان وبيشتر روستاهاي منطقه قائنات نام برد. سابقه قالي بافي این منطقه آن طور كه از كتاب جغرافي دانان قديم مانند مقدسي و ابن حوقل بر مي آيد به هزار سال قبل و شايد بيشتر برسد. ابواسحاق ابراهيم اصطخدي نيز در كتاب معروف مسالك و ممالك به رواج كرباس و پلاس و ساير بافته ها اشاراتي

دارد. شهرستان قاين نيز كه تا چندي قبل جزو يكي از بخش هاي شهر بيرجند به شمار مي آمد نيز يكي از مناطق قديمي قالي بافي جنوب خراسان است. قالي هاي این منطقه با قدمت دويست ساله زينت بخش آستان مقدس رضوي، موزه ها و نزد مجموعه داران فرش است. سرپرستي

سايكس كه حدود 100 سال قبل از قاينات ديدن كرده در كتاب ‹‹هشت سال در ايران›› درباره قالي قاينات مي نويسد: نقش هاي قالي هاي قائن اكثر گل و بوته است كه در كرمان نيز مرسوم است. تجار قالي معمولاً كالاي خود را به مشهد فرستاده و از آنجا به استامبول، مصر و وين حمل مي كند. قيمت يك فرد قالي ممتاز 11×14متري با بافت قالي در حدود 20 پوند است. در بين مجموعه فرش هاي كاخ گلستان يك قطعه قاليچه زيبا و نفيس وجود داردكه حدود 300 سال قبل در قائن بافته شده است. سياوش آزادي در كتاب ‹‹ قالي ايران›› درباره این فرش مي نويسد:

‹‹اندازه این قاليچه 58/1×82/2متر است. در متن سورمه اي فرش يك نقش تكراري به صورت متقارن بافته شده و چهار پرنده سفيد يك لوزي را تشكيل داده اند. در وسط هر لوزي يك گل بزرگ نقش گرديده كه با شاخه هايي به شيوه اسليمي، شكوفه ها و برگ ها احاطه گرديده اند.›› وجود این فرش و نظاير آن كه از لحاظ نقش، رنگ، مرغوبيت و زيبايي در حد بسيار ممتازي ارزيابي قديمي قابل مقايسه نيستند.
2- تاريخ قاليچه بافي در منطقه بيرجند به سالهاي بسيار دور باز مي گردد اگرچه دركتب تاريخي به این امر اشاره گرديده اما مطابق تحقيقات و با توجه به بررسي هاي انجام شده مي توان براي قالي بيرجند سابقه اي در حدود 200 سال قائل شد. آنچه كه بيش از پيش موجب توجه هر پژوهنده اي مي گرددتعداد نسبتاًفراوان اساتيد و افرادي است كه به نوعي در عرصه قالي هاي نفيس و مشهور منطقه از 200 سال قبل تا به امروز سهيم بوده اند.
برخي از اهالي و دست اندركاران سابقه قالي بافي در روستاهاي اطراف بيرجند را به مراتب بيشتر از شهر بيرجند مي دانند به ويژه روستاي درخش كه نامي آشنا براي دوستاران قالي است. روستاي درخش واقع در شمال شرقي بيرجند قديمي ترين منطقه قالي بافي این ناحيه است. كه تاريخ قالي بافي آن به اوايل قرن 13 هجري شمسي مي رسد. نام درخش از افتخارات این هنر در جنوب خراسان مي باشد كه شهر بيرجند نيز به آن مي بالد.

3- از گذشته تا كنون به بافتن فرش هاي زيبا و مرغوب در سراسر ايران شهرت داشته و نفيس ترين فرش هاي موزه فرش ومجموعه فرش هاي آستان قدس رضوي در این روستا بافته شده است. فرش هاي درخش داراي ترنجي بزرگ زيبا و برجسته است كه با ظرافت و دقت بسيار زياد

در متن ساده فرش كه به رنگ قرمز لاكي و نخودي طراحي شده، جلوه زيادي به این فرش ها داده است. در موزه فرش تهران نيز تعدادي فرش با طرح محرمات وجود دارد كه در روستاي درخش بافته شده و از لحاظ مرغوبيت و زيبايي منحصر به فرد است. در ميان فرش هاي نفيس كاخ گلستان نيز سه قطعه قاليچه كه در این روستا بافته شده ديده مي شود سايكس در كتاب ‹‹هشت سال در ايران›› درباره كيفيت فرش هاي درخش مي نويسد : ‹‹در ناحيه درخش در حدود 450 دستگاه قالي داير است و متأسفانه رنگ هاي جوهري جاي رنگ هاي نباتي را گرفته و مي گويد اگر چه در

قيمت چندان تفاوت ندارد ولي تهيه رنگ جوهري سهل تر و خالي از زحمت است . البته يكي دو نفر از استادهاي معروف قالي باف هنوز رنگ هاي نباتي را به كار مي برند. ايل بهلوري نيز كه در زير كوه و درخش سكونت دارند يك قطعه قالي نظير قاليچه هاي تركمني مي بافند كه آنها نيز خالي از تعريف نيست.››

قالي هاي بافته شده در كارگاه هاي شهر بيرجند در بين سالهاي 1317-1313شمسي در اوج شهرت خود بوده و از لحاظ زيبايي ترنج، نقوش زمينه ، ظرافت و رنگ آميز در تمام بازارهاي اروپايي به ويژه در آلمان غربي از اعتبار و شهرت زيادي برخوردار بوده است.در ميان فرش هاي كاخ گلستان يك قطعه فرش نفيس در اندازه 42/5×80/10متر ديده مي شود كه تارو پود از نخ پنبه و پرهاي آن از پشم است. این فرش از سال 1365 هجري قمري در بيرجند بافته شده و شعر زير روي آن بافته شده است:
به سعي چاكر شاهنشاهي امير قهستان تمام شود كه شود فرش در اتاق گلستان
طرح این فرش ‹‹بته جغه›› به شيوه متداول در جنوب خراسان است. در متن بسيار تيره فرش چند رديف بته بزرگ بافته شده كه سر آنها در هر رديف به يك سو متوجه شده اند. هر بته بين دو بته پايين و بالاي خود قرار دارد بته هاي بزرگ اصلي توسط دو بته كوچك در ميان گرفته شده اند و بين بته ها درخت هاي شكوفه ، زيبايي و جلوه زيادي به فرش داده است. پس از جنگ جهاني دوم

متأسفانه فرش هاي بيرجند به سير نزولي از نظر طرح ونقش، رنگ آميزي و مرغوبيت ادامه داده و اعتبار جهاني خود را از دست دادند تا اينكه با تأسيس ‹‹شركت شرق›› مجدداً احيا شدند. این شركت علاوه بركارگاه هاي شهري در روستاهاي مود و بهلگرد مبادرت به سرپايي دارهاي قالي هايي كه از لحاظ دوام ، زيبايي و رنگ آميزي در حد بالايي قرار داشتن توليد به بازارهاي سراسر جهان عرصه كرد.
4- پس از درخش روستاي مود واقع در 38 كيلومتري جنوب شرقي بيرجند واقع

شده است.

5- يكي از معتبرترين و قديمي ترين مناطق قالي بافي شهرستان بيرجند مي باشد كه فرش هاي آن از لحاظ طرح، زيبايي ترنج و دوام از شهرت و اعتبار زيادي برخوردار است. قدمت قالي بافي در این روستا به قبل از دوره صفويه مي رسد. نقشه ‹‹ ربعي سعدي›› مودكه درحال حاضر دربيشتر روستاها بافته مي شوند براي اولين بار توسط يكي از قالي بافان ماهر وباذوق این روستا طراحي شده وبه نام او شهرت پيدا كرده است. رنگ آميزي قالي هاي مود بسيارزيبا، هم آهنگ وسرشار از لطافت وزيبايي است. چند قطعه فرش لچك ترنج از این روستا درموزه فرش تهران وجود دارد كه دزمره زيباترين ونفيس ترين ومرغوب ترين فرش هاي این موزه است. طراحان قالي جنوب خراسان درحفظ واشاعه نمادهاي ايراني تلاش فراوان كردند، بطور مثال ماه وخورشيد به عنوان برجسته ترين عناصر خير وتاريكي وخشكي به عنوان خطرناك ترين عناصر شر هميشه درزندگي ايرانيان قديم مطرح بودند. بنابراين عناصر مورد اشاره به اشكال مختلف روي تمام دست بافته هاي مردم ايران بويژه مردم شرق ايران جلوه كرده اند. ميزان بارندگي درجنوب خراسان بسيار اندك است به این سبب گل، درخت، باغ، چمن، آب وحيوانات آبزي وپرندگان نيز محدود وبسيار باارزش شمرده مي

شوند. هنرمندان وطراحان قالي این منطقه باذوق ومهارت خاصي این مواهب الهي را روي فرش بافته وبه زندگي مردم داخل كرده اند. نظربه اهميت گل ودرخت، معمولاً حصار وچهار چوب هايي دراطراف نقش هاي گل وگياه طراحي شده وحاشيه فرش ها نيز اهميت زيادي پيدا كرده است. زمينه بيشتر فرش هاي جنوب خراسان بيشتر لاكي است وآن را مي توان يكي ديگر از ويژگي ها
6- اما آنچه كه درحال حاضر وبا مشاهده سبك دارهاي قالي دراين منطقه توجه هر بيننده اي را به خود جلب مي نمايد. شباهت كامل دستگاه هاي قديمي قالي بافي منطقه بيرجند با دستگاه هاي قديمي قالي بافي استان كرمان است.

روش چله كشي فارسي وشيوه نسب آن برروي دار قالي وهمچنين شكل ونحوه كار دارهاي قالي درتمامي موارد منطبق با نوع دارهاي كرماني است. از لحاظ شكل ظاهري برخي از این دارها فا

قد قسمت هاي راست رو هستند، وصرفاً از دوبخش سردار وزير دار تشكيل شده اند.
به علت فقر اقتصادي قريب به 30 سال است كه قالي مود از معيارها واندازه هاي واقعي خود فاصله گرفته، اما علي رغم این مسئله هنوز نيز بطور گسترده درتوليد قالي منطقه بيرجند داراي اهميت واعتبار خاصي است.

استفاده از مواد اوليه نامرغوب وكاهش نسبي كيفيت قالي هاي مود، ديرزماني است كه باعث گرديده ديگر مناطق وروستاهاي بيرجند گوي سبقت را ربوده وبا استفاده از نام مود واطلاق آن بربافته هاي خود، بازار قالي بيرجند به ويژه روستاي مود را زنده نگه دارند وبايد اذعان داشت كه

دراين راه موفق نيز بوده اند.استاد حاج حسين اميني بزرگ ترين ومشهورترين توليد كننده قالي معاصر بيرجند، درخصوص علل ركود وتنزل قالي مود مي گويند: ‹‹ متأسفانه كم كم قالي هاي مودبه نحوي خراب شد. درآن زمان دربلوچستان بازار خريد وفروش وحتي توليد فرش وجود نداشت. به همين دليل روستاي مود مورد توجه بزرگان وثروتمندان بلوچ قرار گرفت وبخش زيادي از قاليهاي مود وارد بازار بلوچستان شد. پس از ورود نوع رنگ هاي شيميايي باز هم بسياري از قالي هاي مود وارد بازار سيستان مي شد وبا توجه به این كه رنگ آنها همان شفافيت ودرخشندگي سابق را داشت وخريداران بلوچي قدرت تشخيص آن را نداشتند با همان قيمت به خريد آن اقدا

م مي نم

ودند واين امر بطور مستمر ادامه يافت وپس از مدتي تمام قالي هاي مود به این صورت عرضه شدند. مقداري كه به خارج ومناطق ديگر فرستاده شد، پس از مدتي رنگ باخت ومواد اوليه آن نامرغوب تشخيص داده شد وباعث ازبين رفتن وجهه واعتبارفرش مود گرديد. كه این امر دركل بازار فرش بيرجند بي تأثير نبود. به نظر من بلوچستان عامل انحراف قالي مودشد.››
استاد اميني شروع این اوضاع را به سالهاي 1330 تا 1350 مي داند كه عواقب آن هنوز نيز قابل

مشاهده مي باشد.
7- وضعيت قالي بافي منطقه بيرجند درطي يك صد سال اخير به سه دوره تقسيم مي شود:
الف) سالهاي قبل از1300 هـ ش تا 1300 كه دوران بافت قالي خوب وممتاز منطقه بيرجند است.
ب) 1300 تا حدود 1322 هـ ش دراين دوره بخاطر وقوع جنگ هاي بين المللي اول ودوم به ويژ

ه عواقب حاصل از آنها علي رغم توليدات نسبتاً خوب روستاهايي همچون مود

وحتي خودشهر بيرجند ركود وآشفتگي خاصي دروضع صادرات وفروش فرش بيرجند به وجودآمد كه خود زمينه

مناسبي براي تحولات آتي بود.
ج) از ابتداي سال هاي دهه 1330 هـ ش دوران شكوفايي وتجديد حيات رش بيرجند آغاز گرديد يعني با آغاز فعاليت توليد كنندگان وبافتگان زبده به تدريج قالي بيرجند شهرت گذشته خود را بازيافت وهم اكنون موقعيت ممتاز آن دركشورهاي اروپايي وحتي آمريكا دليلي است برپيامدهاي رخ داده درسال هاي گذشته.
فرش از نظر سبك محلي
فرش شهري: يعني فرشي كه درشهرها بافته مي شودفرش شهري باف كه بوسيله بافنده شهر نشين بافته مي شود ظريف است ورج شمار آن بالاست وداراي نقشه وطرح ويژه اي است بافت فرش درشهرها بيشتر درزمان صفويان با داير كردن كارگاه هاي بزرگ قالي بافي دراصفهان وتبريز گسترش يافت.

فرش روستايي: فرشي است كه بصورت ساده وابتدايي درروستاها مي بافند . فرش روستايي اكثر بدون نقشه بافته مي شود. قطع این فرش ها كوچك وبصورت ذرع ونيم ، پشتي ، كناره وخرك است . فرش هاي روستايي زماني از نظر طرح وتركيب ويژگي هايي داشت ولي اينكه تحت تأثير توليد بازاري، يكنواخت شده است ودرخطر نابودي قرار گرفته است .
فرش عشايري: فرش عشايري وايلي مثل فرش روستايي ، ساده وابتدايي است با نقوش برخاسته از محيط برزندگي ايل نشينان . فرش ايلي دراندازه هاي كوچك بصورت زمخت ودرشت باف عرضه مي شود. كناره فرش ايلي، بافتي پيچيده دارد كه اغلب درفاصله هاي معين منگوله هاي كوتاه پشمي به آن وصل مي كنند ، از فرآورده هاي فرش عشايري گبه، جل، سفره، نمكدان، رختخواب بيع وپشتي است.

از نظر شيوه بافت: در بافت انواع فرش دستباف از نظر شيوه بافت وطرز قرارگرفتن تاروپود از سه روش زير استفاده مي شود.
فرش تمام لول: يعني فرشي كه قوس گره درپشت فرش، 90 درجه است وشيارهاي پشت فرش عميق است همچنين تارها بايكديگر فاصله ندارند وبافت آن محكم است.
فرش نيم لول : دراين نوع فرش، قوس گره درپشت فرش 45 درجه است.

فرش لول (تخت): دراين نوع فرش، تارهابه اندازه يك قطر نخ بايكديگر فاصله دارند. بافت تخت يك پوده است وبه شيوه حصيري بافته مي شود يعني درهر رج، چله زير ورومي شود وتارها يكي درميان از پشت قالي ديده مي شوند.
قاليچه هاي معروف ايران
1- قاليچه بلوچي( بلوچ نشين خراسان)
2- قاليچه قشقايي( بانام قاليچه ترك شيراز يا مكه شيرازي)
3- قاليچه بختياري( بانام قاليچه بختياري)
4- قاليچه افشار ( بانام افشار نشين كرمان)
5- قاليچه بخارايي( باطرح تركمن آفال درتركمن صحرا)
6- قاليچه تيموري( تيمور نشين خراسان)
7- قاليچه بلوچي زابل 8- قاليچه زنجان

9- قاليچه سنه ( سنندج) 10- قاليچه لري (بويراحمد وكهكليه)
11- قاليچه عربي (طبس وفردوس) 12- قاليچه بول وردي(فارس)
13- قاليچه كردي
14- قاليچه موصلي (جنوب زنجان)‌( این قاليچه نامرغوب است).
قاليچه فرشي است بسيار معمول وشناخته شده وكوچكتراز قالي اندازه قاليچه متغيراست ولي بطور معمول 208×143 سانتي متر است.
واژه قالي
درنوشته هاي بازمانده از زبان پهلوي براي قالي نفيس واژه ‹‹ بپ›› يا ‹‹ بوپ››

وبراي فرش (ونمد) واژه ‹‹نمت›› وبراي فرش ، جامه وبستر واژه ‹‹ويسترگ›› آمده است كه واژه اخير از ‹‹ ويسترتن›› به معني گستردن مي آيد !(فرهنگ زبان پهلوي)
معناي ‹‹ بوب›› درلغت نامه دهخدا چنين آمده است: فرش وبساط خانه ... فرشي كه آن را انبوب نيز گويند ... در ارمني، ‹‹بوب›› و در پهلوي ‹‹بوپ››. در تاريخ طبري از ابوجعفر محدبن جرير طبري (حدود 226-310 هـ.ق) و ترجمه و تعريف ابو علي محمد بلعمي (352 هـ.ق) واژه ‹‹بساط›› مترادف فرش آمده است. در معجم البلادان از ياقوت حموي (اوايل قرن هفتم هـ.ق) و نزهه القلو

ب، حمدالله مستوفي (750 هـق) از قول ابوعون صاحب كتاب الذيج چنين آمده است: ‹‹در قالي قلافرشي بافته مي شود كه آنرا قالي نامند وقالي نسبت اختصاري است به شهر قاي قلا و قالي قلا شهري است در ارمنستان كبير ... از عهد انوشيروان، هنوز ارمنستان به دست ايرانيان بود تا اسلام آمد ... ‹‹ارمينيا غس›› يكي از مردم ارمنستان زمام حكومت ... در دست گرفت. پس از وي زني به حكومت رسيد به نام ‹‹قالي›› و شهري ساخت و آنرا ‹‹قالي قاله›› ناميد كه به معناي احسان قالي است. (لغتنامه دهخدا)
كهن ترين نقش قالي
كهنترين نمونه نقش قالي را دانشمندان آشورشناس در نقش هاي برجسته ‹‹كاخ نينوا›› يافته

اند كه گل و حاشيه آن تقليدي از گلدوزي هاي بابل به نظر مي رسد. تاريخ این نقش ها را قرن هفتم پيش از ميلاد مي دانند. بهترين نمونه این نقش متعلق به خورس آباد در موزه ‹‹لوور›› نگهداري مي شود.
كهن ترين نمونه قالي
كهن ترين نمونه قالي، فرش هايي است كه در پازيريك به دست آمده است. پازيريك، دره اي است در دامنه ي تپه هاي نواحي شمالي كوهستان ‹‹آلتايي›› از نواحي جنوب سيبري مركزي.
ويژگي هاي قالي بيرجند
1- با مشاهدات مكرر قالي هاي مختلف شهر بيرجند و روستاهاي حومه آن، آنچه كه بيش از پيش در قالي این منطقه قابل تأمل مي باشد، استفاده از گره فارسي به شيوه جفتي بافت و همچنين شيوه پودكشي به صورت سه چين يك پود است. این شيوه كه هم اكنون در مناطق مختلف استان

خراسان رواج يافته و همه جا گير شده، در منطقه بيرجند از قدمت بيشتري برخوردار مي باشد و با توجه به مداومت آن از قديم تا به امروز، به عنوان يكي از ويژگي هاي خاص قالي بيرجند شناخته شده است . اما استفاده نابجا و حتي حذف بيشتر پود نازك در مناطق قالي بافي ديگر استان خراسان، بيانگر استفاده فرصت طلبانه بافندگان از این شيوه گرديد، و جا دارد بافندگان بيرجندي را به سبب حفظ يك شيوه هميشگي و رعايت برخي اصول مهم در قالي بافي ستود. در حال حاضر نوع و سبك دارهاي قالي این ناحيه شباهت بسياري با دارهاي قالي كرمان دارد. نوع چله كشي

به صورت فارسي صورت مي گردد. دارهاي قالي بيرجند هم به صورت آهني و هم به صورت چوبي است. پرداخت كامل فرش نيز پس از اتمام بافت و با استفاده از قيچي هاي برقي صورت مي گيرد. رجشمار قالي هاي امروز بيرجند اغلب از 30 تا 40 رج متغير است. اما قاليهاي قديم آن تا 50 و حتي رجشمار ريزتر نيز مشاهده مي گردد. كناره پيچ كليه فرش ها نيز در حين بافت انجام مي گيرد كه از ويژگي هاي باارزش قالي هاي بيرجندي است.

2- اگر باگره جفتي نيز بافته شود بازدوام آن خواهد بود چه تراكم لازم را خواهد داشت اما اغلب قالي هاي بيرجند این چنين تهيه نمي شود و چون با پشم پاييزه مشهد بافته مي شود زود ساييده و فرسوده مي گردد چه پشم پاييزه مثل پشم بهاره پرطاقت و بادوام نيست.
3- در حال حاضر مهمترين روستاهاي فعال در قاليبافي بيرجند عبارتند از درخشش، مود، چاچ، آسيابان، مسك، تقاب، نوغند، باغستان، كوشكك، خسروآباد، فورخاص، دره عباس، رژنوك، سرچاه و فصل آباد.
نقشه هاي قالي بيرجند
نقشه: نقشه بيرجندي، نقشه اي است پركاركه با رنگ هاي گوناگون بافته مي شود. براي همه

علاقه مندان به قالي بيرجند، نقشه هاي رايج این منطقه : ريزه ماهي، بته جقه، لچك ترنج بيرجندي نقشه هايي آشنا ودلپذير است. ريزه ماهي بيرجند از نشانه هاي ‹‹ باضافه›› و‹‹ ضربدر›› تشكيل مي شود. درمورد بيرجند از كانون هاي معروف قالي بافان خراساني نيزنقشه اي بافته مي شود كه به لچك ترنج مود معروف است.

باضافه: نگاره اي كه همچون نشانه با اضافه (+) مي نمايد. این نگاره كه بطور معمول درطرح ريزه هاي بيرجند بكار مي رود نقشي است تشكيل شده از چهار ماهي.
ضربدر: نگاره اي مانند نشانه ضربدر(×) كه درطرح ريزه ماهي بيرجند بكار مي رود. این نگاره نقشي است از چهار ماهي كوچك.

لچك ترنج بيرجند

يكي ازطرح هاي رايج درسراسر ايران وجنوب خراسان طرح هاي متفاوت لچك ترنج است. نقش مركزي این طرح را ‹‹ ترنج›› ونقش هاي چهارگوش داخل متن را ‹‹لچك›› مي گويند كه معمولاً به اندازه 4/1 ترنج است. قالي هاي ترنج دار بيرجند كه پيش از جنگ جهاني دوم بافته شده اند از لحاظ ظرافت، زيبايي ورنگ آميزي شهرت واعتبار زيادي درداخل وخارج از كشور داشتند نمونه هاي زيبا ونفيس این طرح كه درروستاهاي درخش ومود بيرجند بافته شده اند درمجموعه آستان ق

دس رضوي وموزه فرش تهران ومجموعه هاي معروف خارج ازكشور ديده مي شوند. نگاره لچك ترنج كه براي صرفه جويي دروقت وهزينه ، بسياري ازحاشيه ها، گلها، نقش هاي تزييني آن را حذف كرده وآن را به ساده ترين صورت بافته اند .بهره گيري از لچك ترنج ساده شده كه زيبايي خود را ازدست داده است دربرخي از كانون هاي بافندگي از جمله شانديز مشهد رواج فراوان دارد. نقشه اي براساس نگاره هاي معمولي لچك ترنج اما پركاروبا رنگ هاي گوناگون، در طرح لچك ترنج بيرجن

د، برخلاف لچك ترنج مشهد، ريزه كاري هاي فراوان ديده مي شود.
نقشه لچك ترنج
نقشه اي بسيار آشنا ورايج كه درآن نگاره مركزي ترنجي است كه يك چهارم آن به نام لچك، در

چهار گوشه فرش بكار رفته است. زمينه قالي بين ترنج ولچك ها، باگلهاي شاه عباسي تزيين شده است. دراين طرح، گامي به نام نوآوري ، لچك ها كوچكتر از حد معمول نقش مي شود ورنگ آنها نيزبا رنگ ترنج مركزي فرق مي كند. ولي درمجموع براي اندازه لچك وترنج دراين طرح، قاعده سه گانه اي است:
نخست آنكه درازاي ترنج يعني بخش بيضي شكل آن بايد يك سوم درازاي قالي باشد. دوم اينكه پهناي حاشيه، مساوي يك ششم پهناي قالي باشد. سوم اينكه مجموع پهناي حاشيه هاي باريك با پهناي حاشيه اصلي مساوي درنظر گرفته شود.
لچك ترنج مود
نقشه لچك ترنج مود شامل لچك هايي است درچهار گوشه فرش وترنجي دروسط با گلهاي شاه عباسي ونگاره هاي برگ درحاشيه هاي كوچك دروني وبيروني .
قالي بافان روستاي مود نيز از ديرباز بهترين طرح هاي لچك و ترنج را به بازارهاي داخل وخارج ازكشور عرضه كرده اند. در مجموعه فرش هاي كاخ گلستان و موزه فرش تهران نيز چند قطعه فرش زيبا و بي نظير باطرح لچك و ترنج وجود دارد كه در روستاي مود بافته شده اند. در هيچ يك از مناطق قالي بافي ايران ‹‹نقش خورشيد››تا این مرتبه جلوه نكرده است به نظر مي رسد شرايط ويژه اقليمي و خشكي و كم آبي و حضور قوي خورشيد در زندگي روزمره مردم باعث رواج این نقش شده باشد.
انواع طرح هاي قالي بيرجند

1- طرح ريزه ماهي: این طرح كه در ساير مناطق قالي بافي در ايران به نام هاي ‹‹ماهي درهم›› شهرت دارد به دو صورت زير در این منطقه بافته مي شود:
الف) همراه با گلهاي لوزي شكل كه تعداد چهار ماهي يا برگ ريز در اطراف آن بافته مي شوند.
ب) بدون گل لوزي شكل كه در قاين و گناباد رواج دارد. این طرح بيشتر از ساير طرح ها در جنوب خراسان متداول است. و آن را به صورت لچك، ترنج و كف ساده مي بافند، البته در گذشته نوع قالي ريزه ماهي ترنج دار به نام ‹‹پنج متن›› در بيرجند بافته مي شد كه در حال حاضر بافت لحاظ رنگ با يكديگر متفاوت است و این كار براي زيبايي و رنگبندي بيشتر به كار مي رود در این منطقه به این طرح ‹‹ريزه ماهي خورشيدي›› هم مي گويند.ترنج در این طرح به شكل دايره بزرگ و گاهي

بيضي است و مانند خورشيد شعاع هايي دارد كه در اصطلاح محلي به آن ‹‹كله›› مي گويند. تعداد كله ها دراطراف ترنج 16 يا 32 عدد است هر ترنج در بالا و پايين داراي سر ترنج است كه در اصطلاح محلي به آن ‹‹كشكول›› ‹‹سماور›› و ‹‹كله ترنج›› مي گويند.
2- طرح بته: در تمام مناطق قالي بافي ايران
الف) طرح بته در اشكال و اندازه هاي متفاوت بافته مي شود. ب) طرح هاي بته فاقد لچك و ترنج بوده و در قالي هاي شهرستان بيرجند همراه است با يك رديف نقوشي ريزكاج در كناره فرش همراه است كه در ديگران نقاط ايران مرسوم نيست. به طرح بته در این شهرستان ‹‹فرعي›› و به بته كوچكي كه از بته بزرگ بيرون مي آيد ‹‹جوجه›› مي گويند و مرغوب ترين و زيبا ترين فرش هاي طرح بته در بيرجند در گذشته در روستاي درخش بافته مي شده كه نمونه هاي آن كه يكي بيش از 250 سال قبل بافته شده و نمونه ديگر آن مربوط به 15 سال قبل است در كاخ گلستان وجود دارد. و سرتپه ها در این فرش زيبا در هر رديف به يك سو متمايل است.

3- طرح ربعي سعدي: يكي از طرح هاي اصيل و زيباي شهر بيرجند طرح ربعي سعدي است. این طرح به سبب داشتن لچك ترنج ضعيف و زيبا شهرت و محبوبيت زيادي دارد . ترنج این فرشها به شكل خورشيد است با شعاع هايي كه به آن ‹‹كله مي گويند›› تعداد كله در این طرح 16 يا 32 عدد است كه با تعداد و كله ها در طرح ريزه ماهي فرق اساسي دارد. در حال حاضر بهترين فرش

هاي ربعي سعدي در روستاي ‹‹مود›› كه زادگاه طراح آن است بافته مي شود. رنگ زمينه فرش معمولاً لاكي و قرمز روشن است. نقوش ، گل، برگ و خطوط و طرح هاي افشان اسليمي و شاه عباسي در زمينه فرش ربعي سعدي سبب زيبايي فرش مي شوند.

4- نقش كله اسبي: این طرح به سبب زيبايي واصالت نقش مورد توجه شركت سهامي منطقه قرارگرفته است. ودركارگاه هاي تحت پوشش این شركت بافته مي شود. زمينه فرش به رنگ كرم،

شكلاتي روشن وخاكي طراحي وبافته مي شود. سرتاسر متن وحاشيه فرش راگل، برگ وافشان وطرح هاي اسليمي و شاه عباسي ماري پر مي كنند. در لچك این فرشها علاوه بر نقش هاي فوق دواژدها كه پشت به يكديگر كرده اند ديده مي شوند. مار در آيين ميترا كه ازاديان ايران باستان است . نماد زمين و خاك شمرده مي شود وجود اژدها در قسمت لچك نشانگر این است كه طراح، این قسمت از فرش را زمين حساب كرده و ترنج را خورشيد و زمينه بين ترنج و لچك در آسمان كه اسب هاي بالدار در آن در اطراف ترنج خورشيدي حركت دوراني دارند. در اطراف گل مياني ترنج

تعداد 8 يا 16 اسب در روي يك دايره در حركتند.

5- طرح خشتي : يكي ديگر از طرح هاي زيبا و دلنشين شهر بيرجند طرح ‹‹خشتي يا چهارفصل است›› این طرح فاقد لچك و ترنج بوده و نقوش گل، گياه و درخت و بته و گلدان در ميان مربع هايي به شكل موزاييك تمام متن فرش را پر مي كند. رنگ زمينه موزاييك ها نيز جلوه بيشتر تفاوت پيدا

مي كند. حاشيه هاي فرشهاي خشتي داراي نقش هاي گل، درخت و انواع پرندگان و حيوانات اهلي است كه در بين گلها و درخت ها به سر مي برند.
6- طرح محرمات: بزازان قديم، پارچه هاي الوان خط دار و لباس هايي كه داراي راه راه هاي سياه و سفيد بوده‹‹محرمات›› مي گفتند. این طرح اختصاص به منطقه ويژه اي نداشته و در سرتاسر ايران بافته مي شده در شهر بيرجند در گذشته این طرح رواج بيشتري داشته و در حال حاضر به ندرت بافته مي شود،در این طرح قالي به چند نوار كه از حيث رنگ و نقوش تفاوت دارند تقسيم مي شوند، طرح محرمات فاقد لچك و ترنج است در مجموعه فرش هاي كاخ گلستان يك فرش با این طرح ديده مي شود. كه حدود 250 سال پيش در روستاي درخش بافته شده است در ميان فرش هاي قديمي موزه فرش تهران نيز چند قطعه قاليچه نفيس با طرح محرمات وجود دارد. كه در روستاي درفش بافته شده .

7- نقش غلط: این نقش فاقد لچك و ترنج است و در برخي از روستاهاي شهر بيرجند بافته مي شود در این نقش مانند طرح محرمات طول قالي از بالا به پايين به وسيله خطوط طنابي شكل از هم جدا شده است. در بين طناب ها نقش هاي گل به صورت درهم و غير منظم بافته مي شوند

.
8- طرح جوشقان: این طرح كه به ناحيه جوشقان از توابع اصفهان نسبت داده شده است در بيشتر مراكز قالي بافي ايران از جمله قائنات بافته مي شود. آن طور كه ‹‹سيسيل ادوارز›› در كتاب ‹‹ قالي ايران›› آورده این طرح در 50 سال قبل در این منطقه رواج نداشته است نقش هاي گل و

درخت به صورت اشكال لوزي شكل، سراسر زمينه فرش را پر مي كنند. فرش هاي بافته شده با طرح جوشقان در شهر بيرجند گاهي با لچك و ترنج گاهي بدون آن بافته مي شود.
9- افشان: در طرح افشان انواع نقش هاي گل، برگ، شاخه درختان، خطوط اسليمي، پرندگان،

حيوانات به شكل منظم ولي جدا از هم در سراسر زمينه فرش پراكنده شده اند، این طرح فاقد لچك و ترنج است. و در سراسر ايران رواج دارد. گونه هاي مشخصي طرح افشان عبارتند از : افشان

اسليمي، افشان شاخه پيچ، افشان حيوان دار، افشان بندي، افشان شكسته و افشان شاه عباسي. نوع ويژه این طرح كه در شهرستان بيرجند بافته مي شود‹‹هفت رنگ›› نام دارد. تمام نقش هاي این فرش از هفت رنگ تشكيل مي شود.
10- طرح اسليمي: اساس این طرح معمولاً شامل شاخه هاي خميده درخت مي باشد. گونه هاي معروف و شاخص طرح اسليمي عبارتنداز : اسليمي دهن اژدري ، اسليمي شكسته، اسليمي بندي، اسليمي لچك و ترنج و اسليمي مارپيچ يا ماري. این طرح احتياج به نقشه و مهارت در بافندگي دارد و بدون نظارت داغي استادكاران ماهر بافتن آن بسيار مشكل است. طرح اسليمي در حال حاضر درجنوب خراسان كمتر مرسوم است.
رنگ

در بيرجند گونه اي قالي به نام ‹‹زرشك›› نيز توليد مي شود. علت نامگذاري زرشك این است كه در تركيب رنگ به دست آمده از قرمز، به جاي بهره گير از جوهر ليمو، زرشك به كار مي برند. كرم و سورمه اي از جمله رنگ هايي است كه در قالي بيرجند، به ويژه در زمينه آن فراوان ديده مي شود. افشان بندي ويژه بيرجند
رنگرزي
رنگ كردن كلافهاي پشم. براي این كار به طور معمول كلاف هاي خامه را باز مي كنند و در رن

گ پاتيل فرو مي برند و آنرا با كمك دستك به فاصله هاي معين از پاتيل بيرون مي آورند و دوباره در رنگ فرو مي برند تا جابه جا شود و رنگ به طور يكنواخت به همه جاي آن برسد. آنگاه كلاف خامه را بيرون مي آورند و در آب شستشو مي دهند و در آفتاب خشك مي كنند. براي رنگرزي برخي رنگها را جوش مي دهند. مانند: گلي، سورمه اي، لاك قهوه اي، طلايي و سبز، بعضي از رنگها احتياج به جوش خوردن ندارد. رنگرزي بومي ايران بر پايه گياهان رنگ استوار است. تنها دشواري در مورد دو رنگ سرخ و لاجوردي است زيرا رناس و نيل به ميزان كافي به دست نمي آيد و در نتيج

ه بهاي آن گران است. رنگ هاي شيميايي در بيشتر موارد به ويژه در كار قالي بافان ت

ك باف كه سرمايه كافي ندارند جاي رنگ هاي طبيعي را گرفته است. در رنگ رزي خامه ها با رنگ هاي شيميايي، در شهر ها بيشتر از روستاها دقت مي شود چون رنگرزان حرفه اي كه به طور معمول در شهرها متمركز هستند با تهيه رنگ بيشتر آشنا هستند و در كار خود استادترند. نياز به رنگ ثابت در شهر زيادتر است ولي در روستاها كه قالي به طور معمول به صورت ارزان قيمت بافته مي شود خامه با كمك بافندگان يا رنگرزان دوره گرد تهيه مي شود كه دقت لازم در كار خود ندارند و رنگهاي تهيه شده به وسيله آنها ثابت نيست. در رنگرزي به طور معمول پشم خامه شده را رنگ مي كنند.

طرح و طراحان قالي در بيرجند
به طور كلي قالي در بيرجند از حيث تنوع طرح چندان غني نيست. مطابق تحقيقاتي كه به عمل آمده، نقوش قالي كرماني، طرح بخش از قالي هاي قديم بيرجند را به خود اختصاص داده بودند كه البته بافتن نمونه هاي آن بسيار دشوار است اما به عقيده همگان اصيل ترين طرح منطقه بيرجند

را مي توان طرح لچك ترنج سعدي دانست كه بسياري نام ربيعي سعدي را بر آن نهاده اند. طرح اصيلي آن علاوه بر يك ترنج دايره اي در ميان فرش، داراي متن سرخ با گلهاي شاه عباسي است

. ترنج هاي این طرح درسه نوع 16 كله يا 16 گل، 32 كله يا 32 گل و64 كله يا 64 گل بافته مي شوند، كه عده اي نيزنامهاي ربيعي 16 كله يا ربيعي ، 16 گل وربيعي ،32 كله يا ربيعي ، 32 گل برآن نهاده اند . اما این طرح بيشترين شهرت ونام خود را از زماني يافت كه ترنج ميانه آن ، به واسطه زيبايي وافر، برروي متن قالي هاي با نقشه ماهي درهم انتقال يافت. عده اي معتقدند كه نقشهاي ماهي درهم ابتدا بشكل 5 متن يا 5 ترنج با نقش ماهي، بافته مي شد وسپس به شك

ل امروزي آن دگرگون شد. برخي نيز معتقدند اولين با ر سعدي كه از طراحان مشهور وبه ش ماهي اقدام نمود وبا احيا وتجديد حيات این طرح، شهرت وآوازه جهاني براي فرش بيرجند به ارمغان آورد.
از ميان افراد حاضر دربيرجند، عزيز محمد زهرايي نقاش بنام بيرجند از معدودكساني است كه سعدي را به ياد مي آورد. این طرح هم اكنون بخش عظيمي از توليدات منطقه را به خوداختصاص داده است. طرح لچك ترنج ماهي به جهت سادگي ويك نواخت بودن آن داراي نقشه ساده اي است، كه عموماً تنها يك واگيره از طرح اصلي آن به همراه ترنج مركزي ولچك ها دراختيار بافنده مي باشد، وبقيه مراحل بافت واجراي نقشه درحين بافت انجام مي گيرد. چرا كه متن تمام نقشه بجز ترنج مركزي يكسان است. نقشه حاشيه این طرح نيز همواره يكسان وبدون تغيير وتحول بافته مي شود.

دردرخش نقش مشهور وشناخته شده بته اميري يا بته جقه اي ، طرح ديگري است كه تأثير بسزايي درشهرت جهاني این روستا وقالي بيرجند داشته است . این طرح از حدود 45 سال قبل درمنطقه رواج يافت اما توليد آن تنها 10 سال ادامه يافت وبه ترنج طرح ماهي درهم با ترنج مشهور آن، كه درسال هاي اخير استاد حاج حسين اميني دراحياي مجدد آن نقش بسزايي داشته است، طرح اغلب قالي هاي بيرجند را فرا گرفت. طرح ماهي هم اكنون بصورت سرتاسري نيز(بدون لچك وترنج) بافته مي شود.
طرح خشتي نيز، كه مطابق طرح هاي استان چهار محال بختياري مي باشد، ديرزماني است دراين ناحيه عرضه مي گردد، اما توليد آن كه درگذشته محدود بوده ، درحال حاضر اندكي توسعه يافته است. روستاي مود درحال حاضر يكي از مراكز بافت این طرح مي باشد طرح كله اسبي نيز، طرح متعلق به این ناحيه نبوده واز مراكز قالي بافي ديگر به این منطقه انتقال يافته ومدتي نزديك به

20سال است كه درمتن قالي هاي بيرجند بكار مي رود. این طرح از زيبايي چنداني برخوردار نبوده وشايد به همين علت مورد توجه خريداران قرار نگرفته وبازار خريد وفروش آن از كاهش زيادي نسبت به طرح هاي ماهي درهم برخوردار است. روستاي چاچ نيز از مناطق عمده توليد كننده طرح كله اسبي مي باشد.نوع خاصي از طرح گل فرنگ نيز درقالي هاي قديمي منطقه بيرجند بويژه روستاي

درخش بافته شده كه علي رغم كوش فراوان موفق به مشاهده نمونه اي از طرح اصلي آن نشده . اما درمنزل استاد كاميابي نمونه اي از آن را يافتم كه از طرح هاي استاد عزيز محمد زهراي

ي مي باشد. بنا به گفته استاد زهرايي ، این طرح با سبك گل فرنگ بيرجند تفاوت دارد. وي دراين خصوص اظهار داشت‹‹ اولين بار درسال هاي ابتداي دهه 1310 ، پارچه اي منقش به طرح گل فرنگ ب

ه سفارش رضاشاه به شوكت الملك (ازسهامداران شركت شرق بيرجند) داده شد، تا مطابق آن يك قالي بافته شود. وي طرح را نزد من آورد. پس از مدتي آن را كشيده وارائه كردم. این طرح تا مدت ها به طرق مختلف درقالي هاي این ناحيه مورد تقليد قرار گرفت.››

طرح هاي تصويري ازجمله شكار گاه وموارد مشابه ، گاهي توجه قالي بافان بيرجندي را بخود جلب نموده اما بافت آنهاهيچ گاه به عنوان طرح هاي خاص منطقه ، بطور مستمر ادامه نيافت وامروز تنها معدودي از این طرح ها باقي مانده است.واما درمورد طراحان بيرجند مي توان گفت، كه این شهر درگذشته داراي طراحان مشهوري بوده است كه هرچند امروز جزنامي از آنها باقي نيست ، اما قالي بيرجند شهرت خود را به ميزان قابل توجهي مديون آنهااست . متأسفانه در سال هاي اخي

ر از لحاظ تعداد طراحان وفعالان این هنر كاسته شده است. به هر تقدير ازابتداي سال 1300 هـ ش تاكنون تعداد طراحان این منطقه ازتعداد انگشتان دست هم تجاوز ننموده است. استاد عزيز محمد زهرايي درخشي از این گروه مي باشد كه ساليان درازي را جهت طراحي وارائه نقشه هاي متعدد وحتي توليد قالي سپري نموده وهم اكنون قالي هاي مارك دار وي از ارزش هاي بالايي

برخوردار است. استاد زهرايي درسال 1294 تولد يافت . اوپس از ترك دوران تحصيل به علت بيماري چشم، مدتي به مداواي آن پرداخت واز كار طراحي دست شست. اما با بهبودي دوباره كار طراحي را بطور مستمر شروع نمود او علاوه برطراحي درخطاطي نيز صاحب ذوق مي باشد. وي اظهار داشت‹‹ اولين بار درسال 1319 نقشه اي تهيه كردم ونزد عبد المجيد جمشيدي( از توليدكنندگان بزرگ فرش دربيرجند) بردم . وي درآن زمان حدود 200 دستگاه دار قالي دردرخش داشت. اما

نپسنديد وگفت طرح جالبي نيست . سپس خودم مواد اوليه تهيه و بافنده اي را با دوبرابر مزد متداول استخدام كردم وكار بافت آن را آغاز نمودم. پس از مدتي به علت زيبايي زايد الوصف آن ، هرروز تعداد زيادي براي ديدن آن مي آمدند. پس از تمام شدن قاليچه آن را نزد عبد المجيد جمشيدي بردم. اما به علت قميت ارزان نفروختم .سپس به شركت شرق بيرجند رفتم اما آنها هم قيمت پاييني پيشنهاد دادند وسرانجام يكي از اقوام به قيمت 550 تومان درهمان موقع آن را خريد. بعد شنيدم كه دست به دست فروخته شد وعاقبت يكي از فرماندهان نظامي زاهدان آن را به

قيمت 3000 تومان خريداري نمود.››استاد زهرايي طرح هاي زيبايي را براي توليد كنندگان بزرگ فرش بيرجند تهيه وارائه نمود، ودرحدود يك سال نيز با شركت شرق بيرجند همكاري كرد.همانگونه كه ذكر شد وي درتوليد قالي نيز فعاليت داشت وكليه قالي هاي وي داراي مارك عزيز يا عزيز زهرايي بوده است.

محمد كريم كرماني نيز ازديگر نقاشان بيرجند مي باشد كه سوابق كار وي قبل از استاد زهرايي است . از وي هيچگونه اطلاعي دردست نيست. با توجه به نام وي گمان مي رود ازاهالي كرمان بوده است. استاد زهرايي متذكرشد او درسال هاي اوليه سده 14 هـ ش فعاليت هاي زيادي درروستاي كوشكك داشت واو رابخاطر مي آورد.
شايد بتوان سعدي را به علت تلاش درجهت نوآوري وتحولي كه طرح قالي بيرجند بوجود آورد،

مشهورترين طراح منطقه برشمرد. اما از وي اطلاعي دردست نيست گمان مي رود وي اولين بارت

رنج زيباي قالي هاي بيرجند را كه خود طراح آن بود وبه نام وي نيزشهرت يافت، برروي قاليهايي با طرح ماهي درهم منتقل نمود.طرح اصيل لچك وترنج سعدي كه هم اكنون از مشهورترين طرح هاي جنوب خراسان مي باشد بانام سعدي شهرت بسيار يافت. بنابراظهارات برخي، وي درروستاي مود ساكن بود. بطور حتم نام وي درتاريخ فرش بيرجند جاودانه خواهد ماند.
محسن لطفي نيزاز ديگر استادان طراح بيرجند است كه با توليد كنندگان مشهوري چون دكتر عبدالعلي احمدي وعبد المجيد جمشيدي هم دوره بود وبسياري از طرح هاي آنان را تهيه مي نمود.وي درسال 1282 هـ ش متولد ودرسال 1358 نيزدرگذشت. محمد علي صميمي نيزازديگر

طراحان امروز بيرجند است. وي متولد 1314 واز حدود 20 سالگي كار طراحي را بطور مستمر آغاز كرده است. وهم اكنون درتهيه طرح هاي ربعي سعدي، ماهي ، كله اسبي وگل فرنگ فعاليت دارد. البته بطور محدود درزمينه طرح هاي تصويري را نيزذوق آزمايي مي كند.درحال حاضر برخي از طرح هاي مورد نياز شركت سهامي فرش ايران دربيرجند توسط اوتهيه مي شود. درحال حاضر يكي دوطراح ديگر درزمينه تهيه نقشه قالي دربيرجند فعاليت مي نمايند كه دسترسي به آنها ميسر نشد. با بررسي كلي قالي امروز بيرجند به این نتيجه خواهيم رسيدكه درحال حاضر از نطر طرح وطراحان نقش فرش، شهر بيرجند دوران خموشي وسكون ار طي مي نمايد.1
اساتيد وتوليد كنندگان فرش دستباف دربيرجند

درميان توليد كنندگان فرش دستباف بيرجند، بسياري را مي توان يافت كه علي رغم گذشت سال ها از زمان حيات آنها، هنوز هم فرش هايشان درزمره نفيس ترين قالي هاي منطق

ه بيرجند بشمار مي آيد. ميرزا علي درخشي ازاساتيد بسيار قديم وفراموش شده روستاي درخش مي باشد. وكمتر كسي را مي توان يافت كه درمورد او اطلاعات كافي داشته باشد. دوران حيات وي به اوايل سده 13 هـ ش برمي گردد. استاد زهرايي فرزند يكي از نوادگان او مي باشد وي درصحبت هايش اظهار داشت: يكي از فرش هاي توليد شده توسط ميرزاعلي درخشي تا مدتي قبل دركاخ گلستان نگهداري مي شد كه منقش به نام وي نيزبود. نمونه ديگري از توليدات

وي بايد دركشور افغانستان وجزو اموال دولتي باشد، كه خود داستاني دارد: درزمان حيات ميرز

ا علي درخشي گروهي از سوي حاكم بيرجند براي سربازگيري، وجمع آوري قشون بيرجند به درخش فرستاده شدند وبعد عده اي ازاهالي با آنها به بيرجند رهسپار شدند. ميرزاعلي

درخشي به نمايندگي ازمردم درخش با جمع آوري مقداري پول به بيرجند رفت تاشايد درقبال پرداخت وجه به

حاكم بيرجند سربازان را آزاد نمايد. دربيرجند با سه نفر اسيرافغاني مواجه شد كه از سوي حاكم بيرجند به بيگاري گرفتــــه
_________________________
1- جمشيد مود از ديگر طراحان مشهوربيرجند است كه گويا هم اكنون ساكن مشهد مي باشد. اما اطلاع دقيقيي ازوي حاصل نگرديد.

شده بودند. با آنها آشنا شد وآن سه نفرماجراي دستگيري خود را به ميرزا علي گفتند. ميرزا هنگام پرداخت بهاي آزادي سربازان ،مبلغي نيز به عنوان آزاد سازي آن سه نفر پرداخت. آنها نيز بلافاصله به افغانستان مراجعت كردند اما پس از نزديك به يك سال دوباره باگشته وبا هدايايي نزد ميرزا علي درخشي رفتند. آنها باخود پارچه اي داشتند وسفارش بافت يك قالي با نقش آن پارچه را به ميرزا دادند.بطوري كه گفته شد ، این فرش بسيار بزرگ ودرقسمت هاي مختلف آن محل هايي جهت قرار گرفتن ستون ها ودرورودي تعبيه شده بود.