بخشی از مقاله
مقدمه
تغییر سبک زندگی به سمت زندگی ماشینی به همراه توسعه امکانات و تسهیلات رفاهی باعث به وجود آمدن بسیاری از بیماریهای ناشی از نبود فعالیت و فقرحرکتی شده است. درنتیجه تغییر سبک زندگی، میزان فعالیتهای بدنی انسانها کاهش یافته و بیماریهای ناشی از فقر حرکتی همچون بیماریهای قلبی-عروقی، دیابت، پوکی استخوان و غیره گسترش یافته است 1) و .(4 امروز مشخص شده اگر چه نشانههای ابتلا به بیماریهایی همچون انسداد کرونری در بزرگسالی نمایان میشود، اما ابتلا به این بیماریها از دوران نوجوانی و جوانی شروع میشود .(4) تغییرات پاتولوژیک آترواسکلروز از دوران کودکی آغاز میشود و طی چند مرحله در سنین بالاتر بروز میکند. در واقع میتوان گفت تغییرات بیماری زای آترواسکلروز با افزایش سن پیشرفت میکند و در نهایت به ناتوانی و مرگ و میر در دوران سالمندی میانجامد .(3) با توجه به اثر بخشی مطلوب تمرینات ورزشی بر اینگونه بیماریها، چنانچه برنامههای ورزشی بهگونهای مناسب و مدون برنامهریزی شود به طبع اثربخشی بسیار مطلوبی در جهت پیشگیری از ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی در سنین میانسالی و کهنسالی به دنبال خواهد داشت. در تحقیقات بسیاری نشان داده شده که انجام تمرینات ورزشی استقامتی حتی به مدت 30 دقیقه در هفته میتواند موجب کاهش خطر به بیماریهای قلبی- عروقی شود .(2) اگر چه امروز در بسیاری از مدارس کشور ورزش صبحگاهی اجرا میشود، اما با در نظر گرفتن این مطلب که فواید تندرستی ناشی از فعالیتهای بدنی با موارد مختلفی همچون تکرار، سرعت، شدت، استمرار و اجرای حرکتهای بهینه مرتبط است، این سؤال پیش میآید که آیا شرکت در برنامههای صبحگاهی بدون در نظرگرفتن موارد فوق را میتوان وسیله درمانی موثری به حساب آورد؟ از طرفی آیا اجرای تمرینات به صورت برنامهریزی شده به نسبت شکل معمول آن فواید بیشتری را به دنبال خواهد داشت؟ لذا با توجه به اهمیت موضوع و شیوع قابل توجه و رو به افزایش عوامل خطرساز آن به ویژه اختلالات چربی خون در کودکان و نوجوانان جامعه ما به منظور ارزیابی میزان اثربخشی تمرینات مختلف صبحگاهی بر برخی عوامل خطر زایی قلبی-عروقی فشارهای خونی سیستولی و دیاستولی ... میشود. که هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی تمرینات ورزشی صبحگاهی بر برخی عوامل خطرزای قلبی-عروقی در دانش آموزان مقطع متوسطه شهر سپیدان بود.
روششناسی پژوهش
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی تمرینات ورزشی صبحگاهی بر برخی عوامل خطرزای قلبی-عروقی در دانش آموزان مقطع متوسطه شهر سپیدان بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه شهر سپیدان تشکیل میدادند. نمونه آماری این پژوهش شامل 100 نفر دانش آموزان مقطع متوسطه شهر سپیدان بود. این پژوهش بصورت کاربردی و نیمه تجربی است، که بصورت خوشهای- تصادفی انتخاب شدند. معیارهای ورود افراد به این پژوهش عبارتاند از عرم استعمال سیگار، عدم استفاده از مشروبات الکلی، عدم مصرف داروهایی خاص، نداشتن سابقه بیماری قلبی، و محدودیت سنی بین 18-16 سال بود. در ابتدا 5 مدرسه مقطع متوسطه به روش خوشهای از بین کل مدارس مقطع متوسطه شهر سپیدان انتخاب شدند. و در هر مدرسه تعداد 20 دانش آموز به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. که به سه گروه تجربی 1 و تجربی 2 و کنترل تقسیم شدند. گروه تجربی اول و دوم به مدت 9 هفته و هفتهای 4 جلسه به انجام تمرینات صبحگاهی پرداختند. گروه کنترل در این مدت هیچگونه فعالیت ورزشی خاصی انجام نداند. برنامه تمرینی گروه تجربیاول روزانه 45 دقیقه تمرینات ورزش صبحگاهی برنامه ریزی شده که شامل حرکات
2
نرمشی 5 دقیقه، حرکات کششی ایستا و پویا 5 دقیقه، و دویدن استقامتی با شدت 60-50 درصد ضربان قلب بیشینه به مدت 20 دقیقه، تمرینات مقاومتی مثل شنای سوئدی به مدت 5 دقیقه، و در آخر 5 دقیقه حرکات کششی و نرمشی برای سرد کردن و برگشت به حالت اولیه به مدت 5 دقیقه صورت گرفت. ضربان قلب تمام آزمودنیها به صورت تک به تک محاسبه گردید. همه آزمودنیها فرم رضایت نامه کتبی را تکمیل کردند. رژیم غذایی آزمودنیها طبق برنامه غذایی معمول هر شخص بوده و آزمودنیها در طول دوره اجرای تحقیق هیچ گونه دارویی مصرف نکردند. قد و وزن آزمودنیها با استفاده از دستگاه سنجش قد و ترازوی دیجیتالی ساخت کمپانی سارتریوس آلمان اندازه گیری شد. نسبت WHR با استفاده از متر نواری و شاخص توده بدنی BMI با استفاده از تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم به مربع قد بر حسب متر محاسبه گردید. فشارخون به وسیله فشارسنج جیوهای اطفال ساخت ژاپن و به روش سمعی اندازهگیری شد و فشارخون سیستولی و دیاستولی به ترتیب براساس اولین و پنجمین صدای کورتکوف اندازهگیری شدند. به منظور تعیین سطوح TC)،HDL، LDL، (TG در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون، نمونههای خونی در ساعت 8 تا 10 صبح به وسیله خونگیری به میزان 10 سیسی از سیاهرگ قدامی آرنجی دست چپ آزمودنیها انجام گرفت. از روش آنزیماتیک کالیمتری، کیت شرکت Rosh آلمان و دستگاه اتوآنالایزر کوباس اینتگرا 400 استفاده شد. جهت اطمینان از نرمال بودن توزیع دادهها از آزمون کلموگروف- اسمیرنف و به منظور بررسی تغییرات سه گروه طی پیش آزمون و پس آزمون، از آزمون آنوا با اندازهگیری مکرر و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزار SPSS و نسخه 16 و آزمون آماری Z جهت مقایسه متغییرهای کمی و مربع کای جهت متغییرهای کیفی صورت گرفت. سطح معناداری P>0.05 در نظر گرفته شد.
یافتهها
در مجموع 100 دانش آموز مقطع متوسطه شهر سپیدان در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. که به سه گروه تجربی اول و دوم و گروه کنترل تقسیم شدند. گروه تجربی اول 35 نفر و گروه تجربی دوم 35 نفر و گروه کنترل 30 نفر بودند. گروه تجربی اول
میانگین قد 152/8 7/53 و وزن آنها بین 8/88 57/48 بود. گروه تجربی دوم میانگین قد 62/8 7/153 و وزن آنها بین
149/8 7/64 بود. اما گروه کنترل میانگین قد 1/83 13/8 و وزن آنها بین 146/8 7/40 بود. در نتیجه از بین میانگین (سن،
وزن، و قد) اختلاف معناداری دیده نشد.
جدول -1 سطوح عوامل خطر زایی قلبی- عروقی آزمودنیهای حاضر در پژوهش
متغییر گروه پیش آزمون پس آزمون سطح معناداری
HDL تجربی 1 5/50 47/0 9/68 54/0 0.09
تجربی 2 4/194 43/0 3/327 53/55 *0.03
کنترل 5/500 44/57 5/450 47/30 0.781
تجربی 1 27/10 105/2 15/90 91/3 *0.02
LDL تجربی 2 24/877 107/6 7/324 52/54 0.44
کنترل 5/942 44/81 5/499 89/4 0.412
تجربی 1 19/125 155/38 9/357 115/6 *0.001
3
