بخشی از مقاله
ارزش یابی رویکرد اساسی درس تربیت بدنی
ارزشيابي از درس
شيوه هاي ارزش يابي
رويكرد اساسي درس تربيت بدني، فراهم كردن زمينه هاي ارتقاي سطح آمادگي جسماني و سلامتي دانش آموزان و ويژگي هاي شخصيتي مثبت از طريق فعاليت فردي و گروهي است و در اين مهم حركت به عنوان ابزاري جهت دست يابي به هدف عمل مي كند.
بديهي است ارزش يابي اين درس، تحت تأثير رويكرد آن قرار مي گيرد. بدين معنا كه ارزش يابي در درجه ي اول وسيله است كه به طور مستمر بازخوردهايي را فراهم مي آورد تا دانش آموزان از نقاط ضعف خود مطلع شوند و با دريافت راه حل هاي مناسب آموزشي، گام هاي مؤثري در زمينه ي دست يابي به سلامت جسماني بردارند.
از طرف ديگر، بازخوردهاي دريافتي به اصلاح روند آموزش و روش تدريس منجر مي شود و به اين ترتيب، ارزش يابي خود وسيله اي در جهت ارتقاي سطح سلامتي است.
چند نكته ي اساسي در ارزش يابي
• در درس تربيت بدني اهداف مهارتي، جايگاه ويژه اي دارند و سهم قابل توجهي از اهداف كلي را به خود اختصاص مي دهند.
• اهداف شناختي هرگز اهداف مهارتي را تحت الشعاع قرار نمي دهند و به عنوان پشتوانه اي نظري براي شفاف سازي مفاهيم كليدي مرتبط با اهداف مهارتي عمل مي كنند.
• براي دست يابي به اهداف شناختي و نگرشي، دو فرصت يادگيري فراهم مي شود:
الف- دروس شناختي كه فرصتي را براي تعامل بين دبير و دانش آموزان و هم چنين دانش آموزان با يك ديگر درباره ي مفاهيم اساسي هم چون آمادگي جسماني، مهارت هاي ورزشي، ايمني در ورزش، بهداشت و تغذيه ي ورزشي و هدف هاي تربيت بدني به شكل نظري فراهم مي كند.
ب- دروس مهارتي كه با محور قرار گرفتن دبير محترم تربيت بدني، رفتارهاي دانش آموزان تحت نظارت قرار مي گيرند و با يادآوري مباحث آموخته شده در كلاس دانشي، به شكل تذكر هدايت و مديريت مي شوند. زمان برگشت به حالت اوليه نيز فرصت مناسبي است كه تذكرات به شكل مبسوط تر ارائه و عادات مناسب و شايسته جايگزين شوند.
• پيش بيني مباحث آشنايي با هدف هاي تربيت بدني در بخش هدف هاي شناختي بر نگرش فرد و تأمين اهداف نگرشي تأثير مستقيم و مؤثري دارد.
• در حيطه هاي شناختي هدف اصلي آشنايي و درك مفاهيم اساسي تربيت بدني و اصول قوانين است. به اين ترتيب، مبناي ارزش يابي، سنجش محفوظات دانش آموزان نيست.
• ارزش يابي مستمر به دليل فراهم كردن بازخوردهاي دائمي بايد مورد تأكيد واقع شود.
• ارزش يابي صرفاً بخشي از كل برنامه ي آموزشي است و نبايد فرآيند آموزش را تحت الشعاع قرار دهد.
• ارزش يابي مرتبط با بخش نگرشي در طول سال تحصيلي و به شكل ارزش يابي مستمر انجام مي شود.
• نوع و روش ارزش يابي بايد متناسب با يادگيرنده و كلاس باشد.
• ارزش يابي از سطح مهارت هاي ورزشي و فعاليت هاي جسماني دانش آموزان معلول بسته به نوع معلوليت آنان تعديل و ارزش يابي متناسب با سطح مورد انتظار انجام مي شود.
• در مورد افرادي كه با تشخيص و صلاحديد پزشك معتمد به هيچ وجه امكان انجام مهارت هاي ورزشي و فعاليت هاي جسماني وجود ندارد، ارزشي يابي از بخش هدف هاي شناختي و فعاليت هاي خارج از كلاس به عمل مي آيد.
ابزار اندازه گيري
آزمون هاي مورد استفاده در درس تربيت بدني عبارت اند از:
1- انواع آزمون هاي تشريحي، پرسش و پاسخ، چند گزينه اي و … براي حيطه ي شناختي.
2- آزمون هاي استاندارد شده و آزمون هاي معلم ساخته ي آمادگي جسماني.
3- آزمون هاي استاندارد شده و آزمون هاي معلم ساخته ي مهارت هاي ورزشي.
4- چك ليست عملكرد براساس رفتار مورد انتظار.
روش ارزش يابي
1- مشاهده ي رفتار دانش آموز در حين انجام فعاليت در حيطه ي مهارتي.
2- ارزش يابي شفاهي يا كتبي در حيطه ي شناختي.
3- مشاهده ي رفتار دانش آموز در فعاليت هاي كلاسي در حيطه ي نگرشي.
انواع ارزش يابي
در درس تربيت بدني از دو نوع ارزش يابي مستمر و پاياني استفاده مي شود.
شيوه نامه ارزشيابي درس تربيت بدني دوره ابتدايي (دو نوبته)
مقدمه:
با عنايت به آيين نامة امتحانات دوره هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي مصوب ششصد و پنجاه و سومين جلسه شوراي عالي آموزش و پروش مورخ 17/6/79 و در جهت ايجاد هماهنگي در شيوه ارزشيابي درس تربيت بدني در دوره ابتدايي شيوه نامه ارزشيابي آن به شرح ذيل تدوين و جهت اجرا در مدارس كشور ارائه مي گردد.
فصل اول: اهداف
1- آگاه ساختن دانش آموزان و اولياي آنان از ميزان پيشرفت تحصيلي و وضعيت جسماني و بهداشت رواني آنان برابر با اهداف برنامه درس تربيت بدني
2- شناسايي ضعف هاي جسماني، حركتي و بهداشتي دانش آموزان و تلاش جهت تقويت آن ها.
3- شناسايي استعدادها و علائق دانش آموزان به منظور راهنمايي آنان در فعاليت هاي ورزشي.
فصل دوم: كليات
ماده 1 : نمره ارزشيابي مستمر با توجه به ميزان مشاركت دانش آموزان در فعاليت هاي يادگيري، نحوه اجراي مهارت هاي (بنيادي – ورزشي) آموزش داده شده و بررسي فعاليت هاي مرتبط با درس خارج از كلاس تعيين مي شود.
ماده 2 : چنانچه دانش آموزي به علت مشكلات ويژه جسمي توانايي انجام بعضي از فعاليتهاي عملي را نداشته باشد از امتحان آن بخش معاف و نمرة آن به ساير بخش هاي عملي كه قادر به انجام آن مي باشد اختصاص مي يابد.
فصل سوم: شيوه ارزشيابي درس تربيت بدني براي پايه هاي دوم و سوم
درس تربيت بدني دوره ابتدايي در اين پايه ها با تأكيد بر آموزش صحيح مهارت هاي بنيادي و اصلاح الگوهاي حركتي ارائه مي شود.
تبصره 1 : ارزشيابي از بند الف با توجه به ارزيابي معلم از دانش آموزان در رابطه با ميزان آشنايي به مسائل بهداشتي و ايمني، حركات پايه و وضعيت بدني، رشته هاي ورزشي در ساعات آموزشي انجام مي گيرد.
تبصره 2 : انواع مهارت هاي بنيادي كه در دوره ابتدايي مي توانند مورد ارزشيابي قرار گيرند، عبارتند از:
- حركات انتقالي مثل راه رفتن، دويدن، پريدن، لي لي كردن و …
- حركات غير انتقالي مثل چرخيدن، بلند كردن، هل دادن، كشيدن، خم شدن و …
- حركات كنترلي مثل پرتاب كردن، دريافت كردن و ضربه زدن.
تبصره 3 : ارزشيابي از بند ب مطابق با طرح درس سالانه از مهارتهاي بنيادي آموزش داده شده، انجام مي گيرد.
تبصره 4 : در ارزشيابي فعاليت هاي خارج از كلاس شرايط سني و توانايي دانش آموزان در هر پايه مورد توجه قرار گيرد.
• معلمان آموزشي پايه هاي اول مي توانند جهت آگاهي از مفاد ارزشيابي به كتاب راهنماي تدريس تربيت بدني اول دبستان مراجعه نمايند.
تبصره 5 : در ارزشيابي از بند 5 به موضوعاتي نظير شركت در بازي ها، رعايت نظافت و عادات بهداشتي، رعايت نظم، پذيرش مسئوليت، روحيه جمعي و گروهي توجه شود.
ماده 4 : ارزشيابي پاياني نوبت اول و دوم (20 نمره) (پاياني نوبت اول با ضريب (1) و پاياني نوبت دوم با ضريب 2)
تبصره 1 : قابليت هاي جسماني و حركتي دانش آموزان در اين پايه ها عبارتند از:
- انعطاف پذيري (آزمون نشستن و رساندن دست)
- تعادل (آزمون لك لك يا ايستادن روي يك پا)
- هماهنگي
- چابكي (آزمون دوي 9×4 متر، دوي زيگزاگ)
تبصره 2 : براي سنجش قابليت هاي جسماني و حركتي فوق بنابر تشخيص كارشناسي استان ها و شرايط جغرافيايي در هر نوبت دو مورد (غير تكراري) انتخاب شود.
تبصره 3 : براي تعيين نمره قابليت هاي جسماني و حركتي دانش آموزان از نرم هاي استاني يا معلم ساخته استفاده شود.
فصل چهارم:
شيوه ارزشيابي درس تربيت بدني براي پايه هاي چهارم و پنجم
درس تربيت بدني در اين پايه ها با تأكيد بر ارتقاء سطح قابليت هاي جسماني و حركتي و آموزش مهارتهاي مقدماتي رشته هاي رايج آموزشگاهي ارائه مي شود.
مادة 5 : ارزشيابي مستمر نوبت اول و مردم (20 نمره)
تبصره : ارزشيابي از بند الف با توجه به ارزيابي معلم از دانش آموزان در رابطه با ميزان آشنايي به مسائل بهداشتي و ايمني، اصول و مباني تربيت بدني، رشته هاي ورزشي در ساعات آموزشي انجام مي گيرد.
ماده 6 : ارزشيابي پاياني نوبت اول و دوم (20 نمره) (پاياني نوبت اول با ضريب 1 پاياني نوبت دوم با ضريب 2)
شيوه نامه ارزشيابي درس تربيت بدني دوره تحصيلي راهنمايي
مقدمه:
با توجه به آئين نامه امتحانات دوره هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي مصوب ششصد و پنجاه سومين جلسة شوراي عالي آموزش و پرورش مورخ 17/6/79 ، شيوه نامه ارزشيابي درس تربيت بدني در دوره راهنمايي تحصيلي به شرح ذيل تدوين و جهت اجرا در مدارس كشور ارائه مي گردد.
فصل اول: اهداف
1- آگاه ساختن دانش آموزان و اولياي آنان از ميران پيشرفت و وضعيت جسماني و روحي رواني آنان
2- تقويت روحيه تلاش، ابتكار و رقابتهاي سالم در دانش آموزان
3- كسب اطلاعات لازم از وضعيت جسماني و توانايي هاي دانش آموزان و هدايت آنها به رشته هاي ورزشي مناسب با توجه به استعدادها و قابليت هاي آنان.
4- شناسايي ضعف هاي جسماني و حركتي دانش آموزان و تلاش جهت رفع آنها
5- آگاهي از ميزان فراگيري مهارتهاي ورزشي دانش آموزان
6- ايجاد انگيزه در دانش آموزان جهت ارتقاء قابليت هاي جسماني و حركتي و فراگيري مهارتهاي ورزشي
7- سنجش ميزان دانش و آگاهي دانش آموزان نسبت به علوم، قوانين و مقررات ورزشي
فصل دوم: كليات
ماده 1 : نمره امتحان هر درس در هر نوبت ميانگين نمره امتحان پاياني و نمره ارزشيابي مستمر همان نوبت خواهد بود كه بر مبناي 20 مشخص مي شود.
تبصره: نمره امتحان نوبت شهريور ماه تنها بر مبناي امتحان پاياني خواهد بود و نمره ارزشيابي مستمر منظور نخواهد شد.
ماده 2 : چنانچه دانش آموزش بعلت معلوليت و يا بيماري مؤثر تأييد شده توسط پزشك معتمد توانايي انجام برخي از فعاليتهاي ورزشي را نداشته و قادر به انجام برخي آزمونهاي بخش عملي نباشد، از امتحان آن بخش معاف و نمره آن به ساير بخشهايي كه قادر به انجام آن مي باشد اختصاص مي يابد و چنانچه دانش آموزي بعلت معلوليت و يا بيماري مؤثر تأييد شده توسط پزشك معتمد قادر به انجام هيچ يك از آزمونهاي ارائه شده بخش عملي نباشد به تشخيص دبير تربيت بدني با استفاده از آزمونهاي عملي ديگر (آزمونهاي استاندارد و معلم ساخته) با توجه به توانايي دانش آموز و نيز حيطه هاي دانشي و نگرشي ارزشيابي مي گردد.
تبصره – لازم است دبيران تربيت بدني با استفاده از دانش و تجارب خود براي ناتواني و بهبود چنين دانش آموزاني با عنايت به نوع معلوليت و يا بيماري مؤثر آنها حركات اصلاحي و آموزشهاي لازم را ارائه و بر آموزش تأكيد بيشتري داشته باشند و در صورت وجود مراكز هنجاريابي و حركات اصلاحي در منطقه آنان را به اين مراكز معرفي نمايند.
ماده 3 : دبيران تربيت بدني موظفند در قالب طرح درس مدون قابليتهاي جسماني و مهارتي لازم را آموزش داده، تمرينات عملي مربوطه را ارائه و وسائل اندازه گيري و شيوه ارزشيابي آن را براي دانش آموزان توضيح دهند.
فصل سوم: شيوه ارزشيابي درس تربيت بدني
ماده 4 : ارزشيابي مستمر نوبت اول و دوم (20 نمره)
الف- دانشي (3 نمره)
دبير تربيت بدني لازم است با استفاده از جزوات آموزشي استاني تهيه شده توسط گروه آموزشي با طرح درس مدون، مواد آموزشي تئوري، در رابطه با مفاهيم آمادگي جسماني و عناصر آن، روشهاي تقويت قابليت هاي آن، قوانين و مقررات رشته هاي ورزشي رايج، اصول بهداشت و تغذيه ورزشي، مواد نيروزا در ورزش، كمكهاي اوليه و مسائل ايمني در ورزش و ساير موضوعات قابل طرح با تأييد گروه آموزشي را به دانش آموزان ارائه و ارزشيابي نمايد.
تبصره: در ارزشيابي دانشي دبير تربيت بدني مي تواند بخشي از نمره را به فعاليت هاي فوق برنامه دانش آموز در خصوص تهيه مقالات ورزشي و روزنامه ديواري ورزشي اختصاص دهد.
ب- نگرشي (3 نمره)
اين مورد با توجه به يادداشت ها و ارزيابي دبير تربيت بدني از دانش آموزان در رابطه با رعايت مسائل ايمني و بهداشتي، حضور منظم و ميزان علاقمندي، همكاري با دبير و مسئوليت پذيري، رعايت قوانين و مقررات، كنترل عواطف و احساسات در شرايط دشوار، ميزان پيشرفت و … با استفاده از چك ليست مشاهده ارزشيابي مي گردد.
ج- مهارتي (14 نمره)
در حيطه مهارتي بارم بندي نمرات در پايه هاي اول، دوم و سوم راهنمايي با عنايت به اهميت هر بخش به شرح ذيل مي باشد:
پايه اول پايه دوم پايه سوم
مهارتهاي ورزشي (5 نمره) (6 نمره) (7 نمره)
آمادگي جسماني (9 نمره) (8 نمره) (7 نمره)
1- آمادگي جسماني
اين مورد با توجه به يادداشت ها و ارزيابي دبير تربيت بدني از دانش آموزان در رابطه با قابليت هاي آمادگي جسماني با تأكيد بر استقامت عمومي ارزشيابي مي گردد.
2- مهارتهاي ورزشي
اين مورد با توجه به يادداشت ها و ارزيابي دبير تربيت بدني از دانش آموزان در رابطه با شركت در فعاليت هاي ورزشي و فعاليت دانش آموزان در رشتة مورد علاقه و ارائه شده، شركت در رقابتها و مسابقات و فعاليتهاي فوق برنامه ارزشيابي مي گردد.
مادة 5 : ارزشيابي پاياني نوبت اول و دوم
ارزشيابي هاي پاياني با استفاده از آزمونهاي قابليت هاي آمادگي جسماني و سلامتي و ارزيابي از ميزان مهارت دانش آموزان صورت مي گيرد كه به شرح ذيل مي باشد.
الف- ارزشيابي پاياني نوبت اول (20 نمره)
1- دانشي (2 نمره)
2- نگرشي (2 نمره)
3- قابليت هاي آمادگي جسماني
- استقامت عضلات كمربند شانه (4 نمره)
- انعطاف پذيري (4 نمره)
4) مهارتهاي ورزشي:
آزمون مهارت (4 نمره)
- اجراي مهارت در بازي (4 نمره)
ب- ارزشيابي پاياني نوبت دوم (20 نمره)
1- دانشي (2 نمره)
2- نگرشي (2 نمره)
3) قابليت هاي آمادگي جسماني
- استقامت عضلات تنه و شكم (4 نمره)
- استقامت عمومي (4 نمره)
4) مهارتهاي ورزشي:
- آزمون مهارت ( 4 نمره)
- اجراي مهارت در بازي (4 نمره)
تبصره 1- در بخش ارزشيابي از قابليت هاي آمادگي جسماني لازم است براي سنجش استقامت عضلات كمربند شانه از آزمون كشش از بارفيكس اصلاح شده و براي سنجش استقامت عضلات تنه و شكم از آزمون دراز و نشست ب زانوي خم و براي سنجش ميزان انعطاف پذيري از آزمون جعبه انعطاف پذيري عضلات پشت و همسترينگ استفاده گردد. براي سنجش قابليت استقامت عمومي دبيران مي توانند با توجه به شرايط و امكانات از دوهاي استقامتي 540 متر (10 دور اطراف زمين واليبال)، 810 متر (15 دور اطراف زمين واليبال)، دوي 1600 متر يا تست پله استفاده نمايند و ركوردها را براساس نورمهاي استاني موجود يا نورمهاي كلاسي به نمره خام تبديل نمايند.
