بخشی از مقاله
مقدمه
ورزش هاي سنتي، بومي و محلي کشور ما علاوه بر آثار و مزيت هاي ورزشي از نظر علايق فرهنگي، هنري و گرايشات مردم مناطق مختلف کشور بهترين عامل تفريحات و سرگرميهاي مفرح و سالم و سازنده مي باشند. بازي ها و ورزش هاي سنتي و محلي بخشي از ميراث فرهنگي غير مادي بشريت هستند، بنابراين شايسته آن هستند که به عنوان فرهنگ مردم حفظ و احياء شوند. اگر در جامعه اي زمينه براي ايجاد و توسعه و گسترش روابط فرهنگ و ورزش به وجود نيايد، رابطه فرهنگ با ورزش در سطح ثابتي باقي خواهد ماند و هيچ يک از آن دو قادر نخواهند بود براي رشد معنوي ديگري چيزي عرضه کنند و در نتيجه به جاي روابط اجتماعي منظم بين ورزش و فرهنگ نوعي بي نظمي و دگرگوني جايگزين آن خواهد شد هويت و سابقه
طبق تحقيقاتي که انجام شده است به طور ميانگين 2/. درصد ورزشکاران کشور به ورزش هاي محلي و باستاني مي پردازند که اين رقم در ميان انواع ورزش هاي رايج امروزي کمترين مقدار را دارد، لازم به يادآوري است که از اين مقدار نيز بيشترين داده هاي به دست آمده مربوط به ورزش زورخانه اي و باستاني است که در مورد ورزش هاي ديگر نظير چوگان جاي تأمل دارد. از اين ارقام دور شدن و فناي ورزش هاي ملي را مي توان دريافت در ده هاي اخير با شرايط موجود براي ناکاميها در اين رشته ورزشي به اين نتيجه مي رسيم که بي نظمي فرهنگي، مديريت متزلزل، فقدان طرح و سازمان، کمبود طرح هاي آموزشي و نبود مربي متخصص باعث ناشناخته ماندن اين رشته ورزشي شده است.
در حالي که چوگان در بيش از 75 کشور جهان داراي فدراسيون ملي است و در کشورهايي نظير انگليس، آرژانتين، فرانسه، پاکستان، هندوستان، ترکمنستان و آمريکا از رواج همگاني برخوردار است اما امروزه ما مي بينيم که ورزش چوگان در سرزمين آبا و اجدادي خود کم و بيش به دست فراموشي سپرده شده و تنها با خاطره ها و تاريخ گذشتگان زنده است. هر چند روزگار نه چندان دوري ميادين چوگان ايران زبانزد عام و خاص بوده است اما در حال حاضر نبود ميدان چوگان
استاندارد يکي از مهم ترين مشکلات آن قلمداد مي شود. چوگان در دو زمين بزرگ (ميدان) و کوچک (مانژ) به ترتيب با ابعاد180×270 متر و 48×96 متر برگزار مي شود، سرعت و قوانين بازي در دو زمين کوچک و بزرگ متفاوت است. امرزه تنها چهار زمين چوگان و آن هم در تهران وجود دارد که عبارتند از : باشگاه نيروي زميني (نظامي)، باشگاه شهدا و نوروزآباد (دولتي) و باشگاه کانون چوگان (خصوص). شرايط برگزاري مسابقه تنها در زمين کانون چوگان که خصوصي است مهيا مي باشد.
در حال حاضر فقط استانهاي تهران، اصفهان و کرمانشاه در اين ورزش فعاليت و سرمايه گذاري مي کنند و تعداد تيمهايي که به صورت آماتور به ورزش چوگان مي پردازند از عدد 6 تجاوز نمي کند که عبارتند از : قصر فيروزه، کانون چوگان، نيروي زميني، نصف جهان، خرگوش دره و کانون چوگان.
دلايل بي شماري باعث معرفي نشدن و ناشناخته ماندن اين ورزش اصيل ايراني در ميان جوانان و جامعه شده است اما مي توان به تازه تأسيس بودن فدراسيون چوگان (اواخر سال 81)، برآورده نکردن نيازهاي اوليه و اساسي ورزش چوگان، نداشتن ليگ و مسابقات منظم، گران بودن اين رشته ورزشي، نبود مراکز آموزش براي جوانان و نوجوانان و همچنين خانمها و تبليغات اشاره كرد. نداشتن ليگ و مسابقات منظم باعث شده است که مسابقات آن در طول سال يا برگزار نشود يا اينکه در برگزاري کم آن نقايص فراوان و حمايتهاي اندکي وجود دارد. گران بودن اين رشته ورزشي نيز باعث ناشناخته شدن آن شده است به طوريکه هر چوگان باز بايد حداقل 2 تا 5 اسب داشته باشد تا بتواند زمان بازي هر 7 دقيقه يک بار آن را عوض کند. غير از مورد فوق چوگان باز به وسايل بازي
همچون چوب و توپ نياز خواهد داشت و همچنين شرکت در مسابقه براي شرکت کنندگان نيز گران تمام مي شود. از ديگر دلايل ناشناخته بودن اين ورزش مي باشد. بازي چوگان از نگاه تيز رسانه ها به دور مانده است و همين دليل باعث شده است تا مثل رشته هاي ورزشي ديگر در تيررس منتقدان قرار نگيرد و با سرعت لازم و مطلوب شکوفا و احياء نگردد.
با زی های محلی
قائم بوشک- اتک متک – اهم ابر –توپ دو –خرسوز - چوچو –کمربند بازی – کلاه پرک – لپر بازی – شاه دزد بازی –پرتا پیک - چسنک بازی – چرق چرغ – هفت سنگ – کلاغ پر – طناب کشی – قوقو – وسط بازی – لی لی بازی – تیله بازی – سکه بازی – بالا بلندی – لقمه بلند کردن – سیخ بلند کردن – مچ انداختن – کشتی محلی – پرتاپ سنگ- پرش ارتفاع و پرش طولی - املاش,بملاش – از جمله بازیهایی است که در این منطقه رایج بوده است و بعضی از آنها هنوز اجرا می شود.
قائم بوشک :
اهداف بازي : پرورش اعتماد در كودكان به هنگام تنهايي ، زايل كردن ترس در تاريكي ، تقويت جسماني
تعداد بازيكنان : 5 الي 10 نفر
سن بازيكنان : 6 ساله به بالا
ابزار : ندارد
محوطه بازي : مكاني مانند كوچه باغ . حتي اتاق هاي ساختمان
شروع بازي : بچه هاي دواطلب بازي ، ترجيحاً در تاريكي عصر ، در محوطه كه داراي كمينگاه و درخت و كنج و غيره …. جهت قايم شدن ، باشد دور هم جمع شده و به قيد قرعه ، مانند سنگ انداختن ، يا شير و خط يكي را به عنوان شروع كننده بازي انتخاب مي كنند .
شروع كننده در محلي كه توسط همه ي بازيكنان مشخص مي شو.ند ، روي ديوار يا روي تنه درخت پشت به بچه ها ايستاده و چشمانش را مي بندد و با كف دست چشمان خود را مي گيرد تا جايي را نبيند و بنابر قرار داد مثلاًُ از 1 تا 20 مي شمارد تا ساير بازيكنان در اين فرصت خود را مخفي كنند .
سپس مي گويد : قايم شدين ؟ بيام يا نه ؟ چنانچه جوابي نشنيد به اين مفهوم است كه همه قايم شده اند و شروع به جستجو مي كند و هر كدام را كه پيدا كند بايد دست به همان بازيكن بزند تا او را بسوزاند و اگر نتواند كسي را بسوزاند آن شخص جايش را با شروع كننده بازي عوض مي كند و باز بازي از اول شروع مي شود . لازم به ذكر است موقعي كه بازيكن به جستجوي سايرين مشغول است ، بازيكن ديگر سريعاً خود را به محلي كه روي ديوار علامت زده اند مي رسانند و با كف دست خود محل مورد نظر را لمس مي كنند و با گفتن كلمه « جور » برنده شدن خود را اعلام مي كند .
قديمي ترين نام اين بازي شرماسك است كه قدمت هفتصد ساله دارد . در بعضي مناطق اين بازي توسط بزرگسالان نيز اجرا مي شود .
بالا بلندی :
در این بازی که شبیه بازی گرگم به هواست کودکان با دویدن به دنبال یکدیگر سعی میکردند یکدیگر را گرفته و بازی را ببرند اگر فردی که به دنبالش می دویدند سریع بر روی بک بلندی خودش را می رساند به او کاری نداشتند و دنبال نفر بعدی گروه می کردند.
هفت سنگ بازی :
● اهداف کلی: ایجاد روحیه همکاری، تقویت و مهارت در نشانه گیری و بهبود سرعت
● اهداف جزیی: پرورش روحیه ایثار، ایجاد رقابت سالم و تمرکز حواس
● تعداد بازیکن: 4 الی 16 نفر
● سن بازیکنان: 6 الی 15 ساله
● ابزار لازم: یک عدد توپ تنیس
● محوطه بازی: جایی مانند حیاط مدرسه
شرح بازی: افراد به دو گروه مساوی تقسیم شده و هر کدام یکی از بازیکنان خود را به عنوان سردسته و رهبر برمی گزینند. یک گروه در فاصله ی معینی از محل هفت سنگ، که روی هم چیده شده اند قرار می گیرند تا به نوبت با توپ تنیس سنگها را مورد هدف قرار داده و بزنند.
گروه دوم نیز در پشت هفت سنگ، منتظر نتیجه اند تا هرگاه توپ پرتاب شده توسط گروه اول به هفت سنگ برخورد نکرد، فوراً جایشان را با آن گروه عوض کنند. ولی اگر برخورد کرد و آرایش آنها را برهم زد، توپ را بردارند و با پاسکاری و هدف گیری سعی کنند نفرات گروه اول را با توپ بزنند که اگر اصابت کند، از دور بازی اخراج می شود.
و همچنین نفرات گروه اول در هر فرصتی که به دست آورند به سراغ سنگها می روند تا انها را روی هم بچینند و یک امتیاز بگیرند و مشخص است که برای انجام چنین کاری، یکی از دوستان بایستی خود را به خطر انداخته و یارش را در مقابل ضربات توپ پوشش دهد و چنانچه اگر باز هم مورد ضرب توپ قرار گرفت و از بازی اخراج شد، دیگری کار را به اتمام می رساند ولی اگر دیگر بازیکنی نمانده باشد، بازی تمام و در دور بعدی جای و نقش گروه ها عوض می شود.
در پایان، گروهی که زودتر 7 امتیز را کسب نماید برنده است.
نکات : این بازی در شکل دیگری با شرایط فوق درون یک دایره ی بزرگ اجرا می شود در مرکز همین دایره دایره ایی کوچیکتر که محل چیدن هفت سنگ است رسم شده است همه بازیکنان در خارج از دوایر هستند بعد از برخورد توپ گروه اول و ریختن آنها یکی از افراد گروه دوم تمام اعضای گروه اول را در داخل دایره تعقیب میکند تا آنها را با دست بزند و مانع از چیدن سنگ ها روی هم شود و هر گاه خسته شد نفر بعدی مسئولیت تعقیب را به عهده می گیرد...
نتیجه بازی : این بازی دسته جمعی است پس رشد اجتماعی و طبیعی کودک را فراهم و سرعت انجام و عکس العمل هایش را بالا می برد.ضمنا با مفاهیمی نظیر رهبری - همکاری - شکست - پیروزی آشنا می شود.
